Tại sao nhiều người ‘phát tướng’ sau khi kết hôn?

Khi bước vào cuộc sống hôn nhân, nhiều người thường gặp phải tình trạng tăng cân bất ngờ, điều này khiến họ không khỏi thắc mắc: Tại sao lại như vậy? Sự thay đổi này không chỉ đơn thuần là kết quả của việc ăn uống không kiểm soát hay lối sống lười biếng. Thực tế, nó còn liên quan đến nhiều yếu tố tâm lý, áp lực công việc, trách nhiệm gia đình và thậm chí là sự thay đổi trong cách nhìn nhận bản thân. 

Có người ví hôn nhân như một “nông trại chăn nuôi”, nơi mà những người tham gia đều có khả năng tăng cân với mức độ khác nhau.

Trong những năm gần đây, trên mạng xã hội, nhiều người thường chia sẻ hình ảnh so sánh giữa “trước và sau khi kết hôn” của họ và bạn đời, kèm theo những câu cảm thán:

“Trước khi kết hôn, tôi là một người đẹp trai, phong độ; sau khi kết hôn, tôi trở thành ông chú bụng bia.”

“Trước khi kết hôn, tôi có cơ bụng 8 múi; sau khi kết hôn, tôi tăng 80 cân”

“Trước khi kết hôn, tôi là cô gái có thân hình ‘Thắt đáy lưng ong’, không bao giờ mập; sau khi kết hôn, chỉ cần uống nước cũng tăng 3 cân…”

Tại sao nhiều người lại khó tránh khỏi việc “tăng cân sau khi kết hôn”? Hôm nay, chúng ta cùng bàn về vấn đề này từ góc độ tâm lý học: mối liên hệ giữa “tăng cân sau hôn nhân” và cảm xúc nội tại.

Tại sao dễ tăng cân sau khi kết hôn?

Có lẽ những người đã kết hôn đều hiểu rằng tăng cân sau hôn nhân chính là một thực tế của cuộc sống. Tuy nhiên, khi nhìn thấy hình ảnh của những người đã tăng cân mất kiểm soát sau kết hôn, nhiều người vẫn muốn biết: Tại sao dường như chẳng làm gì mà vẫn tăng cân vô cớ?

Ngoài các yếu tố cơ bản như thể chất, di truyền và việc sinh con, bản chất của việc tăng cân sau khi kết hôn có thể là do cảm xúc nội tại bị quá tải và cơ thể tự bảo vệ. Khi hai người tạo lập một gia đình mới, mối quan hệ giữa vợ chồng cũng như quan hệ mẹ chồng và nàng dâu đều cần phải điều chỉnh, đồng thời phải gánh vác nhiều áp lực khác như tài chính và việc nuôi dạy con cái. Khi cảm xúc dần tích tụ mà không có cơ hội giải tỏa, theo thời gian, cảm xúc bên trong sẽ bị quá tải, khiến cơ thể “phồng lên” cùng với cảm xúc.

Nghiên cứu tâm lý cho thấy khi con người sống trong tình trạng căng thẳng kéo dài, hormone cortisol sẽ liên tục tăng, làm thay đổi phân bố cơ bắp trong cơ thể, dẫn đến việc chất béo tích tụ ở vùng bụng.

Do đó, phụ nữ thường gặp phải tình trạng tích tụ mỡ bụng sau khi kết hôn, điều này khiến việc giảm cân trở nên rất khó khăn. Còn đàn ông sau khi kết hôn thường có đặc điểm chung là bụng bia. Đây là biểu hiện bên ngoài của tình trạng “quá tải cảm xúc.”

Một yếu tố quan trọng khác gây ra tình trạng tăng cân ở tuổi trung niên là “cơ chế tự bảo vệ” từ tiềm thức. Nhà tâm lý học Carl Jung từng nói: “Tiềm thức luôn cố gắng tìm kiếm sự cân bằng. Để cân bằng trạng thái căng thẳng về mặt cảm xúc, tiềm thức sẽ tạo ra nhiều cơ chế giảm nhẹ để giúp cơ thể thư giãn.”

Những cơ chế này có thể mang tính tích cực hoặc tiêu cực. Chẳng hạn, khi bạn làm việc quá tải mà không muốn nghỉ ngơi, cơ thể sẽ gây ra một cơn cảm lạnh nhẹ hoặc vấn đề tiêu hóa để buộc bạn dừng lại. Hoặc khi bạn cảm thấy thiếu không gian cá nhân, bạn sẽ vô thức thức khuya để có thời gian ở một mình.

Về vấn đề tăng cân, các chuyên gia tâm lý giải thích rằng khi con người yếu đuối về mặt tâm lý và cảm thấy không đủ khả năng đối mặt với vấn đề, tiềm thức sẽ xuất hiện và nói: “Hãy để tôi giúp bạn tìm lại sự cân bằng và mang lại cho bạn sức mạnh.” Do đó, tiềm thức điều khiển cơ thể tích trữ thêm chất béo, vì nó cho rằng cơ thể càng béo sẽ giúp chúng ta có nhiều sức mạnh hơn để đối phó với cảm giác bất lực và yếu đuối.

Các loại cảm xúc gây ra những kiểu tăng cân khác nhau

Sau khi tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến việc tăng cân khi kết hôn, chúng ta hãy cùng xem xét các kiểu tăng cân khác nhau. Cần lưu ý rằng mỗi loại tăng cân đều có những nhu cầu cảm xúc riêng biệt. Hy vọng bạn có thể lắng nghe, chấp nhận và giải quyết những nhu cầu này.

Hạnh phúc dẫn đến thừa cân

Cả hai cùng ăn uống, đi chơi và luôn sát cánh bên nhau. Thông thường, khi cả hai vợ chồng cùng tăng cân, điều đó chứng tỏ cuộc sống hôn nhân của họ đang rất viên mãn.

Có một cặp vợ chồng trẻ sống gần nhà tôi, sau một năm kết hôn, cả hai đã học cách nấu ăn. Đặc biệt là người chồng, sau khi tan làm thường mua nguyên liệu để nấu bữa tối cho vợ và thường xuyên chuẩn bị những bữa ăn đêm khác nhau. Nhờ vậy, dưới sự kết hợp giữa tình yêu và ẩm thực, họ đã trở nên “tròn trịa” một cách nhanh chóng. Đây chính là điều mà người ta thường gọi là “hạnh phúc gây thừa cân.”

Các nhà nghiên cứu tại Khoa Tâm lý học của Đại học Birmingham đã công bố một bài viết trên Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Hoa Kỳ, chỉ ra rằng khi ăn chung với người có mối quan hệ thân thiết, mọi người sẽ cảm thấy vui vẻ hơn, dẫn đến lượng thức ăn tiêu thụ tăng lên 48% so với khi ăn một mình. Hiệu ứng “thúc đẩy” này đã làm tăng động lực ăn uống khi cùng nhau, từ đó làm tăng lượng thức ăn tiêu thụ.

Các nhà nghiên cứu từ Viện Max Planck (Đức), Đại học Mannheim, Đại học Leipzig và Viện Nghiên cứu Kinh tế Đức đã thực hiện một thí nghiệm quy mô lớn. Họ chọn 20.000 người làm mẫu nghiên cứu và theo dõi trong suốt 16 năm. Kết quả cho thấy, trong bốn năm đầu sau khi kết hôn, trọng lượng cơ thể của các cặp vợ chồng thường tăng gấp đôi so với khi họ còn độc thân.

Xung quanh chúng ta cũng có nhiều cặp đôi cùng nhau khám phá ẩm thực và rủ nhau đi thử các quán mới. Đối với họ, mỗi “lớp mỡ” trên cơ thể là một “bằng chứng của hạnh phúc.”

Tăng cân do áp lực cuộc sống

Nhà tư vấn hỗ trợ tâm lý cao cấp Nhật Bản, Shitazono Souta, cho rằng tăng cân do quá tải công việc liên quan đến việc ăn uống quá mức, và nguyên nhân sâu xa của hiện tượng này là não bộ gửi tín hiệu mệt mỏi. Ngoài ra, các cảm xúc căng thẳng, lo lắng, buồn bã cũng tiêu hao năng lượng của con người.

Một cư dân mạng chia sẻ câu chuyện của mình: “Chồng tôi gần đây đảm nhận một dự án quan trọng, ngày nào anh ấy cũng làm việc đến khuya, về nhà còn phải họp đến tận sáng. Thiếu ngủ và áp lực công việc khiến anh ấy kiệt sức. Dù trước đây không bao giờ ăn vặt, nhưng giờ anh thường ăn khoai tây chiên và uống nước ngọt trong lúc họp. Anh ấy nói rằng khi bị căng thẳng, ăn uống giúp anh cảm thấy tốt hơn. Tuy nhiên, cái giá phải trả là anh đã tăng 10 cân chỉ trong hai tháng.”

Đây là một kiểu “ăn uống do căng thẳng”. Khi con người sống dưới áp lực lớn, không có thời gian để vận động và nghỉ ngơi, họ chỉ có thể dùng việc ăn uống để giải tỏa áp lực, từ đó dẫn đến tình trạng “tăng cân do quá tải công việc.”

Trên thực tế, phụ nữ thường bị tình trạng tăng cân do quá tải này nghiêm trọng hơn, nhất là trong môi trường công sở và gia đình. Điều này đặc biệt phổ biến ở những người phụ nữ phải cân bằng giữa sự nghiệp và gia đình, vừa phải kiếm tiền, vừa phải chăm sóc con cái, lại còn lo lắng về các mối quan hệ xã hội và công việc nhà. Sự mệt mỏi, ức chế và lo lắng tích tụ trong lòng họ là điều dễ hiểu.

Thêm vào đó, dưới tác động của hormone, phụ nữ dễ rơi vào tình trạng “ăn uống do cảm xúc”. Khi cảm xúc tiêu cực xuất hiện, họ có xu hướng thèm ăn những thực phẩm có hàm lượng đường và calo cao. Việc ăn uống quá mức trong thời gian dài khiến họ khó tránh khỏi việc tăng cân.

So với “ăn uống do căng thẳng” thì “ăn uống do cảm xúc” nguy hiểm hơn, vì mọi người thường chọn những loại thực phẩm đặc biệt (như đồ ngọt và đồ chiên) khiến họ cảm thấy vui vẻ khi ăn. Tuy nhiên, sau khi ăn xong, những cảm xúc tiêu cực không chỉ không biến mất mà còn tạo ra cảm giác tội lỗi mới.

Khủng hoảng trung niên và ‘mỡ bảo vệ’

Khi đến tuổi trung niên, con người phải đối mặt với nhiều thử thách như sinh con thứ hai, thứ ba, cha mẹ già đau ốm hoặc qua đời, bị sa thải hoặc điều chuyển công việc, cơ thể suy yếu hoặc bệnh tật, và con cái thi cử cũng như tìm việc làm…

Diễn viên Jiang Wen từng nói: “Trung niên là độ tuổi phải cười trước mọi khó khăn. Cần làm vui lòng cha mẹ, làm gương cho con cái, để ý đến sắc mặt của người bạn đời và chiều ý sếp”. Những người trung niên vừa gánh vác trách nhiệm chăm sóc cha mẹ già, vừa lo lắng cho con cái, không dám buông lơi hay than vãn. 

Từ góc nhìn của tâm lý học, việc tăng cân ở tuổi trung niên có thể được xem như một cơ chế tự bảo vệ, giúp con người vượt qua khủng hoảng. Trong thời nguyên thủy, khi tài nguyên khan hiếm, việc tích trữ mỡ giúp con người đối phó với thiếu hụt thực phẩm. Ngày nay, tăng cân ở tuổi trung niên giống như việc tích lũy tài sản; mỡ thừa có thể giúp đối phó với những tình huống khủng hoảng và phòng ngừa những biến cố khó lường.

Câu hỏi: “Khi nào bạn cảm thấy mỡ thừa có ích?” đã khiến nhiều người cảm thấy rất thú vị. Một câu trả lời được nhiều người đồng cảm là: “Sau một trận bệnh nặng, tôi sụt hơn 20 kg. Lúc đó, tôi mới nhận ra mỡ thừa đã bảo vệ tôi. Nếu không có nó, tôi sẽ không trụ nổi”. Một người khác chia sẻ: “Khi người thân ốm yếu, tôi nhận ra rằng mỡ thừa, thứ tôi từng chê bai, lại rất hữu ích”.

Cách đối phó với tình trạng ‘phát tướng’ sau hôn nhân

Nếu bạn đang gặp phải tình trạng tăng cân sau hôn nhân, điều quan trọng đầu tiên là xem xét sức khỏe của mình: Chỉ số BMI của bạn có nằm trong phạm vi an toàn không? Nhiều nghiên cứu y học đã chứng minh rằng thừa cân có liên quan trực tiếp đến nhiều bệnh tật.

Nếu sức khỏe của bạn đã bị ảnh hưởng, bạn cần xây dựng một kế hoạch giảm cân với quyết tâm cao. Khi quyết định giảm cân, bạn cần cân nhắc ba vấn đề:

– Tốc độ giảm cân phù hợp với bạn là bao nhiêu?

– Làm thế nào để đối phó với áp lực và giai đoạn chững lại?

– Bạn sẽ kháng cự lại những cám dỗ từ môi trường và thức ăn như thế nào?

Đối với nhóm trung niên muốn giảm cân, các chuyên gia dinh dưỡng thường nhấn mạnh rằng: “Hãy ăn theo nhu cầu về tâm lý và tuổi tác. Đảm bảo cung cấp đủ carbohydrate và protein chất lượng, đồng thời bổ sung canxi và magie. Tăng cường ăn rau xanh đậm, cung cấp vitamin B9 và tryptophan – những dưỡng chất này sẽ hỗ trợ quá trình giảm cân”.

Cuối cùng, hãy nhớ rằng giảm cân là vì sức khỏe, không nên hy sinh sức khỏe thể chất và tinh thần chỉ vì một mục tiêu nhất thời.

Rà soát trạng thái nội tâm

Đối với tình trạng tăng cân sau hôn nhân, việc hiểu rõ suy nghĩ nội tâm là rất quan trọng:

– Bạn có thoải mái chấp nhận việc tăng cân hay rất quan tâm đến hình thể của mình?

– Bạn chỉ đơn thuần tăng cân hay đang cảm thấy quá tải về mặt tinh thần?

– Lắng nghe những suy nghĩ và nhu cầu thực sự của bản thân là cần thiết để lập kế hoạch cho tương lai một cách hiệu quả.

Cách làm rõ thái độ nội tâm của bạn

Trước tiên, bạn có thể mặc ít quần áo hơn, đứng trước gương toàn thân và quan sát cơ thể từ trên xuống dưới, từ trước ra sau. Sau đó, hãy đánh giá cơ thể của mình trên thang điểm từ 1 đến 10. Nếu điểm số cao hơn 5, điều đó có nghĩa là bạn khá thoải mái với việc tăng cân sau hôn nhân. Nếu điểm số dưới 5, bạn có thể đang rất lo lắng về tình trạng của mình.

Nếu bạn tăng cân nhưng vẫn khỏe mạnh, việc chấp nhận điều đó là hoàn toàn bình thường. Nếu bạn không thể chấp nhận, hãy tìm hiểu sâu về những tổn thương hoặc áp lực tiềm ẩn. Không nên vội vàng giảm cân mà hãy trước tiên giải quyết các vấn đề cảm xúc bên trong.

Giải quyết vấn đề hiện tại và làm rõ cảm xúc nội tâm trước khi bắt đầu giảm cân là một bước đi rất quan trọng và đúng đắn.

Ứng dụng chánh niệm để đưa bản thân trở lại đúng hướng

Khi đã làm rõ các vấn đề và trạng thái nội tâm, bước tiếp theo là tìm kiếm phương pháp để thoát khỏi áp lực. Sử dụng chánh niệm để đưa trạng thái của bản thân trở lại quỹ đạo là một lựa chọn tốt.

Chánh niệm là trạng thái có ý thức nhận biết sự chuyển động của cơ thể và cảm xúc hiện tại, đồng thời duy trì thái độ không phán xét và cho phép. Nó giúp bạn giữ được tư duy rõ ràng, quản lý áp lực tốt hơn và tăng cường cảm giác hạnh phúc.

Mỗi khi cảm thấy áp lực, đừng vội tự phán xét hoặc quy kết nguyên nhân. Hãy tìm một không gian yên tĩnh, chọn tư thế thoải mái (ngồi hoặc nằm), và hít thở sâu để làm dịu bản thân.

Sau đó, bắt đầu từ chân trái (hoặc chân phải), lần lượt thả lỏng từng bộ phận của cơ thể, cảm nhận trạng thái của từng phần (căng, đau, cứng, thoải mái) để nhận biết cảm xúc của bản thân, từ đó khôi phục kết nối giữa cơ thể và ý thức.

Khi cơ thể đã được thư giãn hoàn toàn, hãy bình tĩnh và khách quan xem xét cảm xúc và suy nghĩ của mình. Sau đó, hãy đưa ra nhận định cho từng sự kiện và cảm xúc một cách khách quan.

Nếu bạn đang bị cám dỗ bởi việc ăn uống vì cảm xúc, hãy áp dụng chánh niệm để cải thiện tình hình: tìm một không gian yên tĩnh, chọn một món ăn yêu thích, cắn một miếng nhỏ và nhai chậm rãi trong khoảng 30 giây, tập trung cảm nhận hương vị và độ phong phú của món ăn. Hãy tưởng tượng quá trình từ nguyên liệu đến món ăn hoàn thiện.

Chánh niệm trong ăn uống là cách giúp bạn kết nối lại với thực phẩm và phát triển sự tôn trọng với chúng. Từ đó, bạn có thể tận hưởng bữa ăn mà không chỉ đơn thuần để lấp đầy khoảng trống trong tâm hồn.

Khi sức khỏe vẫn ổn, bạn chỉ cần cố gắng thể hiện bản thân một cách tốt nhất. Cân nặng không quan trọng, miễn là bạn hoàn thành sứ mệnh của mình. Vì vậy, dù cơ thể bạn như thế nào, hãy kiên định bước đi trên con đường của mình, bình tĩnh đối mặt với những thách thức và món quà của cuộc sống. Chấp nhận cơ thể nặng nề và một tâm hồn lương thiện cũng là cách thể hiện khí chất và trí tuệ của bạn.

Trúc Nhi biên dịch