Tổng thống Trump định hình lại vai trò của Hoa Kỳ ở Mỹ Latinh

Kể từ khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng Một, Tổng thống Donald Trump đã định hình lại vai trò của Hoa Kỳ tại Mỹ Latinh với sức mạnh hiếm thấy trong nhiều thập kỷ. Với ông Trump, khu vực này đóng vai trò quan trọng trong mục tiêu ngăn chặn dòng người nhập cư trái phép và ma túy tuồn vào Hoa Kỳ. Chính quyền ông cũng tìm cách chống lại ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), vốn đã tăng cường quan hệ kinh tế và ngoại giao với Mỹ Latinh trong hai thập kỷ qua.

Tờ Wall Street Journal cho biết kể từ thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh không có tổng thống Hoa Kỳ nào lại dành nhiều sự quan tâm đến khu vực được coi là “sân sau của Hoa Kỳ” như vậy.

Tổng thống Trump ủng hộ mạnh mẽ các đồng minh trong khu vực, bao gồm Tổng thống Argentina Javier Milei và Tổng thống Salvador Nayib Bukele, đồng thời gây sức ép lên các nhà lãnh đạo khu vực phản đối ông, bao gồm Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula de Silva, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro và Tổng thống Colombia Gustavo Petro.

Các nhà ngoại giao cấp cao trong chính quyền Trump đều có kinh nghiệm về Mỹ Latinh, bao gồm cả Ngoại trưởng Rubio. Ông Rubio, con trai của một người nhập cư Cuba, đã đến thăm khu vực này nhiều lần. Thứ trưởng Ngoại giao Christopher Landau, quan chức cấp cao thứ hai của Bộ Ngoại giao, trước đây từng là đại sứ Hoa Kỳ tại Mexico. Tân đại sứ tại Mexico, Ron Johnson, là một cựu sĩ quan tình báo Hoa Kỳ với kinh nghiệm dày dặn về Mỹ Latinh.

Hồi cuối tháng Một, ông Rubio đã đăng một bài viết trên tờ Wall Street Journal nói rằng các chính quyền trước đã phớt lờ Tây bán cầu, làm ngơ trước những người đối lập và gây tổn hại đến lợi ích của Hoa Kỳ.

“Kết quả là chúng ta đã để vấn đề này kéo dài, bỏ lỡ cơ hội và bỏ bê các đối tác của mình,” ông nói. “Giờ thì mọi chuyện đã qua rồi.”

Ông cho biết trước đây các chính quyền Mỹ thường theo đuổi các chính sách thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Trung Quốc cộng sản, gây bất lợi cho các nước láng giềng này. Tình trạng này cần phải được đảo ngược. Đại dịch COVID đã phơi bày điểm yếu của việc Mỹ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng đường dài.

“Việc chuyển chuỗi cung ứng quan trọng của chúng ta sang Tây Bán cầu sẽ mở đường cho tăng trưởng kinh tế ở các nước láng giềng và đảm bảo an ninh kinh tế cho chính người Mỹ,” ông nói. “Khi các đối tác khu vực của chúng ta tự củng cố, họ có thể dễ dàng chống lại các quốc gia như Trung Quốc, những quốc gia hứa hẹn nhiều hơn nhưng thực hiện ít hơn.”

Ông Rubio cũng nhấn mạnh rằng “ĐCSTQ sử dụng đòn bẩy ngoại giao và kinh tế (như ở Kênh đào Panama) chống lại Hoa Kỳ để biến các quốc gia có chủ quyền thành các quốc gia chư hầu.”

Trong lễ nhậm chức hồi tháng Một, Tổng thống Trump đã đặt ra mục tiêu tái định hình vai trò của Hoa Kỳ tại Mỹ Latinh. Ông cam kết giành lại quyền kiểm soát Kênh đào Panama từ Panama, viện dẫn sự xâm nhập của Trung Quốc là mối đe dọa đối với an ninh kinh tế và quốc gia của Hoa Kỳ. Sau đó, Tổng thống Panama Jose Raul Mulino đã công bố kế hoạch xem xét lại một số công ty Trung Quốc tại Panama.

Vào cuối tháng Bảy, Tổng Kiểm toán Panama, Anel Flores, đã đệ đơn kiện lên Tòa án Tối cao nhằm hủy bỏ hợp đồng vận hành các cảng ở hai đầu Kênh đào Panama, do một công ty con của CK Hutchison Holdings của Hồng Kông nắm giữ. Flores tuyên bố rằng một cuộc kiểm toán kéo dài nhiều tháng đã phát hiện “nhiều” sai phạm và bất thường trong hợp đồng, mà theo ông là không vì lợi ích quốc gia, dẫn đến các vụ kiện yêu cầu hủy bỏ.

Ngày 2/2, sau khi Ngoại trưởng Rubio đến thăm Panama, Tổng thống Mulino cho biết ông sẽ không gia hạn Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường mà ông đã tham gia vào năm 2017 và ám chỉ rằng ông có thể chấm dứt thỏa thuận sớm.

Trước đây, Tạp chí Foreign Policy đã đăng một bài báo nêu rõ các chuyên gia cho rằng Trung Quốc đã có những nỗ lực đáng kể nhằm tận dụng thương mại và đầu tư kinh tế trực tiếp để đạt được lợi ích địa chính trị. Báo cáo cho biết Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào Mỹ Latinh, hy vọng tận dụng trữ lượng dầu mỏ khổng lồ của Mỹ Latinh và củng cố tâm lý bài Mỹ trong khu vực.

Ngoài Panama, chính quyền Trump cũng đang đàm phán với Mexico, yêu cầu Mexico hành động để kiểm soát tình trạng nhập cư trái phép cũng như tuồn ma túy vào Hoa Kỳ qua biên giới. Chính quyền Trump đã thúc giục Mexico tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm hạn chế dòng hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc tràn vào Hoa Kỳ thông qua Mexico. Mexico đã tuyên bố sẽ áp đặt mức thuế mới đối với hàng hóa từ các quốc gia như Trung Quốc không có thỏa thuận thương mại với Mexico.

Đối với các quốc gia Mỹ Latinh khác, Tổng thống Trump cũng thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với Tổng thống El Salvador Bukele, người tích cực hợp tác với chính sách trục xuất người nhập cư của Hoa Kỳ và đã gặp ông tại Nhà Trắng; Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Besant cho biết hôm 24/9 rằng Hoa Kỳ đang đàm phán kế hoạch hỗ trợ kinh tế với Argentina để giúp Argentina kiềm chế tình trạng hỗn loạn tài chính và cung cấp hỗ trợ rất cần thiết cho các cải cách thị trường tự do của Tổng thống Milley.

Tuy nhiên, chính quyền Trump cũng đã có những động thái nhằm trấn áp hành động của các nhà lãnh đạo cánh tả trong khu vực. Trong tháng này, tại vùng Caribe, quân đội Hoa Kỳ đã tiến hành một số cuộc không kích vào các tàu bị tình nghi buôn ma túy rời khỏi Venezuela, và ông Trump cảnh báo rằng có thể sẽ có thêm nhiều cuộc không kích nữa.

Hôm thứ Sáu (ngày 26/9), Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã thông báo thu hồi thị thực của Tổng thống Colombia Petro Petro vì ông Petro đã xuống đường ở New York hôm thứ Sáu để tham gia vào cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine và kêu gọi binh lính Mỹ không tuân theo lệnh của Tổng thống Hoa Kỳ Trump.