“Trường học cần cây xanh” – Thông điệp giữa cơn sợ hãi cây xanh

Lo lắng nhiều nơi cây xanh đang bị chặt hạ tràn lan sau tai nạn thương tâm xảy ra tại Trường THCS Bạch Đằng (TPHCM), Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia gửi tâm thư “Trường học cần cây xanh” đến các trường học, để nói rõ về tầm quan trọng của các mảng xanh và cách thức để duy trì mảng xanh một cách an toàn. 

Học sinh cần cây xanh

Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia bày tỏ thấu hiểu nỗi lo lắng của thầy cô quản lý trường học và phụ huynh trên cả nước, về mối nguy hiểm sau vụ cây phượng ngã đổ đè 18 học sinh, trong đó 1 em học sinh tử vong tại trường THCS Bạch Đằng (Quận 3, TP.HCM) vào ngày 26/5 vừa qua.

Nỗi lo lắng này đang khiến nhiều trường trên cả nước có các biện pháp đối phó với cây đổ nhằm bảo vệ học sinh, trong đó nhiều trường còn quyết định chặt hết cành của các cây phượng trong khuôn viên, hay chặt bỏ cây to, không trồng thêm cây mới…

Là một tổ chức khoa học kỹ thuật phi lợi nhuận, Trung tâm bảo tồn thiên nhiên Gaia cho hay cây xanh có vai trò đặc biệt quan trọng trong trường học và đối với các đô thị. Các mảng xanh trong trường học cần được duy trì, phục hồi và mở rộng.

Bức tâm thư nhấn mạnh trong tình trạng các chỉ số về môi trường và ô nhiễm không khí của thành phố ngày càng tệ hơn, việc duy trì cây xanh trong trường học là điều vô cùng cần thiết giúp điều hòa khí hậu, lọc sạch không khí, tạo bóng mát và góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu. Ở nhiều trường học, các sinh hoạt, vui chơi của học sinh đều diễn ra dưới những bóng cây.

Cây xanh không chỉ giúp điều hòa và cung cấp dưỡng khí cho sự sống của muôn loài, mà còn mang tới không gian tươi mát, giúp học sinh hình thành và lưu giữ những ký ức đẹp về ngôi trường, với những mùa hoa phượng nở, hoa điệp vàng, tiếng ve kêu râm ran trên khắp các vòm cây. Điều đó hỗ trợ cho sự phát triển cân bằng cả thể chất và tinh thần, khích lệ tính sáng tạo và tư duy tích cực của các em học sinh.

Hiện tại, Việt Nam đang thiếu trầm trọng các mảng xanh. Dẫn số liệu, Trung tâm cho hay tính đến cuối năm 2018, TP.HCM chỉ có 491,16 ha đất công viên, bình quân chỉ 0,49 m2/người, chưa bằng 1/15 theo tiêu chuẩn chung (từ 12 – 15 m2/người) và chưa bằng 1/7 theo tiêu chuẩn của Việt Nam (Quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ – Quyết định 24 ban hành ngày 6/1/2010).

Sở Xây dựng TP.HCM nhận định số lượng công viên cây xanh trên địa bàn không đủ đáp ứng với dân số trên 10 triệu người hiện nay.

Diện tích cây xanh trên đầu người tại TP.HCM chỉ bằng 1/18 so với Singapore và ít hơn rất nhiều so với các nước khác trong khu vực.

Từ góc nhìn của Trung tâm, Việt Nam không chỉ cần tăng thêm diện tích mảng xanh, công viên, tại các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng mà còn cần cho phần lớn các đô thị.

Làm thế nào để duy trì những mảng xanh an toàn?

Trong tâm thư, Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia thừa nhận nguy cơ cây gãy đổ, thiếu an toàn vào mùa mưa với học sinh tại trường học.

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng này, theo ý kiến của Trung tâm, là do cây trồng trong thành phố bị chịu mức độ bê tông hóa cao, do đó, khó có khả năng bám rễ sâu vào lòng đất, dẫn đến nguy cơ gãy đổ càng cao. Trên thực tế, ngoài tự nhiên, một cây phượng có thể có bộ rễ to gấp ít nhất 2 lần tán lá của nó. Nhưng ở trường học hoăc trong thành phố, bộ rễ này nhiều khi chỉ bám nông trên mặt đất và rất dễ đổ ngã.

Một nguyên nhân khác là cây quá già cũng dễ gãy đổ. Cây phượng ở trường học có tuổi thọ từ 30-50 tuổi. Cây phượng ở Trường THCS Bạch Đằng lúc đổ ngã cũng đã được trồng 24 năm trước, nghĩa là cũng đã già và có nguy cơ gãy đổ cao hơn.

Ngoài ra, quá trình trồng cây không đúng tiêu chuẩn cũng có thể là nguyên nhân khiến cây trong thành phố đổ ngã.

Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia gợi ý một số giải pháp để các trường vẫn duy trì mảng xanh trong trường học, đồng thời đảm bảo an toàn cho học sinh:

Thứ nhất, cần tiến hành rà soát kiểm tra định kỳ cây xanh trong trường học hàng năm, đặc biệt là trước mùa mưa bão. Tiến hành chặt tỉa cành, đánh giá mức độ mục ruỗng, độ tuổi của cây, khả năng gãy đổ để quyết định thay bằng cây trồng mới.

Thứ hai, hướng dẫn học sinh các quy tắc an toàn trong mùa mưa bão, đề phòng cây đổ, điện giật… Học sinh nên tránh không sinh hoạt dưới gốc cây, đặc biệt vào những ngày trời gió to hoặc sau trận mưa bão. Học sinh cũng học cách quan sát xung quanh, khẩn trương chạy ra xa khi thấy cây bắt đầu có hiện tượng rung lắc mạnh.

Thứ ba, khi quyết định trồng cây tại khuôn viên các trường học, Nhà trường cần được sự tư vấn của các chuyên gia về cây xanh trong trường học để chọn được loài cây phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khuôn viên trường học và nhu cầu của nhà trường. Có những loài cây cho bóng mát, hoa đẹp, phát triển nhanh nhưng tuổi thọ lại ngắn. Có những loài cho bóng mát, không nhiều hoa, chậm phát triển hơn nhưng tuổi thọ cao và vững chắc…

Thứ tư, khi trồng cây cần lưu ý kỹ thuật trồng cây, đào hố đủ to, đủ sâu… giúp cho bộ rễ phát triển sâu rộng, bám vững vàng vào đất. Kích thước cây đêm trồng cũng cần lưu ý. Những cây đã to với đường kính thân lên tới 20-30cm, khi đem trồng sẽ nhanh tạo bóng mát, những rễ lại không bám sâu vào lòng đất và do vậy khả năng đổ ngã cao hơn so với trồng cây nhỏ hơn.

Cuối cùng, việc duy trì cây xanh trong trường học là vô cùng cần thiết đối với sự phát triển của học sinh và môi trường nói chung. Chính vì thế cần sáng suốt trong các quyết định để đảm bảo an toàn cho học sinh nhưng không làm mất cân bằng sinh thái, và đặc biệt góp phần duy trì mảng xanh của thành phố.

Bà Đỗ Thị Thanh Huyền, Nhà sáng lập – Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia cho hay bức tâm thư được gửi đến khoảng trên 300 trường học tại TP.HCM. Gaia sẽ đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động trồng và chăm sóc cây xanh trong thành phố, đặc biệt là tại trường học, với mong muốn hỗ trợ nhà trường duy trì và phát triển mảng xanh, cũng như giáo dục học sinh về sự kết nối với cây xanh và nâng cao kiến thức kĩ năng của các em để tự bảo vệ mình.