Vắc-xin COVID-19 có thể giết chết nửa triệu con cá mập

Trong bối cảnh các công ty dược đang chạy đua với thời gian nhằm điều chế vắc-xin COVID-19, có khoảng nửa triệu con cá mập sẽ bị thiệt mạng, bởi chúng sở hữu thành phần quan trọng để sản xuất ra vắc-xin. Không rõ hiệu quả điều trị ra sao, tuy nhiên, điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái.

Cụ thể, các chuyên gia cho biết squalene, một hợp chất hữu cơ tự nhiên có trong dầu gan cá mập, đang được xem xét sử dụng nhằm sản xuất vắc-xin điều trị COVID-19. Chất này được dùng như một tá dược, để tăng tính hiệu quả của vắc-xin bằng cách tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn. Để chiết xuất 1 tấn squalene, thì cần khoảng 2.500 đến 3.000 con cá mập.

Theo Shark Allies, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên vận động bảo tồn loài cá mập, nếu tất cả người dân trên thế giới được tiêm 1 liều vắc-xin, thì có khoảng 250.000 con cá mập sẽ bị giết chết. Như vậy, nếu mỗi người trung bình cần 2 liều vắc-xin thì nửa triệu con sẽ thiệt mạng. Trên thực tế, squalene từ dầu gan cá mập được dùng phổ biến bởi nó rẻ, dễ kiếm, nhưng đây không phải là nguồn squalene duy nhất. Shark Allies lo ngại rằng việc cướp đi sinh mạng của khoảng 500.000 con cá mập có thể gây ra những tổn thất không thể phục hồi đối với hệ sinh thái. Thay vào đó, họ đã đề xuất việc sử dụng các chất thay thế có nguồn gốc từ thực vật (như dầu ô-liu, men…) hoặc các nguồn bền vững khác.

“Chúng tôi không cố gắng cản trở hoặc làm chậm sự phát triển của vắc-xin COVID-19 hoặc bất kỳ phương pháp điều trị quan trọng nào khác để bảo vệ con người khỏi bệnh tật,” bà Stefanie Brendl, người sáng lập và giám đốc điều hành của Shark Allies cho hay. “Chúng tôi đang kêu gọi tìm kiếm squalene có nguồn gốc bền vững được sử dụng trong tất cả các ứng dụng không quan trọng mà ở đó giải pháp thay thế cũng hiệu quả như squalene có trong cá mập. Thu hoạch thứ gì đó từ động vật hoang dã sẽ không bao giờ là giải pháp bền vững, nhất là khi đó là động vật ăn thịt không sinh sản với số lượng lớn. Có rất nhiều ẩn số về mức độ lây lan cũng như đại dịch sẽ kéo dài đến bao giờ. Nếu chúng ta tiếp tục sử dụng cá mập, thì số lượng cá mập được lấy cho vắc-xin là rất cao, tính theo hàng năm và hết năm này qua năm khác.”

Theo Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF), các quần thể cá mập trên khắp thế giới đang suy giảm nhanh chóng. Cá mập phát triển tương đối chậm, mất nhiều năm để trưởng thành và sinh ra tương đối ít con. Chúng cũng bị ảnh hưởng bởi nhu cầu vây cá mập ngày càng lớn và sự thiếu quản lý chung về đánh bắt cá mập. Các quần thể mới không thể bổ sung kịp với tốc độ đánh bắt để đáp ứng nhu cầu thị trường hiện nay.

Theo ước tính của các nhà hoạt động môi trường, có khoảng 3 triệu con cá mập bị giết chết mỗi năm để lấy squalene, bởi ngoài ứng dụng trong y học, chất này còn được dùng trong lĩnh vực mỹ phẩm và dầu máy. Sản xuất squalene hàng loạt đòi hỏi phải dựa vào một quần thể động vật hoang dã với số lượng lớn. Vậy nên, việc khai thác gan cá mập có thể dẫn đến thảm họa lớn cho cá mập, khiến cho loài săn mồi này lâm vào bờ vực tuyệt chủng trước nhu cầu sản xuất vắc-xin COVID-19 ngày một gia tăng.

Phan Anh (tổng hợp)

Xem thêm: