Hút thuốc lá thụ động: Tác hại kéo dài qua nhiều thế hệ

Một nghiên cứu mới cho thấy trẻ em có cha từng hít khói thuốc lá thụ động khi nhỏ có nguy cơ suy giảm chức năng phổi khi trưởng thành cao hơn đáng kể. Có thể hiểu đơn giản là “đời ông” hút thuốc, “đời cháu” vẫn bị ảnh hưởng.

• Mỗi ngày, hơn 230 người Việt chết vì thuốc lá

Nghiên cứu mới về tác động kéo dài của khói thuốc lá

Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Thorax, các nhà khoa học đã theo dõi 890 cặp cha – con trong Nghiên cứu Sức khỏe Dài hạn Tasmania. Con cái được kiểm tra phế dung nhiều lần từ 7 đến 53 tuổi. Kết quả cho thấy, cha từng phơi nhiễm khói thuốc thụ động trước 15 tuổi có liên quan đến việc con cái giảm FEV₁ (thể tích khí thở ra gắng sức trong giây đầu tiên) và FVC (dung tích sống gắng sức). Nguy cơ này càng cao khi bản thân con cái cũng từng hít khói thuốc thụ động lúc nhỏ.

Khoảng 68,7% người cha trong nghiên cứu từng tiếp xúc với khói thuốc thụ động thời thơ ấu, và hơn một nửa con cái (56,5%) cũng vậy. Đáng chú ý, đến tuổi 53, gần một nửa số con đã từng hút thuốc và hơn 5% được chẩn đoán mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Tiến sĩ Dinh S. Bui, tác giả chính, nhận định: “Làm rõ mối liên hệ này rất quan trọng, vì nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn những rủi ro tiềm ẩn của khói thuốc thụ động”. Ông nhấn mạnh rằng ảnh hưởng không chỉ xuất phát từ hành vi hút thuốc được “truyền” trong gia đình (con bắt chước cha) mà còn có thể là tác động sinh học trực tiếp của khói thuốc thụ động lên cơ thể cha khi còn nhỏ, rồi từ đó ảnh hưởng đến thế hệ sau.

Ông nói thêm: “Việc nâng cao nhận thức trong gia đình về tầm quan trọng của môi trường không khói thuốc đối với trẻ em là điều thiết yếu, bởi khói thuốc thụ động không chỉ gây hại trực tiếp cho trẻ mà còn có thể để lại hậu quả cho nhiều thế hệ sau”.

Ý nghĩa với sức khỏe cộng đồng

Bác sĩ Arianne K. Baldomero, chuyên khoa hô hấp tại Đại học Minnesota, người không tham gia nghiên cứu, cho biết: “Thật đáng ngạc nhiên khi phơi nhiễm khói thuốc thụ động của người cha trước dậy thì, tức là từ một thế hệ trước, lại liên quan đến sự suy giảm chức năng phổi suốt đời của con cái, với các tác động kéo dài đến tận tuổi trung niên”.

Bà nhấn mạnh: “Việc nguy cơ càng tăng khi thế hệ tiếp theo cũng tiếp xúc với khói thuốc thụ động lúc nhỏ cho thấy tác hại sâu rộng và lâu dài của thuốc lá, và nhấn mạnh rằng hậu quả của phơi nhiễm khói thuốc từ sớm rộng lớn và bền bỉ hơn chúng ta từng nghĩ”.

Theo Baldomero, phát hiện này nhắc nhở các bác sĩ cần hỏi bệnh kỹ hơn không chỉ về hút thuốc chủ động, mà cả khói thuốc thụ động trong gia đình. “Các biện pháp phòng ngừa và cai thuốc lá cần được triển khai mạnh mẽ, đặc biệt cho trẻ em có nguy cơ”, bà khuyến cáo.

Các tác giả cũng cho rằng cần nghiên cứu thêm về cơ chế sinh học, đặc biệt là các con đường biểu sinh, để lý giải tại sao khói thuốc thụ động có thể để lại dấu ấn lên nhiều thế hệ. Ngoài ra, mối liên hệ giữa thuốc lá điện tử, vaping ở cha và sức khỏe phổi của con cũng cần được đánh giá trong tương lai.

3 điều cần ghi nhớ

Những phát hiện trên không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn đưa ra lời nhắc nhở trực tiếp cho mỗi gia đình và cả cộng đồng. Để dễ nhớ và áp dụng vào thực tế, dưới đây là 3 điều then chốt cần ghi nhớ:

1. Khói thuốc thụ động có thể gây hại qua nhiều thế hệ: nếu cha từng phơi nhiễm khi nhỏ, con cái có nguy cơ suy giảm chức năng phổi khi trưởng thành.

2. Nguy cơ càng cao khi thế hệ sau cũng tiếp xúc: trẻ hít khói thuốc thụ động không chỉ chịu tác động trực tiếp mà còn cộng hưởng với yếu tố di truyền – biểu sinh từ cha.

3. Phòng ngừa sớm là chìa khóa: xây dựng môi trường sống không khói thuốc, tăng cường cai thuốc lá và truyền thông trong cộng đồng để bảo vệ sức khỏe hô hấp lâu dài.