Vụ cháy kinh hoàng tại Hồng Kông: Người kêu gọi truy cứu trách nhiệm bị bắt giữ

Vụ cháy lớn tại tám tòa nhà chung cư cao tầng ở Đại Bộ, Hồng Kông, sau hơn 43 giờ bùng cháy liên tục mới được dập tắt. Tính đến ngày 30/11, ít nhất 146 người thiệt mạng. Số người tử vong rất có thể còn tiếp tục tăng. Đây là vụ hỏa hoạn nghiêm trọng nhất tại Hồng Kông trong nhiều thập niên qua, và cũng để lại vô số dấu hỏi.

Diễn biến của “vụ hỏa hoạn cấp 5” chết người

Lúc 2:51 chiều ngày 26/11, giàn giáo sửa chữa mặt ngoài một tòa chung cư cao tầng tại khu nhà Hồng Phúc Uyển (Wang Fuk Court) ở Đại Bộ (Tai Po), Tân Giới, Hồng Kông đột nhiên bốc cháy. Hồng Phúc Uyển là một tiểu khu gồm tám tòa nhà (chung cư). Thời điểm xảy ra vụ việc, khu nhà này đang tiến hành công trình cải tạo, mặt ngoài toàn bộ các tòa nhà được che kín bởi hệ thống giàn giáo tre dày đặc cùng những tấm lưới bảo hộ màu xanh lá cây. Ngọn lửa bùng lên dữ dội, cháy rực cả bầu trời.

Báo Caixin của Trung Quốc Đại Lục trong bài phóng sự trang bìa mới nhất có tiêu đề “Toàn cảnh vụ cháy Hồng Phúc Uyển” cho biết, chiều 26/11, phần chân giàn giáo tre của một tòa nhà trong khu Hồng Phúc Uyển, Tân Giới âm thầm xuất hiện đốm lửa cao chưa đầy 1 mét, một cư dân đang nghỉ ngơi ở công viên Nguyên Châu Tử gần đó đã quay lại khoảnh khắc ngọn lửa bắt đầu lan. Khi đó, vài người đi đường hướng vào khu nhà hô lớn: “Này, có sai sót gì không vậy, cháy rồi kìa! Nhân viên công trường đang làm cái gì vậy, trong cả tòa nhà có chuông báo động không vậy!”

Ông Phùng, ngoài 60 tuổi, hoàn toàn không hay biết chuyện gì đang xảy ra bên ngoài cửa sổ. Ông nói: “Lúc đó tôi không nghe thấy bất kỳ tiếng còi báo cháy nào.” Cửa sổ bị các tấm xốp che kín cũng khiến ông không thể cảm nhận được làn khói dày đặc bên ngoài. Mãi đến khi bà Phùng, lúc đó đang ở bên ngoài, xem tin tức thấy khu nhà bốc cháy, vội vàng gọi điện báo tin, ông Phùng mới vội vã sơ tán khỏi nhà vào hơn 3 giờ chiều hôm đó.

Tám tòa nhà 31 tầng tại Hồng Phúc Uyển ở Tân Giới đều bị lửa bao trùm. Tại hiện trường, khói đen nồng nặc, nhìn ra xa, ngọn lửa từ dưới bốc lên trên, từ ngoài lan vào trong, nối liền thành một dải.

Hồng Phúc Uyển là một khu chung cư cũ. Các tòa nhà đã có tuổi đời 42 năm; theo số liệu điều tra dân số năm 2021, tổng dân số trong tiểu khu này là 4.643 người, độ tuổi trung bình là 56,6, trong đó có 1.701 người cao tuổi trên 65 tuổi. Phần lớn các hộ gia đình chỉ có 2–3 người cùng sinh sống.

“Trên thực tế, chúng tôi đã trở thành một ‘khu nhà dưỡng lão’ rồi.” Ông Phan, một người sống sót độc thân sống một mình, nói, “Người già sống đối diện nhà tôi bình thường phải dùng xe lăn để đi lại.”

Người già đông, công trình cũ kỹ, cộng thêm những tấm che sửa chữa, tất cả đã làm tăng thêm độ khó cho việc thoát nạn.

Lúc 3:34 chiều ngày 26, vụ cháy này được nâng cấp lên báo động cấp 4. Chưa đầy 3 tiếng sau, mức báo động hỏa hoạn lại được nâng lên cấp 5, chỉ đứng dưới cấp cao nhất là “cấp thảm họa”. Cấp 5 có nghĩa là đám cháy tại hiện trường đã hoàn toàn mất kiểm soát và lan rộng rất nhanh, đồng thời xuất hiện lượng lớn khói dày, nhiệt độ cao, số người bị thương tăng lên…

Liên minh dân sự yêu cầu truy trách nhiệm quan chức, một trong những người phát khởi bị bắt

Vụ hỏa hoạn thương vong nghiêm trọng này, được gọi là “đại hỏa thế kỷ”, bị dư luận rộng rãi coi là một thảm họa do con người gây ra. Nguyên nhân gây cháy vẫn đang trong quá trình điều tra, và hướng điều tra tập trung vào khả năng nhà thầu thi công sửa chữa đã không sử dụng vật liệu phù hợp.

Cảnh sát hiện đang nhắm vào loại xốp cách nhiệt dễ bắt lửa, ngoài ra, việc lưới che có đáp ứng yêu cầu chống cháy hay không cũng trở thành tâm điểm chú ý. Đến nay, cảnh sát đã bắt giữ 3 người phụ trách của nhà thầu công trình liên quan với cáo buộc “ngộ sát”; ngoài ra, 8 người khác liên quan tới nghi án tham ô trong dự án sửa chữa bị Ủy ban Độc lập Chống Tham nhũng (ICAC) bắt giữ, trong đó có cố vấn công trình, thầu phụ giàn giáo và người môi giới; tối 29/11, lại có thêm 3 người phụ trách khác bị ICAC bắt giữ.

Cùng lúc vụ cháy gây ra nỗi bi thương khắp toàn xã hội, một phong trào dân sự yêu cầu chính quyền phải truy cứu trách nhiệm cũng nhanh chóng được phát động, nhưng ngay lập tức đã dẫn tới hành động bắt bớ của nhà chức trách. Ngày 28/11, “Nhóm quan tâm vụ cháy Hồng Phúc Uyển Đại Bộ” đưa ra bốn yêu cầu điều tra toàn diện vụ tai nạn, bao gồm: “bảo đảm việc bố trí nơi ở, thành lập ủy ban điều tra độc lập, rà soát chế độ giám sát công trình, truy cứu trách nhiệm lơ là giám sát của các quan chức chính phủ”. Đến ngày 29/11, nhóm này đã thu thập được hơn 5.000 chữ ký trực tuyến.

Thế nhưng, tối 29/11, cảnh sát đã bắt giữ người phát động bản kiến nghị này với cáo buộc có ý đồ “kích động”. Cùng ngày, Văn phòng Bảo vệ An ninh Quốc gia của Bắc Kinh tại Hồng Kông công khai tuyên bố “các phần tử phản Hoa, gây loạn Hồng Kông và những kẻ mang tâm địa bất lương đang chực chờ gây chuyện”, kích động chia rẽ và đối lập trong xã hội, xúi giục lòng oán hận đối với Trưởng Đặc khu và chính quyền Đặc khu, đồng thời đe dọa rằng những phần tử “lợi dụng tai họa để gây loạn Hồng Kông” nhất định sẽ bị truy cứu và trừng phạt theo luật an ninh quốc gia.

Báo “Nam Hoa Tảo Báo” (South China Morning Post) dẫn lời một nguồn tin am hiểu cho biết, Cục An ninh Quốc gia của cảnh sát Hồng Kông đã thẩm vấn một người đàn ông, người trước đó đã phát động một bản kiến nghị trên mạng, yêu cầu chính quyền điều tra và truy trách nhiệm đối với vụ cháy Hồng Phúc Uyển ở Đại Bộ — vụ hỏa hoạn gây chết người nghiêm trọng nhất tại Hồng Kông trong khoảng 80 năm qua. Người này bị đưa đến đồn cảnh sát thẩm vấn.

Một bản tin khác của “Nam Hoa Tảo Báo” cho hay, có một người đàn ông đã bị bắt với cáo buộc lợi dụng vụ cháy Hồng Phúc Uyển để thực hiện hành vi “có ý đồ kích động”, nhưng không cho biết người này có phải là cùng một người với người khởi xướng bản kiến nghị bị cảnh sát thẩm vấn trước đó hay không.

Toàn xã hội Hồng Kông chìm trong bi thương

Thảm kịch do vụ cháy Hồng Phúc Uyển gây ra đã chạm đến trái tim của toàn bộ xã hội Hồng Kông. Tại nhiều nơi trên khắp Hồng Kông, các điểm tưởng niệm được thiết lập, suốt nhiều ngày liền dòng người đến viếng chưa từng ngớt; người dân lần lượt dùng hoa tươi và nước mắt để bày tỏ lòng thương tiếc. Thông tấn xã Trung Quốc (China News Service) đưa tin, trưa ngày 29/11, điểm tưởng niệm tại Trung tâm Cộng đồng Hoàng Đại Tiên ở Cửu Long, Hồng Kông, tràn ngập không khí trầm mặc và bi thương; trên màn hình trung tâm là dòng chữ đen trên nền trắng “Tưởng niệm các nạn nhân vụ cháy Đại Bộ”, hai bên là rất nhiều những vòng hoa trắng.

Trong tiếng nhạc ai oán, từng dòng người dân Hồng Kông ôm hoa tươi lần lượt bước vào; có người vừa bước qua cửa đã đỏ hoe mắt, cũng có người trong lúc chờ ký tên vào sổ tang không kìm nén được đau thương, phải tạm thời bước ra ngoài để trấn tĩnh lại. Các tình nguyện viên hỗ trợ tại chỗ cũng nhiều lần cúi đầu lau nước mắt.

Ngày 29/11, người dân Hồng Kông đến một điểm tưởng niệm tại Hội trường Cộng đồng Bắc Giác, viết lời nhắn trong sổ tang, bày tỏ niềm thương tiếc đối với các nạn nhân vụ cháy Hồng Phúc Uyển ở Đại Bộ

Bà Hồng Anh Sinh, hơn 70 tuổi, sau khi bước vào điểm tưởng niệm thì lặng lẽ ngồi hồi lâu, thỉnh thoảng lại dùng khăn giấy lau khóe mắt. Bà nói: “Vụ cháy này thực sự khiến người ta đau lòng, tuy tôi sống khá xa, nhưng họ đối với tôi cũng giống như hàng xóm láng giềng vậy. Trong lòng có rất nhiều điều muốn nói, cuối cùng đọng lại thành bốn chữ ‘lên đường bình an’ (mong mọi người yên nghỉ bình an trên chặng đường cuối cùng).”

Tại điểm tưởng niệm đặt trong Trung tâm Hoạt động Ma Đốn Đài ở Loan Tể, đảo Hồng Kông, sổ tang đã được viết kín đến quyển thứ ba, trên đó chi chít những dòng chữ. Bà Trần, một cư dân sống gần đó, dẫn theo hai con đến viếng, và viết lên sổ tang bốn chữ “Vĩnh cửu an tức” (an nghỉ mãi mãi). Bà Trần nói, khi xem tin tức về vụ cháy Hồng Phúc Uyển, bà cảm thấy vô cùng đau xót, nên khi biết có hoạt động tưởng niệm đã đặc biệt dẫn các con đến: “Tuy tụi nhỏ tuổi còn nhỏ, nhưng tôi nghĩ nên để chúng đến đây tưởng niệm, đây là nỗi đau chung của tất cả người Hồng Kông.”

Tại Tân Giới, điểm tưởng niệm đặt ở Trường Trung học Hoàng Sở Tiêu thuộc Liên hiệp Giáo dục Hồng Kông, phía trước bàn thờ đã đầy ắp những bó hoa do người dân mang đến. Cô Châu cùng bạn bè hẹn nhau đến đây, bày tỏ lòng thương tiếc đối với các nạn nhân.

Hội trường đa dụng thuộc Trung tâm Cộng đồng Lân lý Phú Hanh ở Đại Bộ là điểm tưởng niệm gần hiện trường cháy nhất, sáng hôm đó đã lần lượt có người dân kéo đến. Ông Lý, một cư dân, nói rằng trong cộng đồng mình sinh sống lại xảy ra một thảm họa lớn đến như vậy, cảm xúc phức tạp trong lòng thật khó diễn tả: “Vài ngày nay tôi đã khóc rất nhiều lần.”

Một cư dân tốt bụng đã dựng một “bức tường cổ vũ”, mời người qua đường và các tình nguyện viên viết những lời động viên lên giấy nhớ. Anh nói: “Tôi cảm nhận được nỗi đau của các nạn nhân trong thảm họa và biết họ cần được hỗ trợ và an ủi”, hy vọng rằng các nạn nhân sẽ cảm thấy được an ủi phần nào khi nhìn thấy những tấm thiệp này. Ông cũng nhắc đến nhận xét của mình: “Mặc dù có nơi tạm trú cho các nạn nhân, họ vẫn tiếp tục quay trở lại; cảm giác như họ không muốn rời khỏi nơi họ đang sống.”

Sau vụ hỏa hoạn, nhiều tổ chức và cá nhân đã quyên góp hỗ trợ. Theo thống kê chưa đầy đủ của Jiemian News, đã có hơn 40 doanh nghiệp, quỹ từ thiện và cá nhân đã quyên góp tiền mặt cùng vật phẩm, với tổng số tiền vượt quá 600 triệu HKD (tương đương khoảng 2 nghìn tỷ VND), nhằm hỗ trợ công tác cứu trợ và tái thiết sau thảm họa.

Cửu Long Lạc Thiện Đường cho biết, “Quỹ Quan Hoài Lạc Thiện” hiện đã quyên góp được 3.206.890 HKD, và đang lần lượt phát cho các nạn dân, mỗi hộ 3.000 HKD (tương đương khoảng 10 triệu VNĐ). Ngoài hỗ trợ kinh tế khẩn cấp, quỹ còn được dùng để mua túi ngủ và các vật dụng tạm thời giúp người dân bị ảnh hưởng.