Báo cáo IAEA: Iran có kế hoạch mới mở rộng làm giàu uranium

Iran đã thông báo cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA – cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hiệp Quốc) rằng họ có kế hoạch lắp đặt hơn 6.000 máy ly tâm làm giàu uranium bổ sung, tại các nhà máy làm giàu của mình và đưa thêm nhiều máy đã có vào hoạt động, một báo cáo mật của IAEA cho biết hôm thứ Năm (28/11).

Báo cáo của IAEA mà Reuters xem được, nêu chi tiết ý định của Iran khi họ tuyên bố sẽ bổ sung hàng nghìn máy ly tâm để đáp trả một nghị quyết chống lại họ mà Hội đồng Thống đốc gồm 35 quốc gia của IAEA đã thông qua vào tuần trước theo yêu cầu của Anh, Pháp, Đức và Hoa Kỳ.

Khả năng làm giàu nhiều hơn có nghĩa là Iran có thể làm giàu uranium nhanh hơn, có khả năng làm tăng nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân. Iran phủ nhận việc theo đuổi vũ khí hạt nhân nhưng các cường quốc phương Tây cho rằng không có lời giải thích dân sự nào cho việc làm giàu uranium lên tới độ tinh khiết 60%, gần với khoảng 90% là cấp độ cho vũ khí hạt nhân, không quốc gia nào khác làm như vậy mà lại không sản xuất bom hạt nhân.

Mức độ làm giàu duy nhất được chỉ định cho các máy ly tâm mới là độ tinh khiết 5%, thấp hơn nhiều so với mức 60% mà Iran đang sản xuất. Độ tinh khiết thấp hơn, đặc biệt là tại địa điểm Fordow, có thể được coi là một động thái hòa giải của Iran khi nước này tìm kiếm tiếng nói chung với các cường quốc châu Âu trước khi Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump trở lại nắm quyền, mặc dù mức độ làm giàu có thể dễ dàng thay đổi sau này.

Iran đã có hơn 10.000 máy ly tâm đang hoạt động tại hai nhà máy dưới mặt đất ở Natanz và Fordow, và một nhà máy thí điểm trên mặt đất tại Natanz. Báo cáo IAEA đã chỉ ra những kế hoạch của Iran lắp đặt thêm 32 tầng hoặc cụm,  gồm hơn 160 máy cho mỗi tầng hoặc cụm và một tầng có qui mô lớn bao gồm 1.152 máy IR-6 tiên tiến.

Đồng thời, số lượng tầng mà Iran có kế hoạch lắp đặt vượt xa số lượng đã lắp đặt và Iran cho biết họ sẽ đưa vào hoạt động bằng cách cung cấp nguyên liệu uranium cho chúng, điều mà IAEA xác minh là Iran vẫn chưa thực hiện.

“Cơ quan đã xác định và chia sẻ với Iran những thay đổi cần thiết đối với cường độ hoạt động thanh tra tại FFEP (Nhà máy làm giàu nhiên liệu Fordow) sau khi đưa vào vận hành các tầng“, báo cáo cho biết, ám chỉ đến kế hoạch của Iran đưa tám tầng IR-6 mới lắp đặt tại đây vào hoạt động.

Fordow được theo dõi đặc biệt chặt chẽ vì nó được đào sâu vào một ngọn núi và Iran hiện đang làm giàu lên tới 60% tại đó. Nhà máy duy nhất khác mà Iran đang làm như vậy là Nhà máy làm giàu nhiên liệu thí điểm trên mặt đất ở thành phố Natanz.

Kêu gọi Iran cải thiện hợp tác

Ngay trước cuộc họp hàng quý của hội đồng IAEA vào tuần trước, Iran đã đề nghị giới hạn lượng uranium làm giàu của mình lên tới 60%, nhưng các nhà ngoại giao cho biết điều đó là có điều kiện, phụ thuộc vào hội đồng không thông qua nghị quyết chống lại Iran.

Mặc dù IAEA đã xác nhận rằng Iran đang trì hoãn lại quá trình làm giàu ở mức cao nhất, và gọi đó là “một bước đi cụ thể theo đúng hướng“, nhưng bất chấp điều đó, hội đồng vẫn thông qua nghị quyết, lặp lại lời kêu gọi Iran cải thiện hợp tác với IAEA.

Báo cáo hôm thứ Năm (28/11) cho biết Iran đã hoàn thành lắp đặt hai tầng máy ly tâm IR-2m cuối cùng trong lô 18 máy tại Nhà máy làm giàu nhiên liệu rộng lớn ở dưới mặt đất, tại Natanz và nước này có kế hoạch đưa cả 18 máy vào hoạt động, mặc dù IAEA đã xác minh vào ngày 26 tháng 11 rằng không có uranium nào được nạp vào máy.

Báo cáo cho biết Iran cũng nói với IAEA rằng nước này có ý định lắp đặt thêm 18 tầng máy ly tâm IR-4 tại nhà máy Natanz đó, mỗi tầng có 166 máy.

Tại nhà máy thí điểm trên mặt đất ở Natanz, Iran đã thông báo với IAEA rằng họ có kế hoạch thực hiện nhiều bước khác nhau cho thấy họ sẽ tăng số lượng tầng hoàn chỉnh, thay vì tầng nhỏ hoặc trung gian, tại đó, có thể sản xuất ra nhiều uranium được làm giàu nhiều hơn.

Iran cũng cho biết họ có kế hoạch lắp đặt một tầng lên tới 1.152 máy ly tâm IR-6 tại nhà máy thí điểm đó, đây có thể là tầng máy ly tâm lớn nhất từ ​​trước đến nay tại Iran.

Phạm Duy, theo Reuters