Đàm phán Mỹ – Trung tại London: Hạ nhiệt tạm thời, cuộc đấu trí chỉ mới bắt đầu

Sau khi cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc tại London kết thúc vào ngày 10/6, đại diện hai bên tuyên bố đã đạt được “đồng thuận nguyên tắc” về một khuôn khổ thương mại, nỗ lực tạo bước ngoặt cho cuộc đối đầu kinh tế kéo dài nhiều năm. Tuy nhiên, quan sát kỹ các chi tiết cho thấy, cái gọi là “thỏa thuận mang tính cấu trúc” này vẫn thiếu nội dung cụ thể, những bất đồng lớn chưa được giải quyết, phần nhiều giống như nhượng bộ mang tính biểu tượng hơn là đột phá thực chất. Đặc biệt, trong các vấn đề liên quan đến việc nới lỏng kiểm soát đất hiếm và phong tỏa công nghệ, cuộc cạnh tranh chiến lược giữa hai nước vẫn hiện rõ.

Thỏa thuận thương mại Mỹ – Trung bước vào giai đoạn cuối, ông Trump: Chỉ chờ lãnh đạo hai bên xác nhận

Ngày 11/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đăng bài viết cho biết thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã hoàn tất, chỉ còn chờ xác nhận cuối cùng của lãnh đạo hai nước. Ông cho biết, Trung Quốc sẽ cung cấp đầy đủ các loại khoáng sản đất hiếm cần thiết; đồng thời nhấn mạnh Mỹ sẽ nhận được 55% thuế quan (hàng hóa Trung Quốc vào Mỹ sẽ chịu thuế 55%), trong khi Trung Quốc chỉ nhận được 10%.

Ông Trump cũng cho biết Mỹ sẽ cung cấp các nội dung đã được hai bên nhất trí, bao gồm cả việc cho phép sinh viên Trung Quốc sử dụng các trường cao đẳng và đại học của Mỹ.

• Tổng thống Trump: Thỏa thuận Mỹ Trung đã chốt, TQ áp thuế 10%, Hoa Kỳ áp thuế 55%

Đàm phán tại London: Trao đổi bề ngoài, thực chất là đấu trí

Cuộc đàm phán marathon này do Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong dẫn đầu, diễn ra từ ngày 9 đến 10/6 tại Lancaster House, London. Trọng tâm xoay quanh một số vấn đề cốt lõi: xuất khẩu đất hiếm, kiểm soát xuất khẩu sản phẩm công nghệ của Mỹ sang Trung Quốc, và tiến trình thực thi Thỏa thuận Geneva.

Hai bên tuyên bố đã đạt được trao đổi về việc nới lỏng xuất khẩu đất hiếm và dỡ bỏ một phần kiểm soát xuất khẩu từ phía Mỹ, nhưng phạm vi, danh mục hàng hóa và chi tiết thực hiện vẫn chưa rõ ràng. Lutnick cho biết thỏa thuận lần này sẽ bổ sung nội dung thực chất cho thỏa thuận Geneva tháng Năm, và ông đã báo cáo với Tổng thống Trump để chờ phê duyệt. Phía Trung Quốc cũng sẽ báo cáo với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Tuy nhiên, các nhà quan sát chỉ ra rằng dù giọng điệu hai bên có vẻ tích cực, nhưng không có danh mục sản phẩm cụ thể hay danh sách dỡ bỏ lệnh cấm nào được công bố. Tân Hoa Xã mô tả cuộc đàm phán là “chuyên nghiệp, lý trí, sâu sắc và thẳng thắn”, trong đó từ “thẳng thắn” vốn là cách diễn đạt thường thấy của phía Trung Quốc khi đàm phán gặp bất đồng lớn.

Dù quan chức hai nước đều nhấn mạnh đã hình thành “thỏa thuận mang tính cấu trúc”, nhưng không thể che giấu sự mơ hồ và thiếu chắc chắn trong nội dung. Theo Đại diện Thương mại Mỹ Greer, nội dung thỏa thuận chủ yếu xoay quanh đất hiếm và thuế quan, còn việc có gia hạn thời gian miễn thuế 90 ngày trong Thỏa thuận Geneva hay không sẽ do Tổng thống Trump quyết định.

Các phân tích cho rằng đây có thể chỉ là biện pháp tạm thời để xoa dịu thị trường, chứ không phải giải pháp lâu dài. Như cố vấn địa chính trị Triolo nhận định: “Trung Quốc đã nếm trải lợi ích từ đất hiếm và sẽ không dễ dàng nhượng bộ. Trừ khi phía Mỹ dỡ bỏ thêm các hạn chế xuất khẩu công nghệ cao, Trung Quốc sẽ tiếp tục dùng đất hiếm làm con bài thương lượng.”

Chiến lược của Bắc Kinh: Dùng đất hiếm đổi công nghệ?

Bắc Kinh dường như đang cố gắng dùng việc nới lỏng xuất khẩu đất hiếm để đổi lấy việc Mỹ nới lỏng hạn chế trong các lĩnh vực như công cụ thiết kế chip bán dẫn, linh kiện máy bay, và vật liệu hạt nhân. Theo nguồn tin, phía Mỹ đang đánh giá khả năng gỡ bỏ hạn chế xuất khẩu đối với chip AI tầm thấp và một số hóa chất, nhưng các chip AI cao cấp như Nvidia H20 vẫn sẽ bị phong tỏa.

Tuy nhiên, chiến lược “nới lỏng một phần để đổi lấy giảm nhẹ kiểm soát” liệu có hiệu quả hay không vẫn còn là dấu hỏi. Nội bộ Mỹ vẫn còn nghi ngờ sâu sắc về sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc, thêm vào đó là sự chia rẽ giữa các cơ quan tình báo, phe bảo thủ trong Quốc hội và Bộ Thương mại về việc có nên nới lỏng hay không. Nếu ông Trump nhượng bộ quá nhanh, có thể sẽ bị phản ứng ngược từ trong nước.

Trong đàm phán, việc Trung Quốc nới lỏng xuất khẩu đất hiếm được coi là một sự thỏa hiệp kinh tế với Mỹ. Bắc Kinh hiểu rõ tầm quan trọng của đất hiếm trong ngành công nghệ hiện đại, và lợi thế về trữ lượng cũng như sản xuất đất hiếm đã trao cho họ một đòn bẩy chiến lược lớn. Việc nới lỏng đất hiếm không chỉ thể hiện thiện chí hợp tác, mà còn phần nào xoa dịu lo ngại từ các nước phương Tây về việc Trung Quốc sử dụng kinh tế như công cụ ép buộc, tạo môi trường thuận lợi hơn cho đàm phán tiếp theo.

Phong tỏa công nghệ: Cuộc chơi lợi ích cốt lõi tiếp diễn

Trái ngược hoàn toàn với việc nới lỏng đất hiếm, Mỹ vẫn giữ lập trường cứng rắn trong việc phong tỏa công nghệ. Các hạn chế về công nghệ cao, kiểm soát xuất khẩu, và danh sách thực thể mà Mỹ áp đặt lên Trung Quốc hầu như không có dấu hiệu được nới lỏng. Điều này phản ánh việc Mỹ xem quyền lực công nghệ là lợi ích cốt lõi về an ninh quốc gia và sức mạnh kinh tế.

Ngay cả khi đạt được đồng thuận sơ bộ trong một số lĩnh vực, Mỹ cũng không dễ gì từ bỏ việc kiềm chế sự trỗi dậy công nghệ của Trung Quốc. Đối với Washington, việc duy trì vị thế dẫn đầu trong các lĩnh vực như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và điện toán lượng tử là yếu tố sống còn để duy trì ảnh hưởng toàn cầu. Do đó, trong tương lai gần, cuộc chơi công nghệ vẫn sẽ là trục chính trong quan hệ Mỹ – Trung.

Bất đồng vẫn còn đó, thị trường thận trọng chờ đợi

Các nhà đầu tư phản ứng lạnh nhạt trước kết quả cuộc gặp tại London. Dù thông cáo báo chí mang giọng điệu lạc quan, chỉ số tương lai S&P 500 hầu như không phản ứng, tỷ giá đồng nhân dân tệ và đô la Úc cũng ít biến động. Giới chuyên gia đồng thuận rằng “khó khăn nằm trong chi tiết nhỏ”, và ở giai đoạn này, cái gọi là đồng thuận khung chưa thể gọi là bước ngoặt.

Một chiến lược gia của Ngân hàng Quốc gia Úc nhận định: “Hiện tại đây chỉ là tuyên bố chính trị không có ràng buộc pháp lý, bài kiểm tra thực sự là liệu hai bên có thể xây dựng một cấu trúc thương mại bền vững kiểu mới hay không.” Các chuyên gia từ UBS cũng cảnh báo, môi trường thương mại toàn cầu có thể sẽ xấu đi trở lại sau thời gian ngắn ấm lên, đặc biệt trong chuỗi cung ứng bán dẫn và lĩnh vực AI, nơi Mỹ – Trung vẫn đang đối đầu.

Đồng thuận khung: Hòa hoãn chứ không phải là giải quyết

“Đồng thuận khung” đạt được từ cuộc gặp ở London lần này giống như việc thiết lập vùng đệm cho mối quan hệ ngày càng căng thẳng giữa hai nước, hơn là giải quyết thực chất các mâu thuẫn căn bản. Nó tạo ra một nền tảng đối thoại, giúp tránh leo thang thêm, nhưng không chạm tới vấn đề chiến lược sâu xa hay khác biệt ý thức hệ. Đồng thuận này có thể chỉ liên quan đến một số vấn đề thứ yếu, hoặc đặt ra nguyên tắc cơ bản cho đàm phán sau này, nhưng về các bất đồng cốt lõi như cạnh tranh địa chính trị, thâm hụt thương mại, và nhân quyền, hai bên vẫn giữ vững lập trường và khó có thể thỏa hiệp.

Kết quả cuộc đàm phán tại London cho thấy tính phức tạp và mong manh trong quan hệ hiện tại giữa Mỹ và Trung Quốc. Dù cả hai bên đều có ý tránh xung đột và thể hiện thiện chí trong một số lĩnh vực, nhưng sự va chạm về lợi ích cốt lõi và thiếu lòng tin chiến lược khiến cho mọi đột phá thực chất trở nên vô cùng khó khăn. Sau màn trao đổi bề mặt về đất hiếm và công nghệ, là một cuộc đối đầu sâu sắc giữa hai cường quốc trong trật tự quốc tế. Tương lai của quan hệ Mỹ – Trung sẽ tiếp tục đung đưa giữa hợp tác và cạnh tranh, giữa tiếp xúc và đối đầu, đầy bất định.

Một cuộc đối đầu bị trì hoãn

Cuộc đàm phán tại London lần này tuy thể hiện ý đồ “hạ nhiệt tạm thời” từ cả hai bên, nhưng then chốt vẫn nằm ở việc trong vài tuần tới, liệu ông Trump và ông Tập có phê chuẩn thỏa thuận mơ hồ này hay không, và liệu họ có sẵn lòng nhượng bộ thực chất về lợi ích cốt lõi. Từ nội dung được công bố hiện tại, đây dường như giống một chiến lược hoãn binh để đổi lấy không gian đàm phán, chứ chưa giải quyết được bất kỳ mâu thuẫn căn bản nào.

“Lệnh ngừng bắn” trong cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vẫn chỉ nằm trên giấy. Hòa bình thực sự, có lẽ vẫn cần trải qua thêm nhiều vòng đàm phán và đầy gian nan.