Đậu nành trở thành tâm điểm thương chiến, nông dân Mỹ chuyển hướng ra thị trường ngoài Trung Quốc

Mỹ hiện đang hướng sự chú ý đến nhiều nơi trên thế giới để tránh cho nông dân trồng đậu nành bị thiệt hại do chiến tranh thương mại. Hiện tại, đoàn đại biểu thương mại đậu nành Mỹ đang thăm Nigeria, chính phủ Mỹ đã ký biên bản ghi nhớ với Việt Nam, đồng thời, lượng mua đậu nành từ Bangladesh tăng đột biến.

Theo Hội đồng Xuất khẩu Đậu nành Mỹ, vào tháng Sáu, trong chuyến thăm thương mại đồng tổ chức bởi hội đồng này, Bộ trưởng Nông nghiệp Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ mua các sản phẩm nông nghiệp Mỹ trị giá hơn 1,4 tỷ đô la, bao gồm cả đậu nành.

Theo đoàn đại biểu Mỹ tại Nigeria, hội đồng này cũng đã gặp gỡ các nhà nhập khẩu và chế biến đậu nành của Nigeria vào tháng Sáu để thúc đẩy thương mại, hy vọng mở rộng quy mô xuất khẩu dựa trên mức nhập khẩu 64.000 tấn đậu nành vào năm 2024. Tháng Tám, đoàn đại biểu Mỹ cho biết họ cũng tham gia lễ tốt nghiệp của Hiệp hội Đậu nành Mỹ tại Nigeria, trong đó có nội dung đào tạo về nghề nuôi trồng thủy sản, với việc sử dụng đậu nành làm thức ăn cho cá.

Tháng Tám, bang Illinois đã tiếp đón các nhà mua nông sản đến từ Peru, Colombia, Nicaragua, El Salvador, Mexico và Cộng hòa Dominica trong chuyến tham quan thường niên các trang trại và cơ sở chế biến nông sản.

Từ đầu năm đến nay, lượng đậu nành Mỹ xuất khẩu sang Bangladesh tăng mạnh, vượt quá 400.000 tấn. Ngoài ra, xuất khẩu sang Việt Nam, Ai Cập, Thái Lan và Malaysia cũng tăng lên, nhưng tổng lượng xuất khẩu đậu nành của Mỹ vẫn giảm 8% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 18,9 triệu tấn.

Bộ trưởng Nông nghiệp Mỹ Brooke Rollins vào tháng Chín cho biết trên mạng xã hội, Đài Loan cam kết sẽ mua 10 tỷ đô la sản phẩm nông nghiệp Mỹ trong bốn năm tới, bao gồm cả đậu nành.

Bà gọi cam kết này là “bước ngoặt”.

Theo dữ liệu của Mỹ, năm 2024 nước này đã xuất khẩu sang Đài Loan nông sản trị giá 3,8 tỷ đô la.

Thuế trả đũa của Trung Quốc đẩy giá đậu nành Mỹ lên cao

Kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức, Mỹ và Trung Quốc liên tục trả đũa nhau bằng thuế quan, khiến giá đậu nành Mỹ trở nên đắt đỏ hơn đối với người mua Trung Quốc. Tuy nhiên, việc tất cả các nhà nhập khẩu Trung Quốc chuyển sang mua đậu nành từ Nam Mỹ là điều chưa từng có tiền lệ.

Theo các thương nhân, giá đậu nành Mỹ giao tháng Chín hoặc Mười hiện đang rẻ hơn khoảng 80-90 cent mỗi giạ (1 giakhoảng 35,24 lít) so với đậu nành Brazil, nhưng do Bắc Kinh áp thuế 23% lên đậu nành Mỹ, nên chi phí nhập khẩu lại tăng thêm 2 USD mỗi giạ.

Chuyên gia chiến lược thị trường Ted Seifried từ Zaner Ag Hedge ở Chicago cho biết, năm 2024, Trung Quốc đã mua khoảng 45% tổng lượng đậu nành xuất khẩu của Mỹ, thường đến đầu tháng 10 là đáp ứng khoảng 40% nhu cầu đậu nành Mỹ trong năm.

Theo số liệu mới nhất của chính phủ, trước khi vụ thu hoạch mùa thu bắt đầu, trong 7 tháng đầu năm nay, xuất khẩu đậu nành Mỹ sang Trung Quốc giảm 39%, còn 5,9 triệu tấn. Giá trị xuất khẩu giảm 51%, còn 2,5 tỷ đô la.

Lần đầu tiên trong hơn 20 năm, các nhà nhập khẩu Trung Quốc hoàn toàn ngừng mua đậu nành Mỹ, khiến nông dân Mỹ kỳ vọng giá đậu nành mới sau thu hoạch sẽ phục hồi từ mức thấp nhất trong 5 năm trở lại đây để bù đắp cho tình trạng thiếu lao động, giá năng lượng và phân bón tăng cao.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent hôm thứ Năm cho biết, chính phủ sẽ công bố một chính sách hỗ trợ nông dân vào thứ Ba tới. Ông nói rằng, trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2024, đa số nông dân Mỹ đã bỏ phiếu cho Tổng thống Trump.

“Đáng tiếc là, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã quyết định lấy nông dân Mỹ, đặc biệt là người trồng đậu nành, làm con tin/thứ để mặc cả trong đàm phán thương mại,” ông Bộ trưởng nói. “Chúng tôi ủng hộ nông dân Mỹ.”

Mỹ hy vọng sẽ tìm được các thị trường ngoài Trung Quốc để giúp nông dân Mỹ giảm rủi ro và thiệt hại.

Tổng thống Trump xác nhận hôm thứ Tư rằng đậu nành sẽ là một trong những chủ đề chính khi ông gặp Tổng bí thư Tập Cận Bình bốn tuần nữa.

Phát biểu trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, ông Trump cho biết: “Những người nông dân trồng đậu nành của đất nước chúng ta đang bị tổn hại vì Trung Quốc không mua chỉ vì lý do ‘đàm phán’.” Ông nhấn mạnh rằng cuộc gặp sắp tới với Tập Cận Bình sẽ tập trung vào việc khơi thông trở lại dòng chảy xuất khẩu đậu nành sang Trung Quốc.

“Đậu nành sẽ là chủ đề chính”, ông Trump tuyên bố. Ông tiếp tục với khẩu hiệu mang đậm màu sắc tranh cử: “Hãy làm cho đậu nành và các loại cây trồng khác trở nên vĩ đại trở lại!”

Tổng thống cũng khẳng định rằng chính quyền của ông đã thu được rất nhiều tiền từ thuế quan áp lên hàng hóa Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại, và một phần nhỏ trong số đó sẽ được dùng để hỗ trợ nông dân Mỹ đang gặp khó khăn. “Tôi sẽ không bao giờ làm nông dân thất vọng!” ông cam kết. “Tôi yêu những người yêu nước của chúng ta, và mỗi người nông dân đều là người yêu nước!”

Dù không công bố địa điểm chính thức của cuộc gặp, nhưng trước đó vào ngày 19/9, sau một cuộc điện đàm với ông Tập về vấn đề TikTok, Trump cho biết hai bên đã đạt được đồng thuận về việc tổ chức một hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung bên lề Hội nghị APEC. Hội nghị này dự kiến diễn ra từ ngày 31/10 đến 1/11 tại Gyeongju, tỉnh Bắc Gyeongsang, Hàn Quốc.

Ông Bessent cũng tiết lộ rằng hầu hết các thỏa thuận thương mại của Mỹ với các nước đều có điều khoản về việc mua sản phẩm nông nghiệp Mỹ, “nên chúng tôi sẽ chứng kiến các đối tác khác thay thế Trung Quốc”.