Việt Nam lên tiếng việc Campuchia khởi công kênh đào Phù Nam – Techo

Phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Đoàn Khắc Việt nói Việt Nam ủng hộ nỗ lực phát triển của Campuchia cũng như tôn trọng việc Campuchia triển khai dự án kênh đào Phù Nam – Techo.

Tại họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao chiều ngày 8/8, báo chí đặt câu hỏi về phản ứng của Việt Nam trước sự kiện Campuchia khởi công xây dựng dự án kênh đào Phù Nam – Techo hôm 5/8 vừa qua.

Trả lời, Phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Đoàn Khắc Việt cho hay sông Mê Kông là tài sản vô giá, kết nối tinh thần đoàn kết hữu nghị đặc biệt giữa 3 nước Việt Nam, Lào và Campuchia.

Theo đó, Việt Nam mong muốn các quốc gia ven sông, trong đó có Campuchia, cùng nhau hợp tác, quản lý, phát triển hiệu quả, bền vững sông Mê Kông.

Việc này được thực hiện vì lợi ích của cộng đồng người dân trên lưu vực sông, cũng như vì tương lai của các thế hệ mai sau và tình đoàn kết gắn bó giữa các quốc gia bên sông.

“Trên tinh thần đó, Việt Nam ủng hộ nỗ lực phát triển của Campuchia cũng như tôn trọng việc Campuchia triển khai dự án kênh đào Phù Nam – Techo. Chúng tôi cũng mong muốn cùng phối hợp nghiên cứu, đánh giá toàn diện, tổng thể tác động của dự án, cũng như có những biện pháp phù hợp để giảm thiểu tác động”, ông Việt khẳng định.

Mới đây, hôm 5/8, Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã dự lễ khởi động dự án kênh đào trị giá 1,7 tỷ USD. Dự án nhằm mục đích mở một tuyến đường mới từ sông Mekong ra biển.

Tại sự kiện, trong màn pháo hoa và tiếng trống, Thủ tướng Campuchia gọi dự án dài 180km này là “lịch sử”. Sự kiện có sự tham dự của hàng nghìn người Campuchia.

“Chúng ta phải xây dựng kênh đào này bằng mọi giá”, ông Hun Manet nói.

Trước đó, Thủ tướng Campuchia thông báo dự án sẽ do liên doanh giữa Cảng tự trị Sihanoukville, Cảng tự trị Phnom Penh và một công ty tư nhân nắm 51% cùng các nhà đầu tư nước ngoài tiến hành theo hợp đồng BOT (Xây dựng – Vận hành – Chuyển giao).

Theo kế hoạch, kênh đào Phù Nam Techo có chiều rộng 100m ở thượng nguồn, 80m ở hạ nguồn, sâu 5,4m. Kênh kéo dài khoảng 180km (chỉ kém kênh đào Suez hơn 10km) từ Phnom Penh đến tỉnh ven biển Kep của Campuchia.

Kênh đào sẽ chạy qua 4 tỉnh gồm Kandal, Takeo, Kampot và Kep với tổng dân số 1,6 triệu người sinh sống hai bên đường thủy. Dự kiến, dự án sẽ được hoàn thành vào năm 2028.

Theo Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen, kênh đào Phù Nam Techo giúp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường cho hàng hóa của Campuchia bằng cách giảm chi phí vận chuyển, đồng thời kênh đào này cũng sẽ đóng vai trò là hệ thống thủy lợi ở phía tây nam Campuchia.

Phó Thủ tướng Campuchia Sun Chanthol cho hay lưu lượng nước qua kênh đào Phù Nam Techo dự kiến là 5m3/s, tương đương 0,053% lưu lượng sông Mekong. Con kênh sẽ được sử dụng để tưới tiêu trên đất liền và đánh bắt cá.

Campuchia đào kênh Funan Techo, ĐBSCL ảnh hưởng rất lớn

Theo phân tích từ TS Lê Anh Tuấn, Giảng viên chính Khoa Môi trường và Tài nguyên, Đại học Cần Thơ, kênh Funan Techo sẽ liên quan đến dòng chính sông Mê Kông chứ không phải là nhánh sông hay phụ lưu và có tác động đến ĐBSCL một cách rõ ràng.

Cụ thể, vào mùa khô sau khi có kênh Funan Techo, lượng nước trên sông Tiền và sông Hậu – hai phân lưu của sông Mê Kông về đến ĐBSCL có thể giảm khoảng 50% và nghiêm trọng hơn vào những năm khô hạn.

“Sự thay đổi dòng chảy trên sông Mê Kông (qua sông Hậu và sông Tiền) sẽ làm thay đổi đặc điểm thủy văn tự nhiên, một phần dòng chảy sẽ bị kiểm soát bởi con người, cả với những chuỗi đập thủy điện và khai thác nước từ kênh Funan Techo”, ông Tuấn nói.

Dự án kênh Funan Techo còn tác động về hệ sinh thái, môi trường và tính đa dạng sinh học vào mùa mưa là không nhỏ. Kênh đào này với đường đắp bờ hai bên thành đường giao thông và đô thị hóa sẽ trở thành con đê cắt ngang qua các cánh đồng ngập lũ. Như vậy đặc điểm phân bố nước sẽ thay đổi nghiêm trọng, ngập sẽ gia tăng diện tích phía bắc kênh đào trong khi phần đất phía nam và vùng trũng Tứ Giác Long Xuyên sẽ giảm lũ. Lũ thấp sẽ ảnh hưởng chức năng của các đập điều tiết (như đập Thala ở biên giới An Giang) mà còn làm giảm nguồn cá, phù sa, dinh dưỡng từ sinh vật phù du trong nước và thay đổi mạnh tính đa dạng sinh học…

Ngoài ra, các công trình kiểm soát nước đã xây dựng như cống đập Trà Sư, hệ thống kiểm soát lũ Bắc Vàm Nao, vùng đê bao 3 vụ, khu dân cư vượt lũ… sẽ thay đổi chức năng và giảm hiệu quả vận hành khi có kênh Funan Techo.

Đặc biệt, Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long và các địa phương trong vùng thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 có thể phải điều chỉnh vì trước đó đã không có xem xét yếu tố kênh đào Funan Techo là nhân tố mới liên quan nguồn nước.

Chương trình một triệu ha lúa chất lượng cao của Chính phủ có thể bị ảnh hưởng do đặc điểm nguồn nước thiếu hụt và suy giảm sức khỏe đất, đặc biệt vào vụ Đông Xuân…

Thiếu hụt nước ngọt ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ ảnh hưởng hàng chục dự án ứng phó biến đổi khí hậu và dự án xóa đói giảm nghèo đã và đang triển khai. Một bộ phận người dân đã thoát nghèo có nguy cơ tái nghèo và có thể gia tăng lượng di cư khỏi đồng bằng…, ông Tuấn phân tích.