Giải Nobel Kinh tế vinh danh 3 học giả nghiên cứu về tăng trưởng do đổi mới sáng tạo

Thứ Hai (13/10), ba giáo sư gồm Joel Mokyr và Peter Howitt (Mỹ) cùng Philippe Aghion (Pháp) đã được trao Giải Nobel Kinh tế năm 2025. Họ được vinh danh vì nghiên cứu về đổi mới sáng tạo và sức mạnh “mang tính phá huỷ sáng tạo” trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao mức sống toàn cầu.

Ngày 13/10/2025, tại Stockholm, Thụy Điển, Giải Nobel Kinh tế đã được công bố. Trong hình (từ trái sang) Joel Mokyr, Philippe Aghion và Peter Howitt, 3 nhà kinh tế được trao giải vì những đóng góp trong nghiên cứu về tăng trưởng do đổi mới thúc đẩy và lý thuyết “sự phá huỷ sáng tạo”. (Nguồn: The Nobel Prize / X)

Công trình của họ giải thích cách công nghệ tạo ra sản phẩm mới và phương thức sản xuất mới, thay thế các cách cũ, từ đó mang lại mức sống, sức khoẻ và chất lượng cuộc sống cao hơn.

Trong một tuyên bố, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, đơn vị trao giải, cho biết trong 2 thế kỷ qua, lần đầu tiên trong lịch sử thế giới, đã xuất hiện sự tăng trưởng kinh tế bền vững. Điều này giúp hàng tỷ người thoát nghèo và đặt nền tảng cho sự thịnh vượng của chúng ta.

Ba người đoạt giải, thông qua những phương pháp nghiên cứu đối lập nhưng bổ sung cho nhau, đã cùng giải thích cách các nền kinh tế có thể duy trì tăng trưởng lâu dài.

Ông Mokyr là giáo sư gốc Israel, sinh tại Hà Lan, hiện giảng dạy tại Đại học Northwest (Mỹ). Là một nhà sử học kinh tế, ông sử dụng dữ liệu lịch sử để tìm ra các điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng bền vững, nhấn mạnh rằng xã hội cần phải cởi mở với ý tưởng mới và sự thay đổi.

Ông Aghion là nhà kinh tế người Pháp, đồng thời là giáo sư tại Collège de France, Trường Kinh doanh INSEAD và Trường Kinh tế – Chính trị London (LSE).

Ông Howitt là giáo sư người Mỹ gốc Canada đang giảng dạy tại Đại học Brown (Mỹ). Hai ông đã dùng các mô hình toán học nghiêm ngặt để mô tả cơ chế “phá huỷ sáng tạo”, trong đó công nghệ mới liên tục thay thế các ngành công nghiệp cũ, thúc đẩy tăng trưởng.

Chủ tịch Ủy ban Nobel Kinh tế John Hassler nhận xét: “Công trình của các nhà khoa học đoạt giải cho thấy rằng tăng trưởng kinh tế không phải là điều hiển nhiên. Chúng ta phải duy trì các cơ chế nền tảng của quá trình sáng tạo phá hủy, để không rơi trở lại tình trạng trì trệ”.

Tuyên bố viết, trong phần lớn lịch sử nhân loại, tình trạng đình trệ, chứ không phải tăng trưởng, là bình thường. Nghiên cứu của họ cho thấy chúng ta phải nhận thức và đối phó với các mối đe dọa đối với tăng trưởng bền vững.

Giải Nobel Kinh tế có tên đầy đủ là “Giải thưởng Kinh tế học Ngân hàng Trung ương Thụy Điển tưởng niệm Alfred Nobel”. Alfred Nobel  là doanh nhân và nhà hóa học người Thụy Điển thế kỷ 19, người đã phát minh ra thuốc nổ và sáng lập ra 5 giải Nobel Y sinh, Vật lý, Hóa học, Văn chương và Hòa bình.

Giải Nobel Kinh tế là giải thưởng Nobel cuối cùng được công bố trong năm nay, với tổng giá trị 11 triệu kronor Thụy Điển (tương đương 1,2 triệu USD), chính thức khép lại mùa Nobel năm nay. Các chủ nhân giải thưởng sẽ được trao huy chương, chứng nhận và tiền thưởng vào ngày 10/12, ngày mất của ông Nobel.

Trong đó, một nửa giải thưởng được trao cho ông Joel Mokyr thuộc Đại học Northwestern (Mỹ) vì đã “xác định những điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng bền vững thông qua tiến bộ công nghệ”.

Nửa còn lại dành cho ông Philippe Aghion (GS tại các trường ở Pháp và Anh) và ông Peter Howitt (Đại học Brown, Mỹ) nhờ “lý thuyết tăng trưởng bền vững thông qua sự phá hủy sáng tạo (creative destruction)”, khái niệm mô tả quá trình đổi mới khiến cái cũ bị thay thế bởi cái mới.

Giải Nobel Kinh tế được thiết lập muộn hơn các giải khác, lần đầu trao vào năm 1969. Giống như các giải Nobel Y học, Vật lý, Hóa học, Hòa bình và Văn học, nó được trao hàng năm tại Stockholm. Một số người đoạt giải nổi tiếng trước đây gồm cựu Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ Ben Bernanke, các nhà kinh tế Paul Krugman và Milton Friedman.