Hàng tỷ đô la chi cho quân đội Afghanistan cuối cùng rơi vào tay Taliban

Được xây dựng và huấn luyện với chi phí 83 tỷ USD trong hai thập kỷ, lực lượng an ninh Afghanistan đã sụp đổ một cách nhanh chóng khó có thể tưởng tượng, trong một số trường hợp thậm chí không cần đến một viên đạn. Theo hãng tin AP, Taliban cuối cùng hóa ra lại được hưởng lợi từ những khoản đầu tư khổng lồ của Mỹ. Phiến quân không chỉ nắm được quyền lực chính trị mà còn cả hỏa lực do Hoa Kỳ cung cấp, bao gồm súng, đạn dược, trực thăng và nhiều hơn thế nữa.

Taliban đã chiếm được một loạt thiết bị quân sự hiện đại của các lực lượng Afghanistan, bao gồm cả máy bay chiến đấu, khi phiến quân tấn công các thủ phủ và căn cứ quân sự của nhiều tỉnh lỵ với tốc độ đáng kinh ngạc.

Một quan chức quốc phòng Mỹ giấu tên hôm thứ Hai đã xác nhận với AP rằng số thiết bị do Mỹ cung cấp cho quân chính phủ Afghanistan bị Taliban chiếm đoạt là rất lớn. Theo quan chức này, đây là một hệ quả đáng xấu hổ của việc quân đội Mỹ cũng như các cơ quan tình báo đánh giá sai khả năng tồn tại và chiến đấu của các lực lượng chính phủ Afghanistan. Trong nhiều trường hợp, đội quân này thậm chí chọn đầu hàng luôn và giao nộp các phương tiện, vũ khí chứ không hề chiến đấu. Các lực lượng này hóa ra rỗng tuếch, được trang bị vũ khí tối tân nhưng phần lớn thiếu yếu tố quan trọng là động lực và ý chí chiến đấu.

“Tiền không mua được ý chí. Bạn không thể mua được sự lãnh đạo,” John Kirby, phát ngôn viên trưởng của Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin, cho biết hôm thứ Hai.

Doug Lute, một trung tướng quân đội đã nghỉ hưu, người giúp chỉ đạo chiến lược chiến tranh Afghanistan dưới thời chính quyền George W. Bush và Barack Obama, nói rằng những gì người Afghanistan nhận được là các nguồn lực hữu hình, nhưng họ lại thiếu các thứ vô hình quan trọng hơn.

Ông nói: “Nguyên tắc của chiến tranh là yếu tố tinh thần thống trị các yếu tố vật chất. “Tinh thần, kỷ luật, khả năng lãnh đạo, sự gắn kết của đơn vị quyết định hơn số lực lượng và trang bị… Chúng ta có thể cung cấp cho họ vật chất, nhưng chỉ người Afghanistan mới có thể cung cấp cho họ các yếu tố tinh thần vô hình.”

Ngược lại, quân nổi dậy Taliban của Afghanistan, với số lượng ít hơn, vũ khí kém tinh vi hơn, cũng như không có sức mạnh không quân, đã chứng tỏ là một lực lượng vượt trội. Các cơ quan tình báo Hoa Kỳ phần lớn đánh giá thấp các ưu thế của họ. Ngay cả sau khi Tổng thống Joe Biden tuyên bố vào tháng 4 rằng ông sẽ rút toàn bộ quân đội Hoa Kỳ, các cơ quan tình báo đã không lường trước được các cuộc tấn công của Taliban sẽ thành công ngoạn mục như vậy.

Theo AP, việc Hoa Kỳ không đào tạo được một lực lượng quân đội và cảnh sát Afghanistan hùng mạnh và lý do dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của họ sẽ được các nhà phân tích quân sự nghiên cứu trong nhiều năm. 

Chris Miller, người đã chứng kiến ​​cuộc chiến ở Afghanistan vào năm 2001 và là quyền Bộ trưởng Quốc phòng vào cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump, cho biết việc Mỹ rút quân nhanh chóng đã gửi tới cho lực lượng quân chính phủ Afghanistan một thông điệp rằng họ đang bị bỏ rơi.

Stephen Biddle, giáo sư về các vấn đề quốc tế và công cộng tại Đại học Columbia và là cựu cố vấn cho các chỉ huy Hoa Kỳ ở Afghanistan, cho biết thông báo của ông Biden đã dẫn tới sự sụp đổ cuối cùng.

“Vấn đề của việc Hoa Kỳ rút quân là nó đã gửi một tín hiệu đến toàn quốc rằng, mọi thứ xong cả rồi. Đó là một tín hiệu đột ngột và cả đất nước đều hiểu theo cùng một cách như vậy,” ông Biddle nói. Trước tháng 4, quân đội chính phủ Afghanistan vẫn chiến đấu, nhưng khi họ biết rằng Mỹ sẽ về nước, một sự thôi thúc muốn từ bỏ mà không chiến đấu “lan nhanh như cháy rừng,” ông nói thêm.

Không thể phủ nhận một số thành phần của quân đội Afghanistan đã chiến đấu hết mình, bao gồm cả những lính biệt kích có những nỗ lực anh dũng. Nhưng nhìn chung, lực lượng an ninh do Hoa Kỳ và các đồng minh NATO tạo ra giống như một ngôi nhà được xây bằng những quân bài, mà sự sụp đổ nhanh chóng đã được thúc đẩy bởi sự thất bại trong chính sách của các nhà lãnh đạo dân sự Hoa Kỳ, cũng như các bộ phận quân sự của họ, theo Anthony Cordesman, một nhà phân tích chiến tranh Afghanistan lâu năm tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế.

Hoa Kỳ đã cố gắng phát triển một cơ sở quốc phòng đáng tin cậy ở Afghanistan, cố gắng mở rộng cơ sở chính trị của chính phủ ở Kabul và tìm cách thiết lập nền dân chủ ở một quốc gia đầy rẫy tham nhũng.

Việc xây dựng lực lượng Afghanistan cho thấy sự hào phóng của Mỹ đến mức Lầu Năm Góc thậm chí còn trả lương cho quân đội Afghanistan. Số tiền đó và lượng nhiên liệu không kể xiết rót vào đã thường xuyên bị bòn rút bởi các sĩ quan tham nhũng và những viên chức chính phủ, những người đã cố gắng thao túng chính sách và tạo ra những “binh lính ma” để giữ cho những đồng đôla tiếp tục chảy đến, AP bình luận.

Trong số khoảng 145 tỷ USD mà chính phủ Mỹ đã chi để tái thiết Afghanistan, khoảng 83 tỷ USD được dùng để phát triển và duy trì lực lượng quân đội và cảnh sát, theo Văn phòng Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan, một cơ quan giám sát do Quốc hội thành lập để theo dõi cuộc chiến kể từ năm 2008.

83 tỷ USD đầu tư cho các lực lượng Afghanistan trong hơn 20 năm gần gấp đôi ngân sách của năm ngoái cho toàn lực lượng Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ.

Trong cuốn sách của mình, “The Afghanistan Papers”, nhà báo Craig Whitlock đã viết rằng các ‘huấn luyện viên’ Hoa Kỳ đã cố gắng ép buộc các phương pháp của phương Tây đối với các tân binh Afghanistan và suy nghĩ rất ít về việc liệu những đồng đô la Mỹ đóng thuế có đang đầu tư vào một đội quân thực sự khả thi hay không.

Ông viết: “Cho rằng chiến lược chiến tranh của Hoa Kỳ phụ thuộc vào hoạt động của quân đội Afghanistan, Lầu Năm Góc ít chú ý đến câu hỏi liệu người Afghanistan có sẵn sàng chết vì chính phủ của họ hay không”.

Xuân Lan (theo AP)

Xem thêm: