9 quốc gia trên thế giới đã sở hữu hạt nhân như thế nào?

Cùng với việc Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran, Nga triển khai tên lửa siêu thanh, và Trung Quốc mở rộng kho vũ khí hạt nhân, cuộc cạnh tranh hạt nhân toàn cầu đang bước vào một kỷ nguyên Chiến tranh Lạnh mới. Từ “Kế hoạch Manhattan” trong Thế chiến II đến hiện tại với 9 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, báo cáo này phân tích hệ thống cách các quốc gia đạt được vũ khí hạt nhân, động cơ chiến lược đằng sau việc sở hữu hạt nhân, cũng như các thách thức về kỹ thuật và địa chính trị đối với trật tự hạt nhân quốc tế hiện nay.

Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran: Trật tự phi hạt nhân hóa toàn cầu đối mặt thách thức

Vào ngày 22/6, Mỹ tiến hành “Chiến dịch Búa Đêm” (Operation Midnight Hammer), không kích 3 cơ sở hạt nhân của Iran tại Natanz, Fordow và Isfahan, sử dụng máy bay ném bom B-2 và tên lửa Tomahawk. Chính quyền Trump tuyên bố đã “phá hủy hoàn toàn” các cơ sở này; phía Iran thừa nhận “bị thiệt hại nghiêm trọng” nhưng khẳng định các cơ sở vẫn có thể khôi phục.

Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Grossi nhấn mạnh rằng năng lực và kiến thức kỹ thuật của Iran không thể bị xóa bỏ, dự đoán Iran có thể khôi phục khả năng làm giàu uranium trong vài tháng, đồng thời nhấn mạnh Iran hiện chưa sở hữu vũ khí hạt nhân.

Vào tháng 7/2025, khi các cơ sở hạt nhân của Iran bị tấn công, Nga đẩy nhanh triển khai tên lửa hạt nhân siêu thanh, và Trung Quốc tiếp tục mở rộng kho vũ khí hạt nhân chiến lược, vấn đề hạt nhân toàn cầu một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý quốc tế.

9 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân: Mỹ, Nga, Trung Quốc dẫn đầu, Israel duy trì “chính sách mập mờ hạt nhân”

Theo tổng hợp của BBC, các quốc gia hiện sở hữu vũ khí hạt nhân bao gồm: Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp, Ấn Độ, Pakistan, Israel và Triều Tiên. Trong đó, Mỹ và Nga chiếm khoảng 90% kho vũ khí hạt nhân toàn cầu, với khả năng triển khai ngay lập tức các tên lửa đạn đạo liên lục địa và năng lực hạt nhân trên tàu ngầm. Dù kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc nhỏ hơn, nhưng gần đây đã mở rộng nhanh chóng, trở thành đối tượng cảnh giác cao độ của Bộ Quốc phòng Mỹ và NATO.

Israel, dù không chính thức thừa nhận sở hữu vũ khí hạt nhân, tuy nhiên nhiều nguồn tin tình báo cho rằng họ đã bí mật phát triển vũ khí hạt nhân từ những năm 1960, ước tính sở hữu khoảng 80-90 đầu đạn hạt nhân và có khả năng mang theo.

Nguồn gốc kỹ thuật đa dạng: Từ “Kế hoạch Manhattan” đến lan truyền bí mật

Các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân có được chúng qua 3 con đường chính:

• Nghiên cứu gốc (Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc): Mỹ dẫn đầu với “Kế hoạch Manhattan” trong Thế chiến II, thả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki vào năm 1945. Liên Xô theo sau vào năm 1949, khởi động cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân trong Chiến tranh Lạnh. Anh, Pháp và Trung Quốc lần lượt phát triển thành công vũ khí hạt nhân trong những năm 1950-1960, hình thành 5 quốc gia “hợp pháp sở hữu hạt nhân” hiện nay.
• Cạnh tranh vũ trang khu vực (Ấn Độ, Pakistan, Triều Tiên): Ấn Độ thực hiện vụ nổ hạt nhân “hòa bình” đầu tiên vào năm 1974, và đến năm 1998 cùng Pakistan tiến hành các vụ thử hạt nhân đối kháng, tạo ra thế đối đầu hạt nhân ở Nam Á. Triều Tiên thực hiện vụ thử hạt nhân đầu tiên vào năm 2006, sử dụng công nghệ từ Nga và chuyển đổi nội bộ, dần xây dựng kho vũ khí hạt nhân có sức răn đe.
• Phát triển bí mật và chiến lược mập mờ (Israel): Israel chưa bao giờ thừa nhận sở hữu vũ khí hạt nhân, nhưng được coi là quốc gia “sở hữu hạt nhân trên thực tế”. Công nghệ hạt nhân của nước này được cho là đến từ sự hỗ trợ của Pháp và nghiên cứu nội bộ, duy trì chính sách “không xác nhận, không phủ nhận” trong thời gian dài.

Trật tự hạt nhân quốc tế đối mặt với nhiều thách thức

Cộng đồng quốc tế từ lâu dựa vào “Hiệp ước Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân” (NPT) để hạn chế và quản lý vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, hệ thống này đang đối mặt với những thách thức ngày càng nghiêm trọng:

• Vấn đề Iran leo thang: Vụ không kích của Mỹ vào tháng Sáu nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran đã khiến Tehran đe dọa rút khỏi NPT. IAEA cho biết họ không còn khả năng giám sát hiệu quả các hoạt động hạt nhân của Iran.
• Hiện đại hóa vũ khí hạt nhân: Mỹ đang nâng cấp bom hạt nhân B61, Nga sản xuất hàng loạt tên lửa siêu thanh có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, trong khi Trung Quốc xây dựng hàng trăm hầm chứa tên lửa hạt nhân ở khu vực sa mạc phía Tây Bắc.
• Các quốc gia ngưỡng hạt nhân rục rịch: Các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ả Rập Saudi, dù chưa sở hữu vũ khí hạt nhân, đều có khả năng phát triển chúng trong thời gian ngắn, và có thể vượt qua “ngưỡng hạt nhân” nếu môi trường an ninh thay đổi.

Phân tích: Từ răn đe hạt nhân lưỡng cực đến rủi ro đa cực

Các học giả chỉ ra rằng trật tự hạt nhân đương đại đang chuyển từ “ổn định lưỡng cực” thời Chiến tranh Lạnh sang “bất ổn đa cực”. Các cường quốc truyền thống dựa vào răn đe hạt nhân để duy trì cân bằng chiến lược, trong khi các quốc gia hạt nhân mới nổi chủ yếu dựa vào mục tiêu sinh tồn và quyền thống trị khu vực. Sự can thiệp của công nghệ trí tuệ nhân tạo và vũ khí siêu thanh càng làm gia tăng nguy cơ xảy ra “chiến tranh hạt nhân do tính toán sai lầm”, vốn không còn là khả năng bằng không.

Tạp chí The Economist của Anh nhận định: “Mối đe dọa hạt nhân hiện nay không nằm ở tổng số đầu đạn hạt nhân, mà ở cơ chế ra quyết định phóng vũ khí có thể ngày càng mất kiểm soát.”