Thanh tra Chính phủ: Điện mặt trời phát triển gấp 17,3 lần tổng công suất phê duyệt

Hàng trăm dự án điện mặt trời được Bộ Công thương phê duyệt bổ sung được xác định là duyệt “khống” vì không có căn cứ pháp lý, theo Thanh tra Chính phủ. Việc này dẫn tới tổng công suất 14.707 MW cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh, gây mất cân đối nguồn và lưới điện, áp lực trong việc vận hành hệ thống điện.

TTXVN ngày 25/12 cho hay cùng ngày, Thanh tra Chính phủ đã ban hành thông báo kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

Quy hoạch điện VII điều chỉnh đưa ra kế hoạch lắp đặt 850 MW điện mặt trời vào năm 2020, tăng lên 4.000 MW vào 2025.

Tuy nhiên, Thanh tra Chính phủ xác định có 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707 MW đã được Bộ Công thương phê duyệt bổ sung vào quy hoạch phát triển điện lực cấp tỉnh và quy hoạch điện lực quốc gia (Quy hoạch điện VII điều chỉnh).

Con số tổng công suất 14.707 MW cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW).

Trong 168 dự án nêu trên, có 114 dự án (công suất 4.186 MW, tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020) do Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh; 54 dự án (tổng công suất 10.521 MW) được bộ này trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

92/114 dự án nói trên (tổng công suất 3.194 MW) được bộ này phê duyệt bổ sung riêng lẻ vào quy hoạch phát triển điện lực của 23 tỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh (các đề nghị này xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư).

15/23 tỉnh nêu trên không quy hoạch đầu tư điện mặt trời trong quy hoạch phát triển điện lực tỉnh và không có quy hoạch điện mặt trời đến năm 2020 của 63 tỉnh, thành phố. Do đó, việc phê duyệt các dự án này là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch và vi phạm khoản 1 Điều 4 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg – Thanh tra Chính phủ nhận định.

54 dự án (tổng công suất 10.521 MW) được Bộ Công thương trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư. Thanh tra Chính phủ xác định việc bổ sung này không tuân thủ quy định lập quy hoạch phát triển điện mặt trời quốc gia đến năm 2020 theo yêu cầu tại Quyết định 11/2017 nêu trên. Theo đó, việc phê duyệt 54 dự án này cũng là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Tính đến cuối năm 2020, tổng công suất nguồn điện mặt trời nối lưới đã đầu tư thực tế là 8.642 MW, cao gấp 10,2 lần so với công suất đến năm 2020 được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW), vượt công suất quy hoạch đến năm 2025 (4.000 MW).

Ngoài ra, nguồn điện mặt trời mái nhà cũng đã được đầu tư nhanh với công suất lớn (7.864 MW), nâng tổng công suất nguồn điện mặt trời lên thành 16.506 MW, cao gấp 19,42 lần so với công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Điều này dẫn đến cơ cấu công suất nguồn điện mặt trời theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh đã tăng từ 1,4% lên 23,8%. Chưa kể, có 6 dự án/phần dự án (452,62 MW) đã hoàn thành nhưng chưa được vận hành thương mại.

Lỗ hổng quy hoạch phát sinh cơ chế xin cho

Theo Thanh tra Chính phủ, quy định hiện hành yêu cầu việc đầu tư phải dựa trên quy hoạch điện mặt trời cấp tỉnh, quốc gia, nhưng Bộ Công Thương không thực hiện. Bộ này đã không lập quy hoạch phát triển điện mặt trời quốc gia 2025, tầm nhìn 2035 đúng thời kỳ quy hoạch. Gần 20 tháng sau khi Quyết định 11/2017 được thi hành (tức khi chỉ còn hiệu lực 6,5 tháng), Bộ mới lập, trình Thủ tướng phê duyệt quy hoạch trên.

Việc hàng trăm dự án được Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung (dự án dưới 50 MW) hoặc tham mưu Thủ tướng bổ sung vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh (dự án trên 50 MW) mà không lập quy hoạch điều chỉnh, không lập quy hoạch theo khoản 2 Điều 4 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg, khiến các dự án này không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, không có tính tổng thể, không có cơ sở để quản lý, kiểm soát và đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, nguy cơ phát sinh cơ chế xin – cho.

Thanh tra Chính phủ xác định trách nhiệm để xảy ra những sai phạm nêu trên thuộc về Bộ Công thương, của UBND các tỉnh trong việc đề xuất đầu tư dự án.

8 vụ việc được kiến nghị điều tra

Thanh tra Chính phủ xác định 123 trong 154 dự án Bộ Công Thương duyệt bổ sung, tham mưu Thủ tướng phê duyệt vận hành 2016-2020 là nguyên nhân chính dẫn tới mất cân đối nguồn – lưới điện, cơ cấu nguồn điện, vùng miền.

Lý do là nguồn điện mặt trời có đặc tính phụ thuộc vào thời tiết, tính ổn định thấp, do đó, việc đầu tư nhiều điện mặt trời nối lưới, tập trung chủ yếu ở khu vực các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên có phụ tải thấp, cần phải có phương án truyền tải để giải tỏa công suất.

Tổng công suất đặt nguồn điện mặt trời dự kiến vận hành thương mại trước năm 2020 đã ký hợp đồng mua bán điện là 5.088 MW, cao gấp 6 lần mục tiêu Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW).

Tiến độ xây dựng các công trình lưới điện từ 3-5 năm, chậm hơn nhiều so với tiến độ vận hành của điện mặt trời. Việc bổ sung quy hoạch từng dự án, không có quy hoạch tổng thể và không đồng bộ với lưới điện gây áp lực trong việc vận hành hệ thống điện, gây nguy cơ quá tải cục bộ và trên diện rộng khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Gia lai, Đắk Lắk, buộc các nhà máy điện phải giảm phát.

Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu 8 vụ việc để xem xét, điều tra xử lý theo quy định.

Hiện Cơ quan An ninh Điều tra Bộ Công an đã tiếp nhận kiến nghị này của Thanh tra Chính phủ.