Bạo lực băng đảng tại Haiti: ít nhất 70 người bị giết, hàng nghìn người phải trốn chạy

Các thành viên băng đảng hôm thứ Năm (3/10) mang theo súng trường tự động xông vào một thị trấn ở vùng vựa lúa chính của Haiti, giết chết ít nhất 70 người và buộc hơn 6.000 người phải chạy trốn.

Vụ tấn công này xảy ra vào sáng sớm thứ Năm (3/10) tại Pont-Sonde, ở vùng nông nghiệp Artibonite ở phía tây Haiti cũng đã khiến nhiều người khác bị thương nặng. Thủ lĩnh băng đảng Gran Grif, ông Luckson Elan đã nhận trách nhiệm về vụ thảm sát, nói rằng đó là để trả thù cho việc dân thường vẫn thụ động trong khi cảnh sát và các nhóm dân phòng giết chết binh lính của nhóm ông ta.

Cơ quan di cư của Liên Hiệp Quốc cho biết khoảng 6.270 người đã phải bỏ nhà cửa chạy trốn do các cuộc tấn công. Hầu hết những người này đang được các gia đình sống ở Saint-Marc và các thị trấn khác gần đó che chở, trong khi những người khác đang ở trong các trại tạm bợ.

Các thành viên băng đảng đã đốt cháy hàng chục ngôi nhà và xe cộ, theo loan báo của giới chức địa phương. Đây là một trong những vụ tấn công chết chóc nhất trong những năm gần đây tại Haiti, quốc đảo vùng Caribe đã đang phải hứng chịu nhiều vụ thảm sát, nhưng ít công lý cho các nạn nhân.

“Tội ác ghê tởm này đối với phụ nữ, đàn ông và trẻ em không có khả năng tự vệ không chỉ là một cuộc tấn công nhằm vào các nạn nhân mà còn nhằm vào toàn bộ quốc gia Haiti“, Thủ tướng Haiti Garry Conille phát biểu trên X. Ông cũng cho biết thêm rằng lực lượng an ninh đang tăng cường lực lượng tại khu vực này.

Một phát ngôn viên của cảnh sát quốc gia Haiti đã nói với Reuters vào tối thứ Sáu (4/10) rằng giám đốc cảnh sát phụ trách sở cảnh sát Artibonite đã bị thay thế.

“Hiện tại, lực lượng tăng viện đang có mặt tại địa điểm này để kiểm soát tình hình và lực lượng an ninh đang kiểm soát tình hình“, vị phát ngôn viên nêu trên cho biết thêm.

Các vụ giết người này là dấu hiệu mới nhất cho thấy xung đột đang ngày càng tồi tệ ở Haiti, nơi các băng đảng vũ trang kiểm soát hầu hết thủ đô Port-au-Prince và đang mở rộng sang các khu vực lân cận, gây ra nạn đói và khiến hàng trăm nghìn người rơi vào tình trạng vô gia cư. Sự hỗ trợ quốc tế đã hứa vẫn chưa được thực hiện và các quốc gia lân cận đã trục xuất những người di cư trở lại Haiti.

“Băng đảng không gặp phải bất kỳ sự kháng cự nào“, bà Bertide Horace, phát ngôn viên của Ủy ban Đối thoại và Hòa giải nhằm Cứu Thung lũng Artibonite, nói với Reuters. Bà cũng cho biết thêm rằng các cảnh sát vẫn ở trong đồn, có lẽ họ nghĩ rằng họ sẽ bị các thành viên băng đảng áp đảo về mặt hỏa lực.

Một chiếc xe tải bọc thép đồn trú tại Verrettes gần đó cũng không thể huy động, bà Horace nói và cho biết thêm rằng hai thành viên trong gia đình bà cũng đã bị thương trong vụ tấn công.

Nhiều nạn nhân đã bị bắn vào đầu khi các thành viên băng đảng đi đến từng nhà, theo Horace. Bà nói: “Chúng tự do bắn bất kỳ ai, mọi người chạy khắp nơi. Chúng đi bộ, bắn người, giết người, đốt người, đốt nhà, đốt xe“.

Tổ chức nhân quyền RNDDH cho biết số người chết có thể cao hơn vì toàn bộ các gia đình đã bị xóa sổ. “Vào thời điểm viết báo cáo này, các xác chết nằm rải rác trên mặt đất vì những người thân yêu của họ vẫn chưa thể tìm thấy họ”, RNDDH cho biết trong một báo cáo.

RNDDH nói rằng tin đồn đã lan truyền trong hai tháng về một vụ thảm sát tiềm tàng để trả thù cho việc người dân giúp đỡ một nhóm dân phòng đang ngăn chặn băng đảng tống tiền trên đường cao tốc quốc gia chạy qua thị trấn này.

“Nếu các khoản tiền được phân bổ cho cơ quan tình báo của nhiều tổ chức nhà nước được sử dụng hiệu quả, vụ thảm sát Pont-Sonde có thể đã tránh được“, báo cáo của RNDDH nhận định

Công lý bị tê liệt

Artibonite là nơi xảy ra vụ bạo lực tồi tệ nhất bên ngoài thủ đô Haiti và người dân từ lâu đã kêu gọi bảo vệ nhiều hơn. Nhiều cư dân Pont-Sonde đã chạy trốn đến Saint-Marc, nơi bệnh viện công vốn đã thiếu nguồn lực đang phải vật lộn để điều trị cho những người bị thương.

Băng đảng Gran Grif có trụ sở tại khu vực Artibonite và bị cáo buộc có hành vi bắt cóc hàng loạt, hãm hiếp, giết người, cướp máy bay và buộc nông dân rời khỏi đất đai của họ, cũng như tuyển dụng trẻ em. Thủ lĩnh Elan của nhóm này đã bị đưa vào danh sách trừng phạt của Liên Hiệp Quốc vào tháng trước.

Trong một tin nhắn thoại được chia sẻ trên mạng xã hội vào thứ Năm (3/10), Thủ lĩnh Elan đổ lỗi cho các nạn nhân của thị trấn và nhà nước về vụ tấn công của băng đảng của mình.

Theo Liên Hiệp Quốc, không có tiến triển nào được thực hiện trong các vụ giết người hàng loạt kể từ năm 2021, cũng như một số vụ thảm sát lớn kể từ năm 2017.

Cảnh sát bị cáo buộc đã tham gia vào một số vụ giết người hàng loạt. Thủ lĩnh băng đảng Jimmy “Barbeque” Cherizier, một cựu cảnh sát, đã bị Liên Hiệp Quốc cáo buộc lên kế hoạch và tham gia vào vụ giết hại 71 thường dân năm 2018 tại khu phố cảng La Saline ở thủ đô Port-au-Prince.

Hỗ trợ bị trì hoãn thời gian dài

Pont-Sonde là vùng sản xuất gạo lớn nằm ở khu vực vựa lúa của Haiti.

Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hiệp Quốc cho rằng việc các băng đảng hoạt động trong khu vực, tống tiền nông dân, ăn cắp mùa màng và buộc công nhân rời bỏ đất đai của họ, đã khiến giá lương thực tăng vọt và tình trạng thiếu hụt lương thực đẩy 5 triệu người vào tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng và hàng nghìn người ở Port-au-Prince vào cảnh đói kém.

Trong khi đó, số người phải di dời trong nước do xung đột đã tăng vọt lên hơn 700.000 người, gần gấp đôi trong sáu tháng mặc dù đã triển khai một phần phái bộ do Liên Hiệp Quốc hậu thuẫn được giao nhiệm vụ giúp cảnh địa phương khôi phục trật tự.

Cơ quan tị nạn Liên Hiệp Quốc hôm thứ Sáu (4/10) đã cảnh báo về tình trạng thiếu hụt thảm khốc về thực phẩm và vật tư y tế khi các băng đảng chặn đường vận chuyển viện trợ nhân đạo.

Cho đến nay, Haiti chỉ nhận được một phần nhỏ nguồn lực được hứa hẹn và đã thất vọng trong nỗ lực đưa một phái bộ gìn giữ hòa bình chính thức của Liên Hiệp Quốc vào hoạt động. Một số quốc gia đã đưa ra cam kết chính thức, nhưng cho đến nay chỉ có khoảng 400 sĩ quan được triển khai, chủ yếu là từ Kenya.

Mọt vị phát ngôn viên của Tổng thư ký Liên Hiệp quốc Antonio Guterres hôm thứ Sáu (4/10) đã nhắc lại lời kêu gọi hỗ trợ nhiều hơn cho phái bộ gìn giữ hòa bình.

Vào cuối tháng Chín, Liên Hiệp Quốc ước tính rằng 3.661 người đã thiệt mạng trong các vụ bạo lực băng đảng tại Haiti kể từ tháng Một. Cơ quan này tin rằng các băng đảng chủ yếu được trang bị vũ khí bằng súng nhập lậu từ Hoa Kỳ.

Trong khi đó, các quốc gia lân cận với Haiti, bao gồm Cộng hòa Dominica và Hoa Kỳ, vẫn tiếp tục trục xuất người di cư trở lại Haiti.