Bayer thâu tóm Monsanto: Nguy cơ độc quyền dữ liệu số nông nghiệp

Ngày 21/3/2018, Ủy ban Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua thương vụ cho phép Tập đoàn dược phẩm và hóa chất Bayer (Đức) mua lại công ty chuyên về hóa chất và hạt giống biến đổi gen Monsanto với giá 66 tỷ USD. Ngày 10/4/2018, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cũng đã thông qua thương vụ này.

Vụ sáp nhập Bayer và Monsanto dẫn đến lo ngại rằng các công ty lớn sẽ sử dụng dữ liệu độc quyền và hữu trí tuệ để biến nông dân thành những người dùng lệ thuộc. Siêu thương vụ này được đánh giá sẽ thay đổi hoàn toàn ngành công nghiệp hóa chất cũng như giống cây trồng biến đổi gen trong nông nghiệp toàn cầu.

Nỗi lo gia tăng độc quyền về hóa chất và giống cây trồng?

Thương vụ sáp nhập đã được Bayer và Monsanto khởi động từ tháng 9/2016. Ngay từ thời điểm đó, đã có nhiều ý kiến phản đối bởi lo ngại sẽ tạo ra một công ty sản xuất thuốc trừ sâu và hạt giống lớn nhất thế giới, kiểm soát trên 25% thị trường hạt giống và thuốc trừ sâu toàn cầu.

Chính vì vậy, ngày 22/8/2017, Ủy ban châu Âu (EC) thông báo mở một cuộc điều tra kỹ lưỡng về vụ sáp nhập. Sau gần một năm điều tra, EC đã bật đèn xanh cho thương vụ này, lên tiếng trấn an và khẳng định rằng thỏa thuận không vi phạm các quy tắc về cạnh tranh sau khi Bayer có một số động thái nhân nhượng.

Cụ thể, tháng 10/2017, Bayer thông báo bán mảng kinh doanh nông hóa học cho tập đoàn đối thủ BASF của Đức. Bayer cũng đã đạt được thỏa thuận bán mảng kinh doanh hạt giống cây trồng và thuốc diệt cỏ glyphosate cho BASF với giá 5,9 tỷ euro (7 tỷ USD).

Bà Margrethe Vestager, ủy viên châu Âu phụ trách vấn đề cạnh tranh, cho biết EU đã thông qua kế hoạch mua lại Monsanto của Bayer bởi giải pháp của các bên đáp ứng đầy đủ những lo ngại về cạnh tranh của EU.

“Quyết định của chúng tôi đảm bảo sẽ có sự cạnh tranh và đổi mới hiệu quả trong ngành sản xuất hạt giống, thuốc trừ sâu và các sản phẩm công nghệ hóa phục vụ trong nông nghiệp sau vụ sáp nhập này”, bà Margrethe cho biết trong một tuyên bố.

“Đặc biệt, chúng tôi đã đảm bảo rằng số lượng các công ty đang tích cực cạnh tranh trong thị trường này vẫn giữ nguyên.”

Giám đốc điều hành Bayer, Werner Baumann, cho biết nếu được EC bật đèn xanh, thương vụ mua Monsanto có thể được hoàn tất trong quý II năm nay.

Tuy bà Margrethe Vestager cho rằng việc sáp nhập Bayer và Monsanto không gây ra tình trạng độc quyền các sản phẩm hóa chất và giống cây trồng, nhưng có những lo ngại rằng sự chuyển giao này sẽ dẫn đến khả năng kiểm soát dữ liệu lớn trong ngành nông nghiệp, đe dọa tương lai của người nông dân.

Độc quyền cơ sở dữ liệu số trong nông nghiệp?

Theo báo cáo dựa trên kết quả khảo sát tại Mỹ, 91,7% người nông dân cho biết họ lo ngại rằng Bayer-Monsanto sẽ kiểm soát dữ liệu canh tác của các cánh đồng.

Vì sao họ lo ngại? Bayer và Monsanto có thể sử dụng dữ liệu độc quyền và sỡ hữu trí tuệ từ các phát minh liên quan đến giống cây trồng và hóa học cũng như nền tảng nông nghiệp số để biến nông dân trở thành người dùng lệ thuộc.  

>> Thái Lan: Bị lệ thuộc vào hạt giống, nông dân đã trở thành ‘nô lệ’ như thế nào? (video)

Nông nghiệp số thu thập trên diện rộng các dữ liệu trên cánh đồng thông qua cảm biến đủ loại lắp đặt trên máy móc canh tác hay vệ tinh. Các dữ liệu này được chuyển đến cho một nhà cung cấp dịch vụ như Monsanto và thuật toán của họ sẽ dùng dữ liệu để hiện thị tình trạng của cánh đồng hoặc đưa ra các khuyến nghị canh tác cụ thể. Rốt cuộc trong tương lai gần, việc sử dụng Dữ liệu lớn (Big data) trong nông nghiệp sẽ tạo ra chỉ dẫn chi tiết về việc trồng hạt giống và sử dụng hóa chất.

Về lý thuyết, các công cụ nông nghiệp số như vậy có thể mang lại lợi ích cho nông dân, nhưng phần lớn các nghiên cứu hiện tại lại tập trung vào việc đơn canh và sử dụng lượng lớn các chất hóa học.

Một sách trắng của tập đoàn Konkurrenz cho thấy Bayer-Monsanto sẽ sử dụng sự gia tăng canh tác kỹ thuật số để đạt được sức mạnh đáng gờm. Nếu sáp nhập này được thông  qua, có bốn công ty sẽ thống trị thị trường (DowDuPont, Syngenta-ChemChina, BASF và Bayer-Monsanto) gọi là Big Four.

Theo sách trắng, sự cạnh tranh giữa Big Four sẽ “làm tăng sự phụ thuộc của nông dân vào các nền tảng kỹ thuật số của 4 công ty này. Cụ thể, người nông dân sẽ phải dựa nhiều hơn vào đặc tính, hạt giống và thuốc trừ sâu của Big Four việc canh tác nông nghiệp chính xác ngày càng tự động của mình.”

Các phát hiện của Konkurrenz phù hợp với một báo cáo được phát hành bởi tổ chức Bạn bè Trái đất, Viện Thị trường Mở và SumOfUs vào tháng 11/2017 có tên “Sáp nhập Bayer-Monsanto: Dữ liệu lớn, Nông nghiệp lớn, Các vấn đề lớn.” Nông dân phải đối mặt với mất mát đáng kể về sức mạnh thương lượng trong khi mua các nguyên liệu đầu vào như hạt giống hay thuốc trừ sâu. Các vụ sáp nhập, mua bán và các hành động chống cạnh tranh thực tế gần đây trong không gian nông nghiệp kỹ thuật số là những dấu hiệu cho thấy xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng.

“App store” trong nông nghiệp

Các công ty nông nghiệp kỹ thuật số hàng đầu đang cố gắng tiếp cận với nhiều khách hàng hơn bằng cách hợp tác với các công ty máy móc nông nghiệp. Monsanto cho biết họ đã bán được hơn 10.000 thiết bị Climate FieldView Drive có khả năng truyền dữ liệu thời gian thực từ các máy trồng cây, máy tưới cây và máy móc khác. Hơn 70% dữ liệu này đến từ các máy móc và công cụ của John Deere – một công ty chuyên sản xuất công cụ canh tác nông nghiệp chính xác.

Vào năm 2017, dịch vụ thông tin thời tiết có trả phí Climate FieldView Plus tại Hoa Kỳ của Monsanto đã có dữ liệu từ 25 triệu mẫu Anh, công ty cho biết hiện nay số lượng này đã đạt tới con số 35 triệu.

Các đại lý hạt giống hiện đang được yêu cầu bán nhiều FieldView Plus để được giảm giá so với những năm trước. Đã có một số đại lý bán các gói sản phẩm hạt giống miễn phí để có thể lấy lại tiền trong tuơng lai. Điều này có lợi cho Monsanto khi họ có thêm nhiều khách hàng trong khi phần thiệt lại thuộc về các nhà bán lẻ.

Tuy nhiên, đẩy mạnh thị trường FieldView Plus thông qua các nhà bán lẻ chỉ là một phần chiến lược của Monsanto để có được sự thống trị trong nông nghiệp kỹ thuật số.

>> Monsanto: Lịch sử của những sản phẩm đầu độc cả thế giới

Vào tháng 8/2016, Monsanto tuyên bố ý định xây dựng một “nền tảng dữ liệu tập trung và mở”. Monsanto muốn Climate FieldView trở thành “App Store” của ngành công nghiệp này. Các công ty nông nghiệp kỹ thuật số độc lập có thể tích hợp các công cụ của họ vào nền tảng này, như vậy Monsanto sẽ được gia tăng khả năng tiếp thị sản phẩm trong khi giảm được chi phí và truy cập vào bất kỳ dữ liệu nào thu thập được. Monsanto cũng cho biết sẽ kiếm tiền từ quan hệ đối tác bằng cách bán một số dữ liệu theo các thỏa thuận nhất định.

Điều này đặc biệt đáng quan tâm vì nó cho phép Monsanto lựa chọn người thắng và người thua trong số những công ty mới khởi nghiệp. Nó cũng đảm bảo Monsanto kiếm tiền từ các sản phẩm nông nghiệp kỹ thuật số mà không cần thực hiện bất kỳ hoạt động nghiên cứu và phát triển nào.

Chỉ sau 18 tháng, Climate FieldView có 19 đối tác trên nền tảng. Giám đốc kỹ thuật của Climate Corporation, Chris Young, đã nói rằng nền tảng này giúp loại bỏ dư thừa trong các công ty mới khởi nghiệp.

Như vậy, Monsanto đã tìm ra cách để thống trị những đổi mới và kiểm soát con đường nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này trong tương lai.

Nếu Monsanto có thể kiếm lợi nhuận bằng cách vận hành “App Store” của các ứng dụng nông nghiệp kỹ thuật số, họ sẽ không cần phải xây dựng danh mục đầu tư của mình một cách đáng kể, giống như cách mà Apple không cần phải phát triển ứng dụng mà vẫn có thể kiếm lợi nhuận hàng tỷ đô.

Ngoài ra, Monsanto có thể đưa các đối thủ cạnh tranh với nhau lên cùng một nền tảng và đứng về phía công ty mang lại nhiều lợi nhuận hơn – bất kể người nông dân thích công ty nào. Tuy nhiên, Monsanto không cho phép các đối thủ cạnh tranh có các sản phẩm kỹ thuật số riêng xuất hiện trên nền tảng của họ.

Cùng với sự kiểm soát ngày càng tăng của Monsanto đối với việc nghiên cứu và phát triển nông nghiệp kỹ thuật số của các công ty khởi nghiệp, thời đại cạnh tranh dữ liệu sản xuất trong nông nghiệp có thể biến mất nhanh chóng.

Nông nghiệp kỹ thuật số có tiềm năng trở thành một phần của ngành nông nghiệp với một thị trường rất cạnh tranh. Nhưng chúng ta đang trên đỉnh của một cuộc đua vũ khí kỹ thuật số nơi các tập đoàn hóa học khổng lồ sẽ nhanh chóng xuất hiện và thống trị các công cụ canh tác kỹ thuật số giống như cách các công ty thống trị canh tác truyền thống như hạt giống và thuốc trừ sâu.

Việc sáp nhập Bayer-Monsanto là việc rất đáng quan tâm về khả năng kiểm soát thông tin của người nông dân qua cuộc cách mạng dựa trên dữ liệu. Trong khi Facebook vừa bị chỉ trích vì lạm dụng dữ liệu cá nhân, việc tập trung hóa các dữ liệu cần thiết cho ngành sản xuất và cung ứng thực phẩm quả là rất đáng lo ngại.  

Theo Medium
Thiện Tâm tổng hợp