Cuộc chiến thuế quan leo thang khi ông Trump kháng cáo lần thua kiện thứ hai

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang ráo riết tìm cách đình chỉ hiệu lực của phán quyết thứ hai từ tòa án, vốn đã ngăn chặn chính sách thuế quan đối ứng– mà ông Trump xem là trọng tâm kinh tế trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của mình.

Đơn kháng cáo mới nhất của chính quyền Trump được nộp hôm thứ Hai (2/6) tại Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực Washington D.C., chỉ chưa đầy một tuần sau khi một vụ kiện tương tự được xét xử tại Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (CIT) ở New York và Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington.

Tâm điểm trong cả hai vụ kiện là việc ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để thực thi kế hoạch thuế quan đối ứng có tên “Ngày Giải Phóng”. Kế hoạch này, được ông Trump công bố vào ngày 2 tháng 4, sử dụng IEEPA để áp đặt mức thuế quan cơ bản 10% đối với hầu hết các đối tác thương mại của Hoa Kỳ, cùng với một loại “thuế quan đối ứng” nhắm vào các quốc gia khác.

Việc ông Trump sử dụng đạo luật khẩn cấp này để triển khai chính sách thuế quan trên diện rộng đã bị một hội đồng gồm ba thẩm phán của Tòa CIT nhất trí bác bỏ vào tuần trước. Những thẩm phán này cho rằng đạo luật này không trao cho Tổng thống Trump quyền lực “vô hạn” để áp dụng thuế quan. Tuy nhiên, phán quyết này gần như lập tức bị đình chỉ bởi Tòa Phúc thẩm Liên bang, qua đó cho phép các sắc lệnh thuế quan của ông Trump tiếp tục có hiệu lực.

Cùng ngày hôm đó, một phán quyết khác – ít được công chúng để ý – từ Thẩm phán liên bang Rudolph Contreras, người do cựu Tổng thống Obama bổ nhiệm, đã tuyên bố các sắc lệnh thuế quan của ông Trump là bất hợp pháp theo IEEPA.

Do vụ kiện do Thẩm phán Contreras đảm nhận có phạm vi hạn chế hơn so với vụ kiện mà CIT thụ lý– nguyên đơn chỉ là hai doanh nghiệp nhỏ bị thiệt hại thay vì toàn bộ nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi kế hoạch thuế quan – nên vụ kiện này hầu như không được giới truyền thông chú ý. 

Nhưng tình hình đã thay đổi vào thứ Hai (2/6).

Các luật sư của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã đề nghị Tòa Phúc thẩm khu vực D.C. – dù cùng đặt tại Washington nhưng hoạt động độc lập với Tòa Phúc thẩm Liên bang – nhanh chóng đình chỉ phán quyết của Thẩm phán Contreras.

Trong đơn kháng cáo, Bộ Tư pháp của chính quyền Trump lập luận rằng phán quyết của vị thẩm phán, bác bỏ việc ông Trump sử dụng IEEPA làm suy yếu khả năng của tổng thống Hoa Kỳ đương nhiệm trong việc sử dụng thuế quan làm “[công cụ đàm phán] có tính răn đe đáng tin cậy” trong các cuộc đàm phán thương mại vào thời điểm các cuộc thương thảo đang “ở vào giai đoạn hết sức nhạy cảm”.

“Khi tuyên bố rằng các sắc thuế này là vô hiệu, phán quyết của tòa án cấp quận đã xâm phạm thẩm quyền của Tổng thống và đe dọa làm gián đoạn các cuộc đàm phán nhạy cảm đang diễn ra với gần như mọi đối tác thương mại bằng cách làm suy yếu nền tảng của những cuộc đàm phán ấy – tức là: thuế quan được xem là một mối đe dọa đáng tin cậy”, các luật sư của ông Trump viết trong hồ sơ trình lên tòa án.

Nhiều nhà kinh tế học cũng đồng tình với nhận định rằng các mức thuế quan cao ngất ngưởng này thực chất là một chiến lược đàm phán, chứ không phải một chính sách bền vững thực sự – họ đã bày tỏ quan điểm này trong loạt phỏng vấn với Fox News vào tuần trước.

Điểm mấu chốt đối với chính quyền Trump “là họ cần quay trở lại thế chủ động, [vị thế mà] họ có thể sử dụng những mức thuế quan đối ứng khổng lồ ấy như một chiến thuật đàm phán”, nhà kinh tế học William Cline, nguyên là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn với Fox News. 

Ông Cline lưu ý rằng đây cũng là chiến lược trước đó được Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đề xướng – người xem thuế quan như là một [phát súng mở màn] trong các cuộc đàm phán thương mại trong tương lai, bao gồm cả giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

“Tôi nghĩ điều cần lưu ý là ông Trump và ông Vance tin rằng thuế quan là một điều tốt đẹp vì họ tin rằng thuế quan sẽ khôi phục công ăn việc làm cho vùng công nghiệp Rust Belt (Vành đai Rỉ sét) [từng thịnh vượng nhưng nay suy tàn] đồng thời mang lại nguồn thu ngân sách trong khi thực hiện – [những điều mà họ cho là sẽ] góp phần thúc đẩy tăng trưởng tài chính”, ông Cline nói thêm.

“Nhưng cả hai điều đó đều là ảo tưởng”, ông Cline nhận định. 

Những gì diễn ra tiếp theo trong vụ kiện vẫn còn bỏ ngỏ. Nhà Trắng cho biết sẵn sàng đưa cuộc chiến thuế quan này lên tới Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ nếu cần thiết. Phía nguyên đơn cũng bày tỏ quan điểm tương tự trong một cuộc phỏng vấn với Fox News.

Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ liệu Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ có quyết định thụ lý vụ việc hay không – nhất là trong bối cảnh mối quan hệ giữa ông Trump và ngành tư pháp đang ngày càng căng thẳng.

Chỉ trong vòng 20 tuần kể từ khi ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai tại Nhà Trắng, các luật sư của chính quyền Trump đã đệ đơn kháng cáo khẩn cấp 18 lần lên Tối cao Pháp viện, một con số cho thấy mức độ dồn dập và quy mô phức tạp của những cuộc chiến pháp lý căng thẳng đang diễn ra.