Nguyên nhân cầu lớn Hồng Kỳ ở Tứ Xuyên sụp đổ: Chính trị chứ không phải kỹ thuật

Vào khoảng 16 giờ chiều ngày 11/11/2025, cầu Hồng Kỳ tại huyện Bạch Loan, thành phố Mã Nhĩ Khương, châu tự trị A Bá, tỉnh Tứ Xuyên, bất ngờ sập. Cây cầu dài 758 mét, nhịp chính 220 mét, trụ chính cao 172 mét, được mệnh danh là “cầu trên mây”, là tuyến giao thông quan trọng nối Mã Nhĩ Khương, Kim Xuyên và Nhượng Đường. Tuy nhiên, chỉ sau 10 tháng hoàn thiện, thân cầu chính đã rơi xuống sông Đại Độ Đông Nguyên, trở thành một bi kịch trong dự án cải tạo giao thông Tây Bắc Tứ Xuyên. Chính quyền thông báo nguyên nhân là do sạt lở núi gây nứt taluy, nhưng công nhân và chuyên gia tại hiện trường nghi ngờ, cho rằng sự cố phản ánh các vấn đề thể chế trong quyết định xây dựng và khảo sát địa chất.

Theo công nhân chứng kiến, nguyên nhân trực tiếp khiến cầu sập là mực nước hồ chứa tăng làm núi trượt, lớp đất tại vị trí kết nối cầu và núi bị ngấm nước, trở nên lỏng lẻo dẫn tới sập cầu. Ngày trước đó, nhân viên tuần tra đã phát hiện nứt và phong tỏa đường kịp thời, tránh thương vong lớn hơn.

Hiện tại, khoảng 800–900 công nhân bị mắc kẹt trong khu vực thi công, giao thông bị gián đoạn, thi công tạm dừng, lương công nhân chưa được trả. Cư dân mạng chỉ ra rằng địa hình A Bá lỏng lẻo, cát đá kết dính kém, mực nước hồ chứa có thể làm núi thêm không ổn định; cũng có ý kiến cho rằng việc khai thác núi trong thi công làm suy yếu kết cấu địa chất, góp phần dẫn tới sập. Video tại hiện trường cho thấy đá trượt xuống với khối lượng lớn, trụ và mặt cầu bị gãy, thân cầu rơi xuống sông, tạo ra cột bụi dày đặc.

Không nên xây cầu ở những vị trí có nguy cơ cao như khu vực dễ xảy ra sạt lở đất và khu vực giữ đập

Chuyên gia cầu, tiến sĩ thiết kế kết cấu cầu tại Mỹ, Trúc Học Diệp phân tích, nguyên nhân là núi trượt trước, cầu sập sau, điều này rất quan trọng. Ông nhận định dù cấu trúc cầu chính tương đối ổn định, không thấy lỗi thiết kế hay thi công rõ ràng, nhưng cầu được đặt tại khu vực rủi ro trượt núi cao, là sai lầm nghiêm trọng của ban lãnh đạo.

Quan sát địa hình, quả đồi nhỏ nối cầu dẫn và cầu chính từng xảy ra trượt, dốc khoảng 45–60 độ, lớp đất mặt dễ lỏng do phong hóa, mưa và ngấm nước. Ông Trúc Học Diệp nhấn mạnh khảo sát địa chất cần khoan, lấy mẫu và phân tích đặc tính cơ học đất đá, ổn định sườn núi; chỉ khi xác định khả năng trượt cực thấp mới được phê duyệt xây cầu, quá trình này chuyên môn cao, tốn nhiều công sức và thời gian, nhưng trong trường hợp cầu Hồng Kỳ rõ ràng bị bỏ qua.

Ông chỉ ra nếu cầu đặt gần hồ chứa đập, vấn đề càng nghiêm trọng. Nước hồ thay đổi độ ẩm và trọng lượng núi, tăng nguy cơ trượt và dịch chuyển. Ông nói, từ góc độ chuyên môn, đây là khu vực nguy cơ cao, không nên xây cầu. Ông cũng nhận định, mặc dù kỹ thuật thiết kế và thi công cầu của Trung Quốc đứng đầu thế giới, nhưng sự cố cầu Hồng Kỳ không phải vấn đề kỹ thuật mà là “vấn đề chính trị”. Trong chế độ Trung Quốc, nhiều quyết định xây dựng liên quan quyền lực và lợi ích, không phụ thuộc chuyên môn. Ngay cả chất lượng thi công được đảm bảo, quyết định sai hay tham nhũng quan liêu vẫn có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Ông thừa nhận: “Tôi không biết đội thi công đã tiến hành khảo sát địa chất gì vào thời điểm đó. Xét về góc độ chuyên môn, đây là vị trí có nguy cơ cao và không nên xây cầu ở đó. An toàn phải là ưu tiên hàng đầu trong bất kỳ dự án nào”.

Ông Trúc Học Diệp cho rằng sự cố có thể liên quan tham nhũng thể chế. Ông đoán quyết định chọn vị trí có thể bị ảnh hưởng bởi lãnh đạo, thành tích công trình, chỉ tiêu GDP hoặc giới hạn kinh phí, hoặc liên quan đến lợi ích nhóm. Ông nhấn mạnh khu vực trượt rộng, bắt đầu từ xa, thời điểm xảy ra trời nắng, đất khô, cho thấy không phải do mưa trực tiếp. Ông nghi ngờ lý do chính trị, có thể liên quan đến ranh giới đất, quyền lực hoặc lợi ích.

Hình ảnh thu nhỏ của tham nhũng có hệ thống

Về lý do tại sao một dự án như vậy vẫn được phê duyệt, Trúc Học Diệp thẳng thắn nói: “Có những cân nhắc chính trị, và cũng có thể là việc chuyển giao lợi ích. Đây là chuyện thường tình ở Trung Quốc và là vấn đề của hệ thống Đảng Cộng sản. Nếu đào sâu hơn một chút, rất có thể nó liên quan đến việc chuyển giao lợi ích tham nhũng từ các quan chức cấp cao”.

Ông Trúc Học Diệp xác định rằng vụ lở đất diễn ra trên diện rộng, “bắt đầu từ xa, chứ không chỉ trên một ngọn đồi nhỏ”. Thời tiết địa phương quang đãng, và lượng bụi lớn cho thấy đất khô chứ không phải do mưa. “Sao lại xây cầu ở đây? Chẳng phải đã phát hiện nguy cơ lở đất trong quá trình khảo sát rồi sao?”

Ông đặt câu hỏi: “Liệu có vị lãnh đạo nào đặc biệt muốn cây cầu đi qua đây không? Hay đi qua một khu vực nào đó, hoặc thậm chí liên quan đến lãnh thổ của ai đó?”

Vụ sập cầu Hồng Kỳ đã gây chấn động thế giới và phơi bày những vết nứt sâu trong hệ thống cơ sở hạ tầng của Trung Quốc. Trúc Học Diệp chỉ trích rằng toàn bộ chuỗi dự án, từ khảo sát địa chất đến giám sát xây dựng, có thể đã bị ảnh hưởng bởi tham nhũng quan liêu của ĐCSTQ. “Lãnh đạo các cơ quan kiểm định có thể là người thân của cấp trên, thắng thầu mặc dù thiếu kinh nghiệm, và được cấp trên phê duyệt.”

Ông lưu ý, lãnh đạo cơ quan kiểm định có thể thiếu kinh nghiệm nhưng vẫn trúng thầu, khiến thiết kế chuyên môn không được thực hiện. Ở Trung Quốc, kỹ sư công trình thường không thể ảnh hưởng thực chất đến quyết định, liên quan chặt chẽ đến chính trị và vận hành lợi ích của đảng.

Ông nhấn mạnh sự cố cho thấy vấn đề thể chế xây dựng cơ sở hạ tầng Trung Quốc: an toàn và chuyên môn thường bị đặt sau chính trị và lợi ích. Ông lấy ví dụ các công trình lớn như đập Tam Hiệp, đập Tam Môn Hiệp cũng gặp vấn đề, đều bắt nguồn từ vấn đề chính trị thể chế, không phải thiếu năng lực kỹ thuật. Sự cố cầu Hồng Kỳ nhắc nhở rằng, chỉ dựa vào kỹ thuật không thể tránh rủi ro, cần xây dựng hệ thống quyết định và giám sát công trình minh bạch, chuyên nghiệp, độc lập, đặt an toàn lên trên lợi ích chính trị và kinh tế.

Sau sự cố, giao thông giữa Mã Nhĩ Khương, Kim Xuyên và Nhượng Đường bị gián đoạn, thi công và vận chuyển đình trệ, ảnh hưởng lớn đến dân cư và kinh tế địa phương. Sự kiện cũng thu hút dư luận quan tâm tới an toàn cơ sở hạ tầng, tham nhũng quan liêu và sai lầm quyết định tại Trung Quốc, trở thành ví dụ quan trọng để nghiên cứu quản lý rủi ro dự án cơ sở hạ tầng lớn.

Sự cố sập cầu Hồng Kỳ là bi kịch điển hình từ “rủi ro địa chất + sai lầm quyết định chính trị”. Chuyên gia cho rằng thiết kế và kỹ thuật thi công cầu không phải vấn đề chính, nhưng chọn vị trí rủi ro cao, khảo sát thiếu sót, cùng tham nhũng và yếu kém thể chế là nguyên nhân cốt lõi. Sự cố nhấn mạnh an toàn và chuyên môn phải được đặt trên chính trị và lợi ích kinh tế, nếu không, dù kỹ thuật có tiên tiến cũng khó tránh thảm họa.