Nhật Bản quan niệm giáo dục từ thuở nhỏ giúp hình thành nên tính cách của đứa trẻ khi trưởng thành, mà từ thói quen ứng xử đó sẽ tạo nên văn hóa của một quốc gia, một dân tộc. Bởi vậy, giáo dục Nhật Bản luôn đề cao nhân cách hơn kết quả học tập, việc dạy và học ở trường của Nhật cũng có nhiều khác biệt so với các nước trên thế giới.
Rất nhiều phong tục văn hóa độc đáo khiến “đất nước Mặt Trời mọc” trở thành một mảnh đất lôi cuốn đáng để ghé thăm. Là một trong những nền kinh tế lớn của thế giới và một trong những nước có tỷ lệ tội phạm thấp nhất, Nhật Bản nổi tiếng với tiểu văn hóa thời trang và giải trí, với những phát minh sáng tạo mang hơi hướng tương lai, những truyền thống cổ xưa đã tồn tại qua hàng thế kỷ, với sự pha trộn phong tục giữa Đông và Tây, và với một nền ẩm thực đẳng cấp thế giới.
Giáo dục từ lâu đã luôn được chú trọng ở Nhật Bản. Trong giai đoạn cuối của những năm 1800, các nhà lãnh đạo đất nước trong thời kỳ Minh Trị đã thiết lập một hệ thống giáo dục công và nhờ đó làm tăng mạnh tỷ lệ biết đọc biết viết của người dân. Thậm chí vào thời kỳ Edo trước đó, hơn 70% trẻ em đã đến trường. Ngày nay, 99% người Nhật biết đọc biết viết, và trường học vẫn đóng một vai trò rất quan trọng trong những năm đầu đời của của bất kỳ ai.
Mặc dù có những điểm tương đồng giữa các trường học ở Nhật và các trường của phương Tây như quy định về đồng phục, các kỳ thi, điểm số…nhưng vẫn có một vài khía cạnh trong giáo dục có thể làm bất ngờ rất nhiều du khách tới quốc gia này. Với hệ thống giáo dục rất khác biệt của mình, Nhật Bản đã tự đào tạo sao cho thế hệ trẻ đất nước mình có thể hòa nhập với một xã hội hài hòa mà họ đang có ngày hôm nay.
Bạn đã từng bao giờ tự hỏi cuộc sống tại một trường học ở Nhật như thế nào chưa. Đây là danh sách 10 điều đáng kinh ngạc nhất khi bạn ghé qua một trường công điển hình ở Nhật Bản. Bạn sẽ phát hiện ra trường học ở đây hoàn toàn khác biệt so với những gì bạn đã trải qua khi còn đi học.
Trẻ em lúc nào cũng là trẻ em. Bất kể là nền văn hóa nào hay đất nước nào cũng vậy, trong lớp học nào cũng có hai hay ba em (nếu không muốn nói là cả lớp) rất hiếu động và bất trị ngày này qua ngày khác! Đây là một trong nhiều khó khăn mà các giáo viên phải đối mặt và xử lý trong chuyên môn của họ.
Ở nhiều quốc gia khác, đuổi một trò bất trị ra khỏi lớp là điều không hiếm thấy. Tuy nhiên, điều này lại hiếm khi xuất hiện ở trường học Nhật Bản. Điều 26 trong Hiến Pháp Nhật Bản quy định: “Tất cả mọi người đều có quyền được nhận sự giáo dục bình đẳng…,” vì vậy, các giáo viên Nhật Bản không dám đuổi học sinh ra khỏi lớp. Vậy nên họ phải quen với việc giữ điềm tĩnh trong khi dạy học. Tuy ít thấy nhưng vẫn có trường hợp chuyện này xảy ra nếu có trò nào đó liên tục phá hoại lớp học.
Lý do của chuyện này không xảy ra ở các trường học Nhật Bản là vì người ta cho rằng trẻ em có thể sẽ không lĩnh hội được phần kiến thức được giảng trong lúc các em bị đuổi ra khỏi lớp. Thật khâm phục sự kiên nhẫn và biết nghĩ cho người khác của những thầy cô giáo người Nhật!
Một điều thú vị khác về các trường công của Nhật là mọi người ăn cùng một thực đơn. Ở nhiều quốc gia khác, học sinh có thể chọn ăn ở căn-tin hoặc tự mang theo cơm hộp. Tuy nhiên ở Nhật Bản, học sinh được đào tạo để ăn cùng một thực đơn (bất kể các em có thích hay không) và phải ăn xong trong khoảng thời gian cho phép. Hầu hết các trường công ở Nhật không có căn-tin để học sinh mua thức ăn, vậy nên các em không có cơ hội để dùng các món theo nhu cầu của mình. Nhưng trong một vài trường hợp cá biệt, hộp cơm trưa tự chuẩn bị từ nhà có thể được chấp nhận nếu đáp ứng các quy định của trường. Cơm hộp – hay “bento” phải không được chứa những món không có lợi cho sức khỏe hoặc đồ ngọt. Thông thường thay vào đó sẽ là cơm, rau, vài loại cá, rong biển và đôi khi là thịt gà.
Lần đầu tiên trải nghiệm một bữa trưa trong trường học ở Nhật Bản, bạn sẽ thấy ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng học sinh mang khẩu trang, mặc áo, mang khăn đội đầu/mũ màu trắng và đưa bữa trưa lấy từ nhà bếp của trường tới cho các bạn học của mình. Sau bữa trưa, học sinh cũng có nhiệm vụ dọn dẹp và trả lại các khay đựng thức ăn về cho nhà bếp dưới sự giám sát của giáo viên. Đây quả là một phương pháp tuyệt vời để trẻ em học được cách phục vụ người khác và chịu trách nhiệm bảo vệ môi trường từ khi còn nhỏ.
Giáo viên và học sinh ăn trưa theo nhóm, bàn ăn của họ được sắp xếp mặt đối mặt với nhau, đặc biệt là ở các trường trung học cấp cơ sở. Nếu lớn lên ở một môi trường nghiêm cấm việc ăn uống trong lớp học, thì bạn sẽ vô cùng ngạc nhiên khi lần đầu tiên được thấy lớp học không chỉ là một nơi để học hỏi mà còn là nơi để giao lưu với bạn bè trong thời gian ăn trưa. Đấy là vì các trường học của Nhật không có căn tin hoặc một địa điểm riêng biệt nào đó để ăn uống, ngoại trừ một số trường tiểu học.
Một số người có thể nghĩ rằng cách làm này có thể quá khác biệt vì trẻ em không được ăn trưa cùng với bạn bè ở các lớp khác. Tuy nhiên, trong khi ăn trưa, trẻ em thường có xu hướng tập trung thành nhóm với bạn thân của mình, vậy nên có lẽ việc này cho phép học sinh giao lưu với không chỉ bạn thân, mà còn tất cả mọi người ở trong lớp.
Đọc đến đây bạn có sốc không? Chắc hẳn bạn không phải là người duy nhất. Giấc mơ của rất nhiều học sinh trên thế giới đã trở thành sự thực!
Ở một số quốc gia như Hoa Kỳ, Philippines và cả Việt Nam, những trò không học tốt có thể bị lưu ban một lớp để học lại ‘cho nhớ’. Nhưng thật may là ở Nhật Bản, học sinh sẽ luôn luôn được lên lớp dù điểm kiểm tra có là bao nhiêu. Các “Nôbita” ở Nhật có thể suốt ngày bị điểm không, nhưng vẫn có thể được dự lễ tốt nghiệp vào cuối năm. Điểm số của học sinh chỉ có ý nghĩa khi học sinh tham dự kỳ thi sát hạch đầu vào của trường trung học và đại học.
Tuy nhiên, như thế không có nghĩa là trẻ em Nhật không phải học tập chăm chỉ. Các em phải nỗ lực học tiếng Nhật Kanji để có thể đọc được một lượng từ vựng cần thiết khi ở một độ tuổi nhất định, cũng như để học các môn học khác.
Ở Nhật, các trường học không phải nhờ đến lao công để giữ gìn vệ sinh. Thay vào đó, các em học sinh phải xắn tay áo lên và dọn dẹp sạch sẽ mọi ngóc ngách trong trường, kể cả nhà vệ sinh. Đúng vậy! Học sinh, giáo viên, nhân viên trong trường và thậm chí là những vị lãnh đạo trong Ban Giám hiệu như hiệu phó và hiệu trưởng đều cùng nhau dọn dẹp, ai cũng phân cho khu vực của riêng minh.
Khoảng thời gian được dành riêng để lau dọn ở các trường học Nhật Bản được gọi là “souji”. Một số học sinh mang băng đội đầu – tenugui – và trước khi bắt đầu vào việc, các em ngồi xuống tĩnh tâm trong vài phút để thiền định, giúp cho thân và thần cùng sẵn sàng cho công việc trước mắt – ở Nhật người ta gọi đó là “mokuso”.
Với cách làm vô cùng độc đáo này, học sinh ở Nhật không chỉ học được cách tự dọn dẹp sạch sẽ, mà còn biết trở thành một thành viên có trách nhiệm của xã hội. Việc phải thuê ai đó để dọn dẹp trường học là một khái niệm hoàn toàn xa lạ đối với người Nhật.
Khi được ai đó chúc một kỳ nghỉ hè vui vẻ, phản ứng của phần lớn giáo viên Nhật Bản sẽ là gì? Một cái thở dài. Giáo viên ở đây không thực sự được nghỉ sau khi năm học kết thúc, ngoài trừ các ngày lễ, vì họ vẫn phải đi làm để thực hiện các nghĩa vụ với ngôi trường. Ở các trường trung học cơ sở, học sinh thường tham gia một câu lạc bộ nào đó do chính các giáo viên quản lý, vậy nên một số hoạt động nhất định cũng như tập luyện thể thao vẫn tiếp tục diễn ra trong thời gian nghỉ học.
Như thế vẫn chưa hết! Học sinh còn được giao rất nhiều bài tập để làm trong kỳ nghỉ hè nữa!
Các trường học ở Nhật yêu cầu học sinh mang một loại giày riêng khi đi trong lớp học và văn phòng để giữ gìn sạch sẽ và tránh mang theo bụi bẩn từ bên ngoài vào trong. Ngoài ra, nhà trường cũng yêu cầu tất cả học sinh mang các đôi giày đi trong nhà giống hệt nhau.
Không chỉ có vậy, ở các trường trung học cơ sở, học sinh còn sử dụng chung một mẫu cặp do trường cấp, trên đó in lôgô của trường và có các sọc an toàn phản quang để phóng tránh tai nạn giao thông vào buổi tối, vì phần lớn học sinh phải về nhà trễ bằng xe đạp hay đi bộ. Cũng đồng như vậy, học sinh tiểu học được đeo các ba lô đồng phục đẹp mắt được gọi là “randoseru”.
Việc này khiến học sinh trở thành một phần của tập thể và cùng nhau đại diện cho trường của mình. Các trường có rất nhiều quy định liên quan đến đồng phục và cách học sinh có thể thể hiện bản thân. Ví như, nhuộm tóc là tuyệt đối bị cấm, và học sinh không được phép xỏ khuyên xỏ mũi hay trang điểm quá đậm.
Học sinh là thành viên của các câu lạc bộ thể thao phải tham gia các hoạt động vào trước và sau giờ học. Trong đó bao gồm việc chạy vài cây số mỗi ngày để duy trì vóc dáng. Tất nhiên, việc này thường mang đến mệt mỏi, buồn ngủ, và mướt mải mồ hôi mỗi khi vào lớp vì học sinh được yêu cầu phải dậy rất sớm và về nhà muộn để làm tròn nghĩa vụ với câu lạc bộ của mình. Lòng kiên trì, quyết tâm và trách nhiệm là những gì cần phải có để hoàn thành được khối lượng công việc nặng nhọc này.
Ở Nhật, các câu lạc bộ trong trường học là vô cùng phổ biến và hầu hết học sinh tham gia vào cái này hay cái khác. Các em rất tự hào vì câu lạc bộ của mình và chăm chỉ nỗ lực để hoàn thành nghĩa vụ với câu lạc bộ.
Nhật Bản có lẽ là một trong những quốc gia tiên tiến nhất về khoa học và công nghệ, nhưng bạn có thể sẽ phải nghĩ lại nếu có cơ hội được nhìn tận mắt bên trong trường học của họ. Ở nhiều lớp học, bút và giấy vẫn được yêu thích hơn các thiết bị điện tử. Tuy nhiên, công nghệ đang từ từ tìm được đường vào trường học để giúp cải thiện các tài nguyên dạy học và nâng cấp cơ sở vật chất trong trường.
Không phải trường nào cũng có những thiết bị công nghệ cao được cập nhật mới nhất như người nước ngoài vẫn tưởng tượng với danh tiếng công nghệ của Nhật. Đặc biệt là các trường lâu đời, công nghệ ở đây chưa được cập nhật nhiều năm rồi. Các máy chạy CD, máy in, máy fax lỗi thời vẫn còn tồn tại trong nhiều trường tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông trên khắp đất nước này. Thay vì điều hòa nhiệt độ, quạt điện là phương tiện phổ biến để tiết kiệm điện, và trong mùa đông, hiếm khi có trường nào sử dụng hệ thống sưởi ấm trung tâm, chỉ có các máy sưởi đốt dầu là được sử dụng.
Hơn thế nữa, các lớp học vẫn đang sử dụng các học liệu truyền thống và sách giáo khoa thay vì bảng trắng như ở một số quốc gia khác. Tuy nhiên, công nghệ đang dần tìm được chỗ đứng trong hệ thống giáo dục, internet và máy tính dần được phổ biến tại các buổi thuyết trình trong lớp ở một vài trường học. Các trường học lâu đời hơn ở Nhật cũng đang dần được cải tạo và nâng cấp.
Với lượng bài tập về nhà khổng lồ, các hoạt động của câu lạc bộ trong cả tuần và trách nhiệm phải dọn dẹp cả trường, đi học ở Nhật đồng nghĩa với rất nhiều vất vả và nỗ lực quyết tâm. Ngoài việc tham gia các câu lạc bộ vào buổi sáng và sau giờ tan học, hầu hết học sinh còn đến “juku”, hay trường luyện thi để học thêm một số môn nhất định và ngoại ngữ. Hàng ngày, với rất nhiều bài tập về nhà cần giải quyết, các em còn rất ít thời gian để ngủ nghỉ.
Chính vì vậy, những học sinh không thể chống lại sự mệt mỏi và cơn buồn ngủ thường ngủ gà ngủ gật trong lớp học. Nhiều người sẽ thấy ngạc nhiên vì giáo viên thường ‘mặc kệ’ vì họ không thể làm được gì và có khi còn cảm thấy đồng cảm với sự mệt mỏi của học sinh. Mặc dù giáo viên có thể đánh thức một học sinh đang ngủ đôi lần, nhưng hiếm khi có ai đó bị khiển trách vì ngủ gật.
Với những góc nhìn sâu hơn vào cuộc sống hàng ngày của một học sinh trường công ở Nhật trên đây, độc giả phần nào đó đã có thể hình dung làm thế nào mà văn hóa Nhật được duy trì và cải biến cho hài hòa với xã hội Nhật Bản hiện nay. Vậy nên, nếu đây là kiểu trường học mà bạn hay con bạn ưa thích, thì hãy nhớ mang theo thật nhiều quyết tâm và sức mạnh ý chí, vì nhập học ở đây không hoàn toàn giống như những gì mà bạn thấy trên truyện tranh Nhật Bản. Tuy nhiên, một cuộc sống đi học nghiêm khắc sẽ là tiền đề giúp học sinh vượt qua những khó khăn của cuộc sống vốn đòi hỏi nỗ lực, quyết tâm và ý chí vươn lên. Vậy các bạn nghĩ sao? Các bạn nghĩ Việt Nam có thể học được gì từ hệ thống giáo dục của Nhật không, hay liệu trẻ em ở đây đang phải đi học quá nặng?
Theo Japan Info
Quốc Hùng
Xem thêm:
Các sợi lông lỏng lẻo trên bề mặt vải có thể dễ dàng được loại…
Tổng thống đắc cử Donald Trump trong quá trình tranh cử đã nhiều lần chỉ…
Ông Matt Gaetz hôm thứ Năm (21/11) đã tuyên bố rằng ông sẽ rút lui…
Có hơn 1.000 cây guitar acoustic và guitar điện không có chữ ký của ông…
Bệnh tiểu đường có thể gây ra rất nhiều tác hại đối với cơ thể,…
Trước tình hình căng thẳng, Hungary đang lên kế hoạch triển khai hệ thống phòng…