Trung Quốc đánh thuế bao cao su và thuốc tránh thai khi vật lộn với tỷ lệ sinh giảm mạnh

Lần đầu tiên sau 3 thập kỷ, Trung Quốc sẽ bắt đầu đánh thuế mặt hàng bao cao su và các biện pháp tránh thai khác, trong nỗ lực tìm cách nâng cao tỷ lệ sinh của một trong những quốc gia có tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới.

Theo Luật Thuế Giá trị Gia tăng (VAT) sửa đổi được thông qua vào cuối năm 2024, bao cao su và thuốc tránh thai qua đường uống sẽ mất quyền miễn thuế và phải chịu mức thuế VAT lên tới 13% kể từ ngày 1/1/2026.

Thay đổi này chấm dứt chính sách miễn thuế được áp dụng từ năm 1993, khi Chính sách Một con có hiệu lực hoàn toàn và nhà nước khuyến khích sử dụng rộng rãi các biện pháp tránh thai.

Đồng thời, các công ty mai mối cũng được thêm vào danh sách miễn thuế.

Luật sửa đổi cũng đưa ra các khoản giảm thuế mới cho các dịch vụ mà chính phủ cho là hỗ trợ việc hình thành gia đình: chăm sóc trẻ em từ nhà trẻ đến mẫu giáo, các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, dịch vụ hỗ trợ người khuyết tật và các hoạt động kinh doanh liên quan đến hôn nhân.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trung Quốc đang thúc đẩy một loạt chính sách rộng hơn nhằm cải thiện cơ cấu dân số và tăng cường hỗ trợ sinh sản, trong bối cảnh Trung Quốc đang phải đối mặt với tỷ lệ sinh thấp và già hóa dân số nhanh chóng.

Khủng hoảng nhân khẩu học

Dữ liệu chính thức cho thấy dân số Trung Quốc đã giảm năm thứ 3 liên tiếp vào năm 2024, giảm 1,39 triệu xuống còn khoảng 1,408 tỷ người do số người chết lại nhiều hơn số người sinh.

Cả nước ghi nhận 9,54 triệu ca sinh và 10,93 triệu ca tử vong vào năm 2024, với tỷ lệ tăng trưởng tự nhiên âm khoảng -1/1.000 người.

Trong khi đó, tỷ lệ sinh đã giảm hơn một nửa trong vòng chưa đầy một thập kỷ.

Năm 2016, Trung Quốc đã ghi nhận khoảng 18 triệu trẻ sơ sinh. Đến năm 2023, con số đó đã giảm xuống còn khoảng 9 triệu trong khi số ca tử vong tăng lên 11,1 triệu, theo Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (PIIE).

Viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington đã mô tả sự suy giảm này là “gần như không thể đảo ngược” nếu không có những cải cách cơ cấu sâu sắc.

Tổng tỷ suất sinh của Trung Quốc ước tính vào khoảng 1,09 ca sinh/một phụ nữ – thấp hơn nhiều so với mức khoảng 2,1 cần thiết để duy trì dân số ổn định – đưa nước này vào nhóm các quốc gia có tỷ suất sinh “cực thấp” như Hàn Quốc và một số khu vực ở châu Âu, theo phân tích của Học viện Apollo về dự báo dân số của Liên Hợp Quốc.

Phân tích này cũng dự báo rằng dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc có thể giảm từ khoảng 900 triệu người hiện nay xuống còn khoảng 250 triệu người vào cuối thế kỷ này nếu xu hướng hiện tại vẫn tiếp diễn.

Tốc độ già hóa dân số nhanh chóng của Trung Quốc đang gây thêm áp lực tài chính.

Theo số liệu của Hội đồng Nhà nước Trung Quốc, tính đến cuối năm 2024, khoảng 310 triệu người từ 60 tuổi trở lên, chiếm khoảng 22% dân số, và khoảng 220 triệu người từ 65 tuổi trở lên.

Các dự báo của chính quyền Bắc Kinh cho thấy những người trên 60 tuổi có thể chiếm khoảng 30% dân số vào năm 2035, và hơn 400 triệu người có thể thuộc nhóm tuổi này.

Sự thay đổi này đang gây áp lực lên hệ thống lương hưu trả theo ngày của Trung Quốc, trong đó các khoản đóng góp từ người lao động và người sử dụng lao động hiện tại được sử dụng để trả lương cho những người đã nghỉ hưu thay vì được tiết kiệm toàn bộ trước. Khi số lượng người nghỉ hưu tăng nhanh hơn số lượng người lao động, hệ thống này sẽ gặp khó khăn.

Các nghiên cứu của Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc và các nhà nghiên cứu khác đã cảnh báo rằng quỹ hưu trí cơ bản đô thị chính có thể cạn kiệt vào khoảng năm 2035 nếu không có cải cách hoặc chuyển giao tài sản nhà nước lớn, lần đầu tiên sau 70 năm việc thúc đẩy Bắc Kinh bắt đầu tăng độ tuổi nghỉ hưu theo luật định từ năm 2025.

Từ Chính sách Một con đến Ba con

Thuế tránh thai mới đánh dấu một bước ngoặt mang tính biểu tượng so với thời kỳ Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) dành nguồn lực khổng lồ để ngăn chặn người dân sinh “quá nhiều” con.

Chính sách Một con của Trung Quốc, được áp dụng trên toàn quốc vào cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980 và được thực thi cho đến năm 2015, đã hạn chế hầu hết các cặp vợ chồng ở thành thị chỉ được sinh một con.

Việc thực thi chính sách này khác nhau tùy theo khu vực và địa vị xã hội, nhưng ở nhiều nơi, chính sách này dựa vào tiền phạt, giám sát chặt chẽ, và trong một số trường hợp, cưỡng bức phá thai và triệt sản.

Từ năm 1980 đến năm 2014, hơn 300 triệu phụ nữ đã đặt vòng tránh thai (IUDs) theo chương trình kế hoạch hóa gia đình của nhà nước, và hơn 100 triệu người đã được triệt sản.

Năm 2015, Bắc Kinh chính thức chấm dứt chính sách một con và cho phép tất cả các cặp vợ chồng được sinh hai con từ năm 2016.

Khi sự thay đổi đó không tạo ra được sự bùng nổ dân số bền vững, chính quyền lại có động thái tiếp theo vào năm 2021, thông qua Chính sách ba con và bãi bỏ hầu hết các hình phạt đối với việc sinh con “ngoài hạn ngạch”.

Một nghiên cứu pháp lý gần đây trên Tạp chí Luật Toàn cầu Jindal mô tả sự thay đổi này là một “sự đảo ngược” chính sách rõ ràng – từ việc kiểm soát sinh đẻ nghiêm ngặt sang “chủ nghĩa sinh đẻ”, một nỗ lực được nhà nước hậu thuẫn nhằm tăng tỷ lệ sinh.

Nghiên cứu này lập luận rằng hệ thống vẫn dựa trên cách tiếp cận từ trên xuống, khiến quyền lựa chọn sinh sản của phụ nữ bị ràng buộc chặt chẽ bởi luật pháp và chính sách.

Viện nghiên cứu Mercator về Trung Quốc (MERICS) có trụ sở tại Berlin cho biết tuyên truyền của Trung Quốc ngày càng coi việc sinh con là “nghĩa vụ quốc gia”, trích dẫn lời các cơ quan y tế có liên hệ với việc đảng kêu gọi giới trẻ đón nhận “tình yêu đẹp, gia đình hòa thuận và cuộc sống hạnh phúc trong thời đại mới”.

Viện cũng lưu ý rằng khuôn khổ pháp lý của Trung Quốc hiện nay yêu cầu kết hôn và sinh con ở “độ tuổi phù hợp”, với bài bình luận chính thức xác định rằng phụ nữ ở độ tuổi khoảng 23–28.

Chi phí cao, triển vọng việc làm yếu và ít kết hôn hơn

Tuy nhiên cho đến nay, sự thay đổi chính sách này vẫn chưa làm thay đổi đáng kể những áp lực định hình các quyết định gia đình của thanh niên Trung Quốc.

Các nghiên cứu cho thấy so với thu nhập thì việc nuôi dạy con cái ở Trung Quốc thuộc hàng đắt đỏ nhất thế giới.

Một báo cáo của Viện Nghiên cứu Dân số YuWa có trụ sở tại Bắc Kinh ước tính chi phí nuôi dạy một đứa trẻ đến 18 tuổi vào khoảng 6,3 lần GDP bình quân đầu người của Trung Quốc, và ước tính mức chi tiêu trung bình vào khoảng 680.000 nhân dân tệ (khoảng 95.000 USD) để nuôi một đứa trẻ học đại học – con số này thậm chí còn cao hơn ở các thành phố lớn nếu tính cả nhà ở, trường học và các hoạt động ngoại khóa.

Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên vẫn tăng cao bất chấp tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Vào tháng Tám, dữ liệu chính thức cho thấy tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên (từ 16 đến 24 tuổi) vào khoảng 19% – mức cao nhất kể từ khi chính quyền áp dụng phương pháp luận sửa đổi vào tháng 12/2023, theo đó tỷ lệ này đã giảm xuống bằng cách loại trừ sinh viên.

Để so sánh, tỷ lệ thất nghiệp trung bình ở thanh niên của OECD là 11,2% vào tháng Bảy, trong khi Hoa Kỳ là 10,8% và Nhật Bản là 4,1%.

Những căng thẳng này giúp giải thích tại sao ít người kết hôn hơn.

Dữ liệu của Bộ Nội vụ cho thấy khoảng 6,1 triệu cặp đôi đã đăng ký kết hôn vào năm 2024, giảm hơn 20% so với năm 2023, giảm năm thứ 5 liên tiếp và là mức giảm lớn nhất được ghi nhận.

Tỷ lệ kết hôn trên toàn quốc giảm xuống còn khoảng 4,3/1.000 người, và các nhà nhân khẩu học dự đoán sẽ tiếp tục giảm khi ngày càng nhiều người trẻ trì hoãn hoặc tránh kết hôn hoàn toàn.

• Nhan Thuần Câu: Một quốc gia (ĐCSTQ) bị một người phụ nữ đánh bại