Dịch bệnh sẽ khiến TQ đánh mất vị thế “công xưởng hàng đầu của thế giới”?

Dịch bệnh COVID-19 bùng phát không chỉ khiến kinh tế Trung Quốc đình trệ, cuộc sống của người dân bị đảo lộn, mà thậm chí còn đánh dấu chấm hết cho vai trò “công xưởng hàng đầu của thế giới” của quốc gia hơn 1 tỷ dân này suốt 30 năm qua.

Tờ Forbes đưa tin hôm 1/3, ông Vladimir Signorelli, người đứng đầu công ty phân tích đầu tư vĩ mô Bretton Woods Research khẳng định: “Sử dụng Trung Quốc làm trung tâm sản xuất… Mô hình đó đã chấm dứt trong tuần này.”

Có thể nhận thấy, dịch COVID-19 đang tác động tới nền kinh tế Trung Quốc nặng nề hơn nhiều so với những gì thị trường vẫn nhìn nhận. Mãi đến tuần trước, Phố Wall mới muộn màng nhận ra điều này. Chỉ số S&P 500 sụt giảm tới 8%, thành quả tệ nhất trong số các thị trường bị nhiễm virus corona mới. Chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones giảm hơn 12%, khiến cổ phiếu toàn cầu bốc hơi 6.000 tỷ USD.

Ngày 23/01, Bắc Kinh tuyên bố kéo dài kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, đóng cửa các nhà máy. Dịch bệnh COVID-19 không ngừng lây lan nhanh chóng khắp toàn tỉnh Hồ Bắc. Lệnh giới hạn di chuyển và cách ly gần 60 triệu người dân tại Hồ Bắc khiến hoạt động kinh doanh bị đình trệ. Hàng loạt doanh nghiệp cũng phải ngừng sản xuất, và khi chuẩn bị nối lại hoạt động đầu tuần này, họ đã phải đối mặt với vấn đề thiếu hụt nhân công vì nhiều khu vực còn chưa gỡ bỏ lệnh phong tỏa.

Ông Shehzad H. Qazi, Giám đốc quản lý China Beige Book, đã viết trên Barron’s hôm 28/2 rằng điều đáng sợ nhất của cuộc khủng hoảng này không phải là những thiệt hại kinh tế ngắn hạn, mà là việc các chuỗi cung ứng bị gián đoạn lâu dài.

• Hàng triệu bệnh nhân AIDS ở TQ có nguy cơ thiếu thuốc vì lệnh phong tỏa

So với các ngành nghề khác, các nhà sản xuất xe hơi và nhà máy hóa chất tại Trung Quốc bị đóng cửa nhiều nhất. Các công ty vận tải và logistics cũng ghi nhận mức đóng cửa cao hơn so với trung bình quốc gia. “Tác động dây chuyền của tình trạng gián đoạn sản xuất sẽ thể hiện rõ ở các ngành phụ tùng xe hơi, điện tử, y tế trong nhiều tháng tới,” ông Shehzad H. Qazi viết.

Trung Quốc đang mất dần sức mạnh của mình trên sân chơi, khi mà các công ty quốc tế không còn nhìn thấy những lợi thế ở thị trường này như chi phí sản xuất thấp, chi phí lao động thấp hoặc môi trường kinh doanh dễ dàng. Những năm gần đây, Trung Quốc đang tiến thêm những nấc thang mới về tiền lương, và các quy định môi trường thì ngày càng khó khăn hơn. Do đó, một xu hướng dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc đã dần manh nha.

Dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, xu hướng chuyển dịch này được đẩy nhanh hơn. Các công ty không thích sự bất ổn từ hàng rào thuế quan. Không ít nhà sản xuất chuyển sang nhập nguyên vật liệu từ nơi khác. Các đối tác Trung Quốc của họ cũng dịch chuyển nhà máy sang Việt Nam, Bangladesh và một số nước khác tại Đông Nam Á.

• Google và Microsoft đẩy mạnh dịch chuyển sản xuất ra ngoài Trung Quốc

Sau khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát, nhiều công ty vốn đang chờ đợi tiến triển từ thỏa thuận thương mại Mỹ – Trung đã lập tức xem xét lại việc phụ thuộc vào Trung Quốc đã kéo dài hàng thập kỷ qua.

Các nhà thuốc bán lẻ ở châu Âu không thể mua được khẩu trang vì chúng đều được sản xuất tại Trung Quốc. Tại sao Albania không thể sản xuất khẩu trang để đáp ứng nhu cầu? Chi phí lao động ở Albania thậm chí rẻ hơn Trung Quốc, và khoảng cách địa lý thì gần hơn hẳn.

Forbes nhìn nhận, dịch bệnh COVID-19 chính là “tiếng hót vĩnh biệt của con chim thiên nga sắp chết” dành cho Trung Quốc. Không có cách nào để Trung Quốc níu giữ vai trò công xưởng sản xuất hàng đầu thế giới nữa. Những ngày tháng tươi đẹp đó đã qua. Nếu TT. Trump tái đắc cử, các công ty sẽ đẩy nhanh quá trình dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc vì lo ngại đàm phán thỏa thuận thương mại giai đoạn 2 sẽ thất bại.

Nhìn nhận một cách khách quan, không một nền kinh tế nào đủ sức thiết lập hệ thống logistic như Trung Quốc và không nhiều quốc gia đưa ra được mức thuế ưu đãi như thị trường này. Việc lựa chọn một quốc gia khác để dịch chuyển sản xuất không hề dễ dàng. Rất có thể, Hiệp định Mỹ – Mexico – Canada (USMCA) vừa ký kết trong năm 2019 sẽ giúp Mexico hưởng lợi từ quá trình này.

Mexico là quốc gia có vị thế tốt để tận dụng lợi thế từ cuộc chiến giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong 25 năm qua, nhờ thỏa thuận NAFTA, Mexico trở thành nhà xuất khẩu và sản xuất hàng đầu các mặt hàng như xe tải, xe hơi, hàng điện tử, tivi và máy tính. Thậm chí, Mexico còn sản xuất những hàng hóa phức tạp như động cơ máy bay và chất bán dẫn vi mô. Tuy nhiên, điều mà các doanh nghiệp nước ngoài lo ngại nhất ở Mexico là an toàn khi mà các vụ bắt cóc và những băng đảng ma túy vẫn hoành hành. Nếu vấn đề này được khắc phục phần nào, thì Mexico sẽ là sự lựa chọn tốt nhất ở Mỹ La tinh.

Mới đây, theo kết quả khảo sát 160 giám đốc điều hành của Foley & Lardner LLP, những người tham gia từ các lĩnh vực sản xuất, xe hơi và công nghệ cho biết họ dự định chuyển hoạt động sản xuất từ các quốc gia khác về Mexico trong vòng 1-5 năm tới.

Trong số các công ty đã dịch chuyển chuỗi cung ứng trong thời gian gần đây, hoặc đang lên kế hoạch dịch chuyển, 64% cho biết họ cũng đang hướng tới Mexico.

Minh Ngọc (Theo Forbes)

Xem thêm: