Trung Quốc tăng tốc hoạt động ở Bắc Cực, rủi ro áp sát cửa ngõ Mỹ

Trung Quốc đang đẩy mạnh hoạt động tại khu vực Bắc Cực, và sự hiện diện ngày càng mở rộng của nước này đang tạo ra những thách thức quân sự và chiến lược mới đối với Mỹ và các đồng minh.

The Wall Street Journal ngày 30/12 dẫn nguồn cho biết, mùa hè năm nay, tàu ngầm nghiên cứu của Trung Quốc lần đầu lặn dưới lớp băng dày ở Bắc Cực hàng nghìn feet, được các quan chức an ninh phương Tây coi là bước tiến công nghệ có tác động lớn về quân sự và thương mại. Quan chức an ninh Mỹ nhận định, động thái này càng khẳng định mối đe dọa từ Trung Quốc tại khu vực Bắc Cực đang gia tăng.

Báo cáo tháng 11 của Bộ An ninh Nội địa Mỹ chỉ ra rằng số lượng tàu quân sự và nghiên cứu của Trung Quốc hoạt động gần Alaska trong năm nay đạt mức kỷ lục chưa từng có. Các chuyên gia chiến lược hải quân phương Tây và quan chức quân đội cho rằng, nắm vững khả năng di chuyển và hoạt động dưới nước ở Bắc Cực không chỉ giúp Trung Quốc thu thập dữ liệu tài nguyên dưới băng mà còn rút ngắn đáng kể thời gian vận tải thương mại và tạo điều kiện triển khai tàu ngầm hạt nhân gần các mục tiêu tiềm năng hơn.

Tướng Không quân Mỹ Alexus Grynkewich, lãnh đạo quân sự cao nhất NATO, nhận xét: “Hành vi của Trung Quốc trên toàn khu vực Bắc Cực ngày càng quyết liệt, các nhiệm vụ nghiên cứu thường được dùng làm vỏ bọc cho hoạt động quân sự.”

Trung Quốc tự nhận là “quốc gia gần Bắc Cực”, nhằm tạo thế ngang hàng với Mỹ và Nga trong các vấn đề Bắc Cực.

Bắc Kinh xem hành lang xuyên Bắc Cực là lối tắt thương mại toàn cầu, gọi là “Con đường Tơ lụa trên băng” (Polar Silk Road). Mùa hè vừa qua, Trung Quốc đã cử một tàu hàng đi theo tuyến Bắc Cực tới cảng Gdansk, Ba Lan, rút ngắn gần một nửa thời gian so với qua kênh đào Suez. Quan chức Trung Quốc cho biết, nước này dự định mở rộng vận tải Bắc Cực với Nga, đặc biệt là vận chuyển khí thiên nhiên hóa lỏng.

Trong Chiến tranh Lạnh, Bắc Cực từng là mặt trận quân sự quan trọng giữa NATO và Liên Xô. Nay, sau khi cuộc chiến Nga – Ukraine bùng phát và sự tham gia của Trung Quốc, căng thẳng khu vực gia tăng. Mỹ dự báo, trong vài năm tới, Trung Quốc có thể triển khai tàu ngầm có vũ trang tại Bắc Cực. Hiện Trung Quốc đã có tàu mặt nước quân sự và tiếp tục mở rộng đội tàu phá băng.

Để ứng phó rủi ro tiềm ẩn, Mỹ và các đồng minh tăng cường triển khai quân sự tại Bắc Cực, gồm huấn luyện thêm lực lượng chuyên trách, mở rộng tuần tra chống tàu ngầm và đẩy nhanh đóng tàu phá băng. Báo cáo nhấn mạnh, Tổng thống Trump đã ký thỏa thuận đóng tàu với Phần Lan và gây sức ép với Đan Mạch tăng cường phòng thủ Greenland và khu vực xung quanh.

Ông Trump cũng nỗ lực mua Greenland, nhằm tăng hiện diện Mỹ, ngăn Nga và Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng, bảo vệ lợi ích chiến lược tại Bắc Cực.

NATO đã đưa Đan Mạch, Thụy Điển và Phần Lan vào hệ thống chỉ huy thống nhất của Bộ chỉ huy Đại Tây Dương và Bắc Cực. Tướng Grynkewich nói đây là phản ứng thực tế trước “đối thủ đang liên minh”.

The Wall Street Journal còn tiết lộ, hợp tác quân sự Trung – Nga tại Bắc Cực và vùng trời lân cận tiếp tục sâu sắc. Năm ngoái, máy bay Trung – Nga lần đầu tuần tra chung gần Alaska, trong đó máy bay ném bom tầm xa Trung Quốc xuất phát từ căn cứ không quân Nga. Tư lệnh NORAD Gregory Guillot nhận định, hợp tác này tăng khả năng tấn công Bắc Mỹ của Trung Quốc và khả năng phối hợp tấn công chung.

Về tác chiến dưới nước, Mỹ đặc biệt cảnh giác. Chuyên gia quân sự nhận định, hoạt động tàu ngầm phụ thuộc chính xác vào địa hình và điều kiện thủy văn, và Trung Quốc đang khảo sát hệ thống toàn cầu để xây dựng mô hình hỗ trợ định vị và tránh bị phát hiện.

Tư lệnh Bộ Tư lệnh Ấn – Thái Dương Samuel Paparo năm 2024 tại Canada nói, mục tiêu dài hạn của Trung Quốc là giảm và chấm dứt vị thế dẫn đầu dưới nước của Mỹ, đồng thời dự kiến Nga sẽ hỗ trợ kỹ thuật tàu ngầm.

Báo cáo nêu, dù hiện nay sự hiện diện của Trung Quốc tại Bắc Cực có lợi cho Nga, các quan chức phương Tây cảnh báo mối quan hệ này có thể trở thành rủi ro chiến lược cho Moscow. Quan chức NATO cảnh báo, nếu hải quân Trung Quốc có thể tự do ra vào Đại Tây Dương qua Bắc Cực, điều này sẽ thay đổi sâu sắc cục diện an ninh hiện tại.

Đại tướng Hải quân Pháp Pierre Vandier nhận xét: “Nếu lực lượng hải quân châu Á xuất hiện tại Đại Tây Dương, đây sẽ là bước thay đổi cục diện, NATO và Mỹ phải chuẩn bị ứng phó từ trước.”