Canada xin lỗi vì vinh danh một chiến binh quá cố từng chiến đấu cho Đức Quốc xã

Chiều Thứ Ba (3/10), Toàn quyền Canada Mary Simon, đại diện của Vua Anh Charles III tại Canada, bày tỏ “sự hối tiếc sâu sắc” vì trao tặng những huân chương cao quý cho Peter Savaryn. Ông Savaryn kỳ thực là chiến binh tình nguyện người Ukraine của sư đoàn SS Galicia, giống như ông Yaroslav Hunka. Sự kiện xảy ra không lâu sau vụ bê bối Hunka cuối tháng trước, mà bà Simon gọi là “cú sốc và xấu hổ” của Canada.

Câu chuyện được tờ báo Do Thái Forward báo cáo. Trước đó, tờ báo cũng góp phần đưa quá khứ của ông Yaroslav Hunka ra ánh sáng.

Tuyên bố của bà Mary Simon, Toàn quyền Canada —chức danh đại diện của Chế độ quân chủ Anh tại Canada— là liên quan đến một nhân vật mang tên Peter Savaryn.

Ông Peter Savaryn là hiệu trưởng của Đại học Alberta từ năm 1982 đến năm 1986. Năm 1987, ông được chỉ định Order of Canada — môt vinh danh cho những ai có cống hiến xuất sắc cho quốc gia Canada, cao quý thứ hai ở Canada, chỉ sau Order of Merit. Ông đã qua đời năm 2017.

Bà Simon đã trao huân chương Golden Jubilee năm 2002 và Diamond Jubilee năm 2012 cho nhân vật này.

Trả lời câu hỏi của Forward, Toàn quyền Canada Mary Simon bày tỏ “sự tiếc nuối sâu sắc” về vụ việc đáng tiếc liên quan đến ông Savaryn.

Một phát ngôn viên cho biết văn phòng của bà đang cân nhắc biện pháp thu hồi những huân chương và danh hiệu mà họ đã từng trao cho ông Savary.

Ông Savary thời trẻ năm đó, cùng với ông Hunka thời trẻ, đều là chiến binh tình nguyện người Ukraine cho sư đoàn số 14 của Waffen SS Đức Quốc xã, mà thường được biết với cái tên sư đoàn SS Galicia.

• Vấn đề phát xít ở Ukraine nhân vụ cựu chiến binh Hunka
• Đằng sau việc ông Trudeau xin lỗi vụ ca ngợi cựu chiến binh Ukraine khi đón đoàn Zelensky

Quá khứ của ông Savary đã bị lôi ra, sau khi vụ bê bối Hunka nổi lên vào cuối tháng trước. Ông Hunka đã được Quốc hội Canada long trọng đón chào (standing ovation) những 2 lần, trong dịp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tới phát biểu ở đây. Ông Hunka được mời là vì “thành tích” “chống Nga” của mình trong quá khứ.

Nhưng hóa ra, “chống Nga” đó kỳ thực là chiến đấu trong hàng ngũ phát xít chống Liên Xô. Vụ bê bối đã dẫn tới chủ tịch Hạ viện Canada Anthony Rota từ chức, và Thủ tướng Canada Justin Trudeau xin lỗi.

Ba Lan đe dọa có thể đòi Canada dẫn độ ông Hunka 98 tuổi tới Ba Lan, đất nước mà sư đoàn Galicia tham gia cùng phát xít Đức tàn sát hàng triệu người, trong đó có hơn 1 triệu người Do Thái. Sư đoàn Galicia bị Ba Lan cáo buộc đã tham gia thảm sát dã man dân chúng vô tội, gồm cả phụ nữ và trẻ nhỏ, trong đó có các vụ thiêu sống tới 500–1.000 người Ba Lan vào năm 1944.

Từ khi ông Savary bị lôi ra sau vụ bê bối Hunka, Đại học Alberta đã có các nỗ lực tách khỏi những người có quá khứ cộng tác với Đức Quốc xã này. Trong đó có việc là trường Đại học sẽ truy tra và tìm cách trả lại các khoản tài trợ mà những người như ông Hunka cùng gia đình đã từng quyên cho trường, cũng như thu hồi các vinh danh mà trường dành cho họ.

Sư đoàn SS Galicia đầu hàng quân Anh khi Đức Quốc xã thua trận. Cách làm này đã dẫn tới việc Anh quốc tiếp nhận các chiến binh khi sư đoàn giải tán, mặc dù lúc đó đã có các tiếng nói phản đối. Gần chục ngàn chiến binh của sư đoàn đã được phương Tây tiếp nhận.

Hai ông Hunka và Savaryn nằm trong số khoảng 2.000 chiến binh SS Galicia được phép bắt đầu cuộc sống mới ở Canada bất chấp quá khứ Đức Quốc xã của họ.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, người cùng với các quan chức Canada hoan nghênh Hunka cuối tháng trước, cho đến nay chưa từng công khai bình luận về vụ bê bối Hunka. Những người Ukraine cộng tác với Đức Quốc xã thường được giới chức Kiev coi là anh hùng dân tộc ở Ukraine hiện đại, với lý do họ đã chiến đấu chống Liên Xô để giành độc lập cho một nhà nước Ukraine.