Bom Mỹ khó có thể chạm tới địa điểm hạt nhân ngầm của Iran

Cơ sở nguyên tử mới của Iran gần Natanz có thể nằm quá sâu dưới lòng đất để có thể bị phá hủy bởi các cuộc không kích, phân tích của AP cho biết.

Gần một đỉnh của Dãy núi Zagros ở miền trung Iran, các công nhân đang xây dựng một cơ sở hạt nhân nằm sâu trong lòng đất đến mức nó có khả năng nằm ngoài tầm bắn của vũ khí Hoa Kỳ được thiết kế để phá hủy các địa điểm đó, theo các chuyên gia và hình ảnh vệ tinh được phân tích bởi hãng thông tấn Associated Press.

Các bức ảnh và video từ Planet Labs PBC cho thấy Iran đã đào các đường hầm trên núi gần cơ sở hạt nhân Natanz, trong bối cảnh Tehran đang đối đầu với phương Tây về chương trình nguyên tử của nước này.

Với việc đất nước hiện đang sản xuất uranium gần với cấp độ vũ khí sau sự sụp đổ của thỏa thuận hạt nhân với các cường quốc thế giới, việc lắp đặt này làm phức tạp thêm những nỗ lực của phương Tây nhằm ngăn chặn Tehran có khả năng phát triển bom nguyên tử, thứ mà Iran phủ nhận.

Báo cáo hôm thứ Hai được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng Iran-Mỹ tăng đột biến và hoạt động ngoại giao giữa hai nước bị đình trệ.

Kelsey Davenport, giám đốc chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân tại Hiệp hội kiểm soát vũ khí có trụ sở tại Washington, cảnh báo: “Việc hoàn thành một cơ sở như vậy “sẽ là một kịch bản ác mộng có nguy cơ châm ngòi cho một vòng xoáy leo thang mới”.

“Xét đến mức độ Iran tiến gần như thế nào tới một quả bom, nước này có rất ít cơ hội để tăng cường chương trình của mình mà không vấp phải giới hạn đỏ của Mỹ và Israel. Vì vậy, tại thời điểm này, bất kỳ sự leo thang nào nữa đều làm tăng nguy cơ xung đột,” ông Davenport nói với AP.

Tháng này đánh dấu 5 năm kể từ khi cựu Tổng thống Donald Trump đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân đa phương, theo đó Iran thu hẹp quy mô chương trình hạt nhân để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế đối với nền kinh tế của nước này.

Chính quyền của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã tiếp tục áp đặt và thực thi chế độ trừng phạt nghiêm khắc đối với Iran và các ngành công nghiệp dầu mỏ và hóa dầu của nước này. Trong khi đó, Tehran đã và đang thúc đẩy chương trình hạt nhân của mình.

Ông Biden, khi đó là phó Tổng thống của Barack Obama khi thỏa thuận năm 2015 được ký kết, đã hứa sẽ khôi phục hiệp ước, nhưng nhiều vòng đàm phán gián tiếp trong hai năm qua đã không thể khôi phục nó.

Kể từ khi thỏa thuận hạt nhân sụp đổ, Iran cho biết họ đang làm giàu uranium lên tới 60% – tăng so với giới hạn 3,67% mà nước này tuân thủ theo thỏa thuận. Các thanh tra gần đây cũng đã phát hiện ra rằng quốc gia này đã sản xuất các hạt uranium có độ tinh khiết 83,7%, chỉ còn một bước ngắn nữa là đạt ngưỡng 90% của uranium cấp độ vũ khí.

Tính đến tháng 2, các thanh sát viên quốc tế ước tính kho dự trữ của Iran nhiều hơn 10 lần so với thỏa thuận thời Obama, với đủ uranium được làm giàu để cho phép Tehran chế tạo “một vài” quả bom hạt nhân, theo người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).

Mỹ và Israel – quốc gia được cho là có kho vũ khí hạt nhân bí mật của riêng mình – đã tuyên bố sẽ không cho phép Iran chế tạo vũ khí hạt nhân. “Chúng tôi tin rằng ngoại giao là cách tốt nhất để đạt được mục tiêu đó, nhưng Tổng thống cũng đã nói rõ rằng chúng tôi không loại bỏ bất kỳ lựa chọn nào khỏi bàn đàm phán,” Nhà Trắng cho biết trong một tuyên bố gửi cho AP.

Phái đoàn của Iran tại Liên Hợp Quốc, khi trả lời các câu hỏi của AP liên quan đến việc xây dựng cơ sở, nói rằng “các hoạt động hạt nhân vì mục đích hòa bình của Iran là minh bạch và dưới sự bảo trợ của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế.”

Iran cho biết công trình mới sẽ thay thế một trung tâm sản xuất máy ly tâm trên mặt đất tại Natanz đã bị một vụ nổ và hỏa hoạn tấn công vào tháng 7 năm 2020. Tehran đã gọi vụ tấn công vào thời điểm đó là “khủng bố hạt nhân” và đổ lỗi cho Israel.

Dự án mới đang được xây dựng bên cạnh Natanz, khoảng 225 km về phía nam của Tehran. Natanz đã là một điểm được quốc tế chú ý kể từ khi sự tồn tại của nó được biết đến hai thập kỷ trước.

Được bảo vệ bởi các khẩu đội phòng không, hàng rào và lực lượng Vệ binh Cách mạng bán quân sự của Iran, cơ sở này trải dài trên 2,7 km vuông ở vùng cao nguyên trung tâm của đất nước.

Các bức ảnh vệ tinh do Planet Labs PBC chụp vào tháng 4 và được AP phân tích cho thấy Iran đang đào sâu vào Kuh-e Kolang Gaz La, hay “Núi Pickaxe”, nằm ngay bên ngoài hàng rào phía nam của Natanz.

Một tập hợp các hình ảnh khác được phân tích bởi Trung tâm nghiên cứu không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin cho thấy bốn lối vào đã được đào vào sườn núi, hai lối vào ở phía đông và hai lối vào khác ở phía tây. Mỗi cái rộng 6m và cao 8m.

Quy mô của công trình có thể được đo dựa trên những gò đất lớn, hai cái ở phía tây và một ở phía đông. Dựa trên kích thước của các đống đổ nát và dữ liệu vệ tinh khác, các chuyên gia tại trung tâm nói với AP rằng Iran có khả năng đang xây dựng một cơ sở ở độ sâu từ 80m đến 100m. Phân tích của trung tâm là phân tích đầu tiên ước tính độ sâu của hệ thống đường hầm dựa trên hình ảnh vệ tinh.

Cơ sở Natanz mới có khả năng nằm sâu hơn dưới lòng đất so với cơ sở Fordow của Iran, một địa điểm làm giàu khác đã bị Mỹ và các nước khác phát hiện vào năm 2009. 

Trong khi đó, quân đội Mỹ đã tạo ra bom GBU-57, loại bom có thể xuyên qua ít nhất 60m lòng đất trước khi phát nổ.

Lê Vy (theo AP, Al Jazeera)