Vi hạt nhựa có ở khắp nơi, phát hiện được trong cả nước mưa

Các nhà khoa học gần đây đã phát hiện ra một lượng lớn các hạt nhựa siêu nhỏ (vi hạt nhựa) rơi từ không trung xuống Pyrenees, một vùng núi xa xôi hẻo lánh nằm ở miền nam nước Pháp, qua đó đặt ra vấn đề về mức độ ô nhiễm nhựa trên toàn cầu.

Các nhà khoa học cho biết mỗi mét vuông ở vùng núi Pyrenees có 365 hạt nhựa trút xuống từ nước mưa mỗi ngày.

Deonie Allen, một nhà nghiên cứu tại EcoLab thuộc trường Đại học Nông nghiệp và Khoa học ở Toulouse, Pháp cho biết: “Thật kinh khủng khi biết lượng vi hạt nhựa rơi xuống và bị đọng lại.” Ngoài ra, cũng theo Allen, tác giả chính của nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Geoscience: “Không phát hiện thấy nguồn chất thải vi hạt nhựa rõ ràng nào trong vòng bán kính 100km. Vi hạt nhựa có thể được xem là một chất gây ô nhiễm không khí mới.”

>> Hầu hết muối biển đều bị nhiễm vi hạt nhựa

Vi hạt nhựa là những mảnh chất thải nhựa rất nhỏ. Sự xuất hiện của chúng trong các đại dương và dòng sông đã nhận được rất nhiều sự chú ý của giới khoa học và truyền thông trong những năm gần đây. Tuy nhiên, trước đó chỉ có hai nghiên cứu phát hiện ra sự tồn tại của vi hạt nhựa trong không khí. Cả hai nghiên cứu này đều được tiến hành tại các thành phố và đều cho thấy kết quả tương đồng, vi hạt nhựa trong không khí dường như là có mặt ở khắp mọi nơi.

“Nếu bạn đi ra ngoài với chiếc đèn tia cực tím UV, đặt cho đèn ở bước sóng 400 nanomet và chiếu nó từ một bên, bạn sẽ thấy tất cả các loại hạt nhựa trong không khí,” Allen cho biết. “Càng ở trong nhà chúng càng dày đặc hơn. Thật đáng sợ.”

Allen và các đồng nghiệp đã thu thập các vi hạt nhựa trong khoảng 5 tháng tại một trạm khí tượng cao chừng 1.400m so với mực nước biển bằng cách sử dụng máy lưu giữ hạt nhựa lắng trong không khí có hình dạng giống như cái phễu lớn. Sau đó họ tiến hành đếm và phân tích các mảnh nhựa, sợi và màng đọng lại ở dưới cùng, có kích thước nhỏ hơn 300 micron (0,3mm). Hơn một nửa các vi hạt nhựa được tìm thấy có kích thước nhỏ hơn 25 micron. Tóc người có đường kính trung bình từ 50-70 micron. Hạt nhỏ nhất mà mắt người chúng ta có thể quan sát thấy có đường kính khoảng 40 micron.

Các nhà khoa học đã nghiên cứu các hướng gió để truy ra nguồn gốc của những vi hạt nhựa đã được tìm thấy, tuy nhiên, trong phạm vi bán kính 100km không có các khu công nghiệp lớn. Một số lượng bụi mịn giống như thạch anh màu cam cũng được thu thập, đồng tác giả Steve Allen cho biết. Nó giống như cát sa mạc Sahara, các nghiên cứu trước đây đã cho thấy các hạt bụi như vậy, với đường kính 0,4mm, có thể di chuyển hàng ngàn km. Mặc dù vậy, “không một ai biết các vi hạt nhựa có thể đi được bao xa,” ông cho biết thêm.

Các nhà khoa học đã cảnh báo rằng chúng ta đang tạo ra một “hành tinh nhựa”. Một nghiên cứu năm 2017 đã ước tính có khoảng 420 triệu tấn nhựa được thải ra vào năm 2015, gấp hơn 200 lần so với năm 1950. Trong 65 năm này, có khoảng 6 tỷ tấn đã được thu gom ở các bãi rác hoặc quay trở lại môi trường tự nhiên. Rác thải nhựa bắt đầu từ chai, bao bì… và dần bị rã nhỏ theo thời gian thành các vi hạt nhựa nhỏ li ti. Một nghiên cứu ước tính có khoảng 15 đến 51 nghìn tỷ vi hạt nhựa nổi trên bề mặt đại dương.

Ảnh hưởng của vi hạt nhựa đến sức khỏe con người

Chúng ta đang tiếp xúc với các vi hạt nhựa thông qua thực phẩm và không khí, nhưng lại không hề biết được hậu quả của chúng đối với sức khỏe, bà Stephanie Wright, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Môi trường và Sức khỏe tại Đại học King, London, Vương quốc Anh, cho hay.

“Gần đây, chúng tôi mới phát hiện ra tác hại của vi hạt nhựa trong không khí khi tiếp xúc với con người”, tác giả Wright cho biết trong bài đánh giá chi tiết được viết năm 2017 về sức khỏe con người và vi hạt nhựa.

Những vi hạt nhựa có kích thước nhỏ hơn 25 micron có thể xâm nhập vào cơ thể con người thông qua đường mũi hoặc miệng và những hạt có kích thước dưới 5 micron có thể đọng lại trong mô phổi của con người. “Chúng tôi biết rằng các loại hạt nhỏ có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe,” bà Wright cho biết thêm.

Các hạt mịn trong không khí được hình thành do đốt nhiên liệu hóa thạch như carbon đen (bồ hóng) cũng là vấn đề đang được quan tâm bởi nó là tác nhân gây ra tình trạng hen suyễn, đau tim, suy giảm trí nhớ và IQ của trẻ em. Hầu hết các quốc gia đều có quy chuẩn về ô nhiễm không khí để giới hạn lượng hạt mịn có kích thước dưới 10 micron và 2,5 micron, được biết đến với tên gọi tương ứng là quy chuẩn PM 10 và PM 2.5.

>> Ô nhiễm bụi mịn PM2.5: Sát thủ vô hình

Hơn nữa, những vi hạt nhựa thường có xu hướng dính lại và có thể tích tụ các kim loại nặng như thủy ngân và các chất ô nhiễm hữu khó phân hủy (POP), bao gồm chất làm chậm cháy brôm và hydrocarbon thơm đa vòng (PAH). Những chất này có tác động xấu đến sức khỏe con người, bà Wright cho biết.

Các nhà khoa học cảnh báo, khối lượng vi hạt nhựa trong môi trường có thể sẽ tăng lên cùng với số lượng nhựa được sản xuất ra, bao gồm cả hàng dệt tổng hợp.

Nhựa hiện đang được sử dụng trên đường đi, gạch, bê tông, sơn và hàng loạt những thứ khác mà chúng ta có thể không thấy được. “Tuy nhiên, có rất nhiều thứ mà chúng tôi không biết về vi hạt nhựa trong môi trường,” bà Wright cho hay.

Thậm chí còn có các hạt nhựa nano

Sự tồn tại của các hạt nhựa nano cũng là điều mà không phải ai cũng biết. Nano có nghĩa là rất, rất nhỏ: Một tỷ hạt nano có thể nằm gọn trên đầu của một chiếc kim.

“Không nên ngạc nhiên khi thấy các vi hạt nhựa có ở khắp mọi nơi,” nhà nghiên cứu Roman Lehner thuộc Đại học Fribourg (Thụy Sĩ) cho biết. Các hạt nhựa nano cũng có mặt ở khắp mọi nơi, nhưng công nghệ phát hiện ra chúng vẫn chưa tồn tại, ông Lehner, người đang nghiên cứu vấn đề này cho hay.

Các hạt nano có thể có các tính chất hóa học và vật lý khác nhau rõ rệt so với các vật liệu tương tự có kích thước nhỏ hơn hoặc lớn hơn. Một trong những điểm đặc biệt của hạt nhựa nano là chúng dễ xảy ra phản ứng hóa học hơn vi hạt nhựa, bởi có kích thước rất nhỏ. Do đó, những rủi ro tiềm ẩn đối với sức khỏe con người và môi trường mà hạt nhựa nano mang lại có thể cao hơn vi hạt nhựa, ông Lehner phân tích.

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã chỉ ra tác động bất lợi của hạt nhựa nano đối với các sinh vật dưới nước. Cụ thể, hạt nhựa nano polystyrene có thể thấm qua thành tế bào để đi vào cơ thể của các sinh vật dưới nước. Điều này có thể ảnh hưởng đến chức năng nội tiết của cá và các loài sinh vật biển khác. Các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy các hạt nhựa nano có thể xuyên qua các thành tế bào trong ruột người.

>> 10 cách đơn giản để giảm thiểu rác thải nhựa trong nhà bạn

Hầu như không có nghiên cứu nào đang được tiến hành trên hạt nhựa nano trong không khí, qua đó hiểu được tác động của chúng đối với sức khỏe con người và môi trường, ông Lehner cho biết. “Chúng tôi không thể biết được tất cả các mối nguy hiểm. Tuy nhiên, những tác động của hạt nhựa nano đến môi trường là rất lớn và cần thực hiện nhiều nghiên cứu hơn nữa để có thể chắc chắn về điều này.”

Chúng ta sẽ phải rất thận trọng bằng việc sử dụng ít nhựa hơn, Allen cho hay. Các loại nhựa sử dụng một lần như túi mua sắm và ống hút cần phải được loại bỏ. Nhựa tái chế chỉ trì hoãn sự xuống cấp của nó thành các vi hạt nhựa, vì vậy tốt hơn hết là nên giảm việc tiêu thụ nhựa. Còn đối với nhựa phân hủy sinh học, chúng vẫn có thể biến thành các hạt nhựa li ti mà bạn không thấy được, ông cho biết.

Video: Na Uy tái chế 97% chai nhựa, làm sao họ đạt được điều đó?