Người đàn ông chặn đứng sa mạc bằng phương pháp canh tác cổ đại

Sa mạc hoá là hiện tượng biến đổi nguy hiểm đang đe doạ không ít quốc gia trên thế giới. Rất nhiều các biện pháp đã được áp dụng để chống lại những hậu quả tiêu cực của nó. Một trong số đó là giải pháp dù cổ xưa, nhưng lại vô cùng hiệu quả của một người nông dân ở đất nước Tây Phi Burkina Faso.

Sa mạc hoá được giới học thuật định nghĩa là “quá trình đất thoái hoá thành các khu vực khô cằn, bán khô cằn và hiếm nước do các nguyên nhân khác nhau, bao gồm thay đổi khí hậu và các hoạt động của con người.” Nhiều biện pháp, hiện đại lẫn truyền thống, đã được người dân thế giới áp dụng để ngăn chặn những tác động tiêu cực của quá trình này.

Yacouba Sawadogo, một nông dân châu Phi, đã vận dụng trí tuệ của tiền nhân để cho ra một giải pháp đơn giản chống lại sự xâm lăng của sa mạc.

Tự tay thực hiện

Yacouba Sawadogo là một nông dân ở Burkina Faso. Vùng phía bắc của quốc gia Phi châu này nằm trọn trong Sahel, một khu vực bán khô cằn kẹp giữa sa mạc Sahara ở phía bắc và vùng tràng cỏ Sudanian Savanna ở phía nam.

Sa mạc hoá đã trở thành vấn đề gây đau đầu nghiêm trọng của vùng phía bắc Burkina Faso kể từ những năm 70 của thế kỷ trước. Trồng trọt, chăn thả quá mức cùng với sự gia tăng dân số đã khiến đất đai khu vực này bị bạc màu nghiêm trọng và khô hạn đi trong liên tiếp nhiều thập kỷ. Những nỗ lực cả trên bình diện quốc gia và quốc tế đã được áp dụng để cải thiện tình hình, nhưng vẫn không cho thấy hiệu quả.

Khi chứng kiến sự vô năng của chính quyền và sự cơ cực của người dân hồi những năm 80, Sawadogo quyết định sẽ tự mình làm điều gì đó. Ông đã sử dụng hai phương pháp truyền thống – Zaï và phương pháp đắp gờ đá – để chống lại sự xâm lấn của sa mạc.

Vạn sự khởi đầu nan, Sawadogo đã gặp phải rất nhiều lời gièm pha và giễu cợt khi mới bắt đầu, chính vì sự kỳ lạ của các biện pháp mà ông sử dụng.

Hai biện pháp canh tác

Zaï là một phương pháp canh tác truyền thống được dùng ở phía Tây của Sahel, trong đó có cả Burkina Faso. Về bản chất, người ta sẽ đào các hố ít hút nước trên mặt đất, giúp nước mưa có thể tích tụ tại đây. Những hố này có độ sâu từ 5 đến 15cm và đường kính từ 15 tới 50cm. Phân bón có thể được rải vào các hố để tăng nồng độ chất dinh dưỡng trong đất. Người ta sau đó sẽ trồng cây trên các hố này.

Biện pháp này có nhiều ưu điểm. Đơn cử, chúng đơn giản và rẻ tiền đối với bất kỳ nông dân nào. Tuy vậy, phương pháp này rất tốn công sức và làm tăng chi phí nhân công. Ngoài ra, các nông dân cần phải giám sát và duy trì các hố Zaï của mình. Tuy vậy, hiệu quả của Zaï là không thể phủ nhận, và nó đã làm tăng năng suất cây trồng.

Kỹ thuật còn lại mà Sawadogo sử dụng là đắp gờ đá. Giống như Zaï, kỹ thuật này nhắm tới việc sử dụng nước mưa để chống sa mạc hóa. Trong khi các hố Zaï thu gom nước mưa, các gờ đá ngăn chặn nước mưa bị lãng phí bằng cách làm chậm dòng chảy của chúng. Kỹ thuật này dùng các viên đá nhỏ sắp thành một gờ mỏng trên đất, chúng sẽ làm chậm dòng chảy của nước mưa và khiến chúng có nhiều thời gian để thẩm vào đất hơn.

Và thành công tới!

Những thành công mà Sawadogo thu được trong cuộc chiến sa mạc hóa đã khiến ông được tôn vinh trong cộng đồng trước đó đã chế giễu mình.

>> Ai Cập trồng rừng trên sa mạc nhờ tận dụng… nước cống

Năm 2010, một bộ phim tài liệu có tên Người đàn ông chặn sa mạc kể về cuộc đời của Sawadogo đã được công chiếu ở Norwich Anh Quốc. Bộ phim đã đem những tâm huyết của ông lên trường quốc tế và trình bày các vấn đề mà những người nông dân Phi châu đang phải đối mặt, cũng như các bước khả thi để làm giảm thiểu tác động của sa mạc hóa tại những quốc gia châu Phi như Burkina Faso.

Tên tuổi của Sawadogo có được sau bộ phim đã đem ông tới với nhiều khán giả hơn và cho phép ông chia sẻ những kỹ thuật nông nghiệp của mình với nhiều nông dân, trang bị cho họ những phương pháp hiệu quả hơn để chiến đấu với sa mạc hóa.

Trailer bộ phim “Người đàn ông chặn đứng sa mạc”