Người xưa để lại 6 liều thuốc quý giá để “phòng bệnh hối hận”

Tăng Quốc Phiên, vị quan nổi tiếng vào cuối thời nhà Thanh, đánh giá rất cao bài “Lục hối minh” (6 điều hối tiếc) và coi đây như một tác phẩm kinh điển mà ông luôn dùng để răn mình. Đây cũng là “bài thuốc” cực kỳ hữu dụng với con người hiện đại bận rộn ngày nay.

Người ta thường nói: “Trên đời không có thuốc chữa hối hận.” Nếu sống trăm năm, chắc hẳn ai cũng sẽ trải qua một vài điều khiến bản thân hối tiếc, ân hận, nhỏ như thắng thua trong một trò chơi, lớn như sinh lão bệnh tử. Có thiếu sót ắt sẽ nuối tiếc, nuối tiếc ắt sẽ hối hận.

Khi nói đến y học, người xưa có câu: “Thượng dược dưỡng mệnh, trung dược dưỡng tính, hạ dược trị bệnh”. Nghĩa là thượng dược (thuốc thượng hạng) dưỡng sinh, dưỡng mệnh, giúp cải thiện thể trạng của con người và ngăn ngừa bệnh tật. Hạ dược chỉ có thể điều trị triệu chứng, không thể giải quyết được vấn đề cơ bản.

Theo nghĩa này, Tống Huân (Song Xun), Thượng thư bộ Sử nhà Minh, đã viết một cuốn sách về tu thân dưỡng tâm, có tựa đề “Cổ kim dược thạch”, dạy mọi người tu tâm dưỡng tính, nhằm chữa trị những “căn bệnh” về nhân tính, phẩm đức của con người.

Kỳ diệu thay, cuốn sách này lại có một toa thuốc chữa bệnh hối hận, chính là tuyệt tác “Lục hối minh” (6 điều hối tiếc) được viết bởi một vị thừa tướng nổi tiếng nhà Bắc Tống có tên Khấu Chuẩn (Kou Zhun).

Toàn văn chữ Hán có 6 câu, tổng cộng 42 chữ, tóm tắt 6 điều hối tiếc lớn trong cuộc đời và cách phòng ngừa, chữa trị.

Nếu con người được trao thêm một cơ hội, chắc hẳn ai nấy đều muốn làm thật tốt. “Lục hối minh” cũng rất có ý nghĩa với con người hiện đại. Nội dung như sau:

Lục hối minh

Quan hành tư khúc, thất thời hối.

Phú bất kiệm dụng, bần thời hối.

Nghệ bất thiếu học, quá thời hối.

Kiến sự bất học, dụng thời hối.

Tửu hậu cuồng ngôn, tỉnh thời hối.

An bất đắc tức, bệnh thời hối.

Tạm dịch:

Làm quan tư lợi, mất chức sẽ hối hận.

Giàu không cần kiệm, khi nghèo sẽ hối hận.

Thiếu thời không học, hết thời sẽ hối hận.

Thấy việc không học, lúc cần sẽ hối hận.

Rượu vào cuồng ngôn, tỉnh dậy sẽ hối hận.

Khỏe mạnh không giữ gìn, khi đau ốm sẽ hối hận.

1. Làm quan tư lợi, mất chức sẽ hối hận

Khi làm quan lại bẻ cong pháp luật để trục lợi cá nhân, lợi dụng quyền chức để thực hiện những chuyện bất chính, thì đến khi gặp họa hối hận cũng đã muộn. Thật đáng buồn khi có nhiều người bước con đường quan lộ với hoài bão tế thế cứu đời, nhưng lại lạc lối vì không chịu nổi sự cám dỗ.

2. Giàu không cần kiệm, khi nghèo sẽ hối hận

Khi giàu có không siêng năng, tiết kiệm, mà hoang phí gia tài, đến khi cơ cực mới hối hận thì đã muộn. Con người cần biết lo xa, lúc bình an cần phòng khi nguy cấp, dẫu giàu sang cũng chớ quên mỹ đức cần kiệm.

Từ nghèo khó được sống giàu sang thì dễ, nhưng từng xa hoa lại phải sống cần kiệm mới khó. Nếu siêng năng và tiết kiệm, gia nghiệp sẽ phát đạt, nếu hoang phí, thì miệng ăn núi lở.

3. Thiếu thời không học, hết thời sẽ hối hận

Không nhân lúc còn trẻ học nghệ tinh thông, sau này sẽ phải hối hận. Nhiều người khi còn trẻ mê mải rong chơi, đến tuổi trung niên cũng không đạt được thành tựu gì đáng kể. Chỉ khi đó họ mới thức tỉnh và hối hận rằng nếu chăm chỉ học hành, thì họ đã không phải chịu kết cục như thế này.

4. Thấy việc không học, lúc cần sẽ hối hận

Không ai có thể bảo đảm mấy chục năm cuộc đời sẽ không mắc sai lầm, nhưng sai mà biết sửa lại là điều đáng quý. Người ta thường nói mỗi lần thất bại lại có thêm một bài học kinh nghiệm. Nhưng một số người cứ mắc mãi một sai lầm không sửa vì không coi trọng việc học hành.

5. Rượu vào cuồng ngôn, tỉnh dậy sẽ hối hận

Người ta thường nói men rượu khiến con người to gan hơn. Khi say rượu, nhiều người mất kiểm soát lý trí, nói năng bừa bãi, sinh chuyện thị phi, thậm chí gây ra những hậu quả không thể vãn hồi. Sáng hôm sau thức giấc sẽ không khỏi cảm thấy xấu hổ khi nhớ lại từng chi tiết của ngày hôm qua.

6. Khỏe mạnh không giữ gìn, khi đau ốm sẽ hối hận

Bình thường nếu không chú ý chăm lo sức khỏe, đến lúc ngã bệnh có hối cũng không kịp. Lời khuyên này đặc biệt quan trọng đối với con người hiện đại bận rộn và nhiều tham vọng.

Nhiều người làm việc, tăng ca cả ngày lẫn đêm khiến cơ thể kiệt sức. Lúc trẻ, người ta mang sức khỏe đổi lấy tiền bạc, danh vọng, nhưng sau này ngã bệnh dẫu đánh đổi bao nhiêu tiền bạc cũng không thể có lại được sức khỏe.

Khổng Tử cũng nói: “Tự xét mình mỗi ngày 3 lần”. Có thể thấy, thay vì hối hận, tốt hơn hết hãy làm thật tốt ngay lúc ban đầu, tránh để lại hối tiếc về sau.

Về phương diện này, “Lục hối minh” dù chỉ có vẻn vẹn 6 câu, nhưng đã để lại một tài liệu tham khảo quý giá cho hậu thế, xứng đáng là một tuyệt tác truyền đời.