Irena Sendler và sự sống trong những chiếc lọ

Mùa thu năm 1999, ba nữ học sinh được thầy giáo cho xem một mẩu tin ngắn về người phụ nữ mang tên Irena Sendler với lời cảnh báo rằng, đây rất có thể là một thông tin nhầm lẫn. Chúng vẫn còn chưa ý thức được rằng mình sẽ giúp nhân loại không lãng quên một người hùng thầm lặng…

Kansas, Mỹ, 1999, một giáo viên khuyến khích ba em học sinh của mình tham gia vào một bài tập lớn kéo dài 1 năm chuẩn bị cho sự kiện ngày Lịch sử quốc gia Hoa Kỳ, với kỳ vọng nó sẽ giúp các em gắn kết các gia đình trong cộng đồng, học được thêm về lịch sử, biết nhẫn nại, và rèn luyện tư duy “thay đổi thế giới”.

Hai học sinh lớp 9, Megan Stewart và Elizabeth Cambers cùng một học sinh lớp 11, Sabrina Coons, đã hào hứng tham gia. Và người giáo viên nọ cho các em xem một đoạn video ngắn được chiếu trên truyền hình vào tháng 3 năm 1994 với nội dung: “Irena Sendler đã cứu rất nhiều trẻ em và người lớn khỏi khu Do Thái Warsaw”. Nhưng người giáo viên cũng nhấn mạnh rằng có lẽ đây là một sự nhầm lẫn, vì ông chưa bao giờ nghe thấy câu chuyện nào khác về người phụ nữ mang tên Irena Sendler này.

Khu Do Thái Warsaw – Nơi tập trung đông người Do Thái nhất tại những vùng đất mà Phát xít kiểm soát trong Chiến tranh thế giới thứ hai: Nó bị Phát xít Đức dựng lên gần thủ đô Ba Lan, với 400.000 người Do Thái bị cầm tù trong một diện tích 3,4 km². Từ đây, những người Do Thái bị chuyển tới các trại tập trung và bị giết hại hàng loạt. Ước tính đã có khoảng 300.000 người Do Thái từ Warsaw đã bị giết bằng súng hoặc hơi ngạt, 92.000 người bị chết đói. Vậy thì Irena Sendler, một người phụ nữ, đã làm gì ở khu vực chết chóc này?

Ba đứa trẻ miệt mài tìm kiếm thông tin về Irena Sendler trong suốt một năm, và đó là câu chuyện về một người hùng thầm lặng đầy dũng cảm…

Cuộc đời của Irena Sendler

Cha Irena Sendler là một bác sĩ có lương tri làm việc tại thị trấn Otwock gần Warsaw. Ông chưa từng từ chối bất cứ một ai, dù nghèo đói hay giàu có, dù là Do Thái hay người không theo đạo. Ông tận tâm chữa trị cho mọi người, và mất vào năm 1917 vì bị lây sốt phát ban từ một bệnh nhân.

Irena Sendler học hỏi được rất nhiều điều từ cha và trở thành một người làm công tác xã hội. Thời bấy giờ, khi các đại học Ba Lan phân biệt đối xử với người Do Thái và bắt họ ngồi vào hàng ghế riêng, Irena đã lựa chọn ngồi chung với họ dù bà không phải là người Do Thái. Bà đã cứu sống rất nhiều trẻ em và người lớn tuổi sau khi Phát xít tấn công vào Ba Lan. Rồi mọi thứ trở nên tồi tệ hơn khi 400.000 người Do Thái bị cầm tù tại Warshaw…

Mặc dù Phát xít muốn người Do Thái phải chết, họ lại không muốn sốt phát ban bùng phát và lan ra ngoài. Chính vì thế, Phát xít cho phép các y tá vào chăm sóc người Do Thái. Biết được điều đó, Irena đã giả mạo thành một nữ y tá để vào được Warshaw. Bà nhanh chóng nói chuyện với những cha mẹ người Do Thái về viễn cảnh bị giết tại các trại tập trung, và thuyết phục họ để bà đưa những đứa trẻ ra ngoài. Irena sử dụng thuốc ngủ mình đánh cắp được để khiến lũ trẻ mê man, rồi cho chúng vào những bao tải hay hộp giấy để đưa ra ngoài.

Thông qua nhiều biện pháp, Irena cùng những người khác đã giúp lũ trẻ được nhận nuôi bởi các gia đình Ba Lan, hoặc giấu chúng trong các trại trẻ mồ côi. Để lưu giữ lại thông tin về từng đứa trẻ, Irena đã đưa giấy tờ vào trong những chiếc lọ, và chôn chúng trong vườn nhà với hy vọng rằng trong tương lai, bà sẽ để lũ trẻ biết được sự thật về cha mẹ mình.

Phát xít bắt được Irena và tra tấn bà một cách dã man nhưng bà chưa bao giờ tiết lộ về mạng lưới ngầm giải cứu trẻ em Do Thái…

Irena bị phán tử hình.

Nhưng những người Ba Lan trong mạng lưới đã hối lộ một tay lính gác để giải cứu Irena. Bà sống ẩn mình trong một khoảng thời gian sau đó.

Sau chiến tranh, Irena tìm lại lũ trẻ và trao cho chúng những chiếc lọ. Nhưng hầu hết người thân của chúng đều đã chết…

Dưới thời Xô Viết, Irena cũng đặt mình vào ranh giới sống chết khi tiếp tục giúp đỡ những con người bị đàn áp.

Tổng cộng Irena đã trải qua ba chế độ độc tài: Ba Lan thời tiền chiến; Ba Lan bị Phát xít chiếm đóng; và Ba Lan dưới thời Xô Viết. Bởi vì bà phản đối sự tàn bạo của cả chủ nghĩa Phát xít lẫn chủ nghĩa cộng sản dưới thời Xô Viết nên câu chuyện của bà bị chính quyền Ba Lan bấy giờ ém nhẹm.

Người ta chỉ biết đến bà qua những thông tin ngắn ngủi, một lần vào năm 1965 tại bảo tàng Diệt chủng Do Thái Yad Vashem, và một lần vào năm 1994, trong một bản tin ngắn trên truyền hình. Mãi cho đến năm 1999, khi giáo viên Norm Conrad tại Kansas giao bài tập lớn cho những học sinh của mình, cái tên Irena Sendler mới bắt đầu được chú ý…

Sự sống ở trong những chiếc lọ

Megan Stewart, Elizabeth Cambers, Sabrina Coons, cùng với một học sinh khác tham gia sau này là Jessica Shelton đã tự viết một vở kịch dành tặng người hùng Irena Sendler của chúng. Vở kịch có tên là: “Life in a jar” (Tạm dịch: Sự sống trong chiếc lọ). Chúng đã đi khắp nơi để biểu diễn, từ cộng đồng Kansas, rồi đến Bắc Mỹ, rồi đến châu Âu.

Lũ trẻ bắt đầu tìm kiếm Irena, và cuối cùng tìm thấy bà vẫn còn sống tại Warsaw, Ba Lan. Câu chuyện của bà vẫn chưa hề được thế giới, hay thậm chí là người dân Ba Lan biết tới. 45 năm dưới thời Đảng cộng sản Ba Lan đã khiến cái tên Irena Sendler trở thành lạ lẫm ngay ở chính quê hương của bà.

Kể từ sau khi tìm được Irena, lũ trẻ mang một chiếc lọ tới những nơi mà chúng diễn kịch. Chúng gây quỹ để giúp đỡ Irena cùng những người khác từng làm việc trong mạng lưới ngầm giải cứu trẻ em Do Thái của Ba Lan. Thế giới bắt đầu biết đến Irena, và những lá thư cảm động liên tục gửi tới cho bà. Lũ trẻ tìm được một học sinh Ba Lan, và cùng dịch những lá thư đó để gửi tới các trường đại học, các cộng đồng nghiên cứu lịch sử, các tổ chức vinh danh những tâm gương lương tri thời diệt chủng Do Thái. Cái tên Irena Sendler được biết đến ngày càng nhiều hơn.

Năm 2009, bộ phim “The Courageous Heart of Irena Sendler” (Tạm dịch: Trái tim dũng cảm của Irena Sendler) được công chiếu. Lũ trẻ đã giúp bà trở về với vị trí xứng đáng trong lịch sử nhân loại: Một người hùng của lương tri.

Ngày 12 tháng 5 năm 2008, Irena Sendler mất. Bà được chôn cất tại Warsaw. Nhưng những đứa trẻ vẫn không dừng biểu diễn vở “Sự sống trong chiếc lọ”, bởi vì chúng muốn cái tên Irena Sendler sẽ mãi mãi được ghi nhớ.

Quang Minh

Xem thêm:

• Lựa chọn của lương tri: Sempo Sugihara và thông hành cứu mạng sống

Mời xem video: