Ngày càng nhiều người Mỹ nghi vấn: Học đại học có thực sự đáng giá?

Jessica Iannacchino, 21 tuổi, đến từ Poughkeepsie (New York), từng mơ ước làm việc trong ngành quảng cáo và đã học tại các trường đại học công lập ở Nam Carolina, Georgia và Florida để lấy bằng cử nhân ngành này. Cô phải trả học phí cao dành cho sinh viên ngoại bang và hiện gánh nợ vay sinh viên. Sau khi tốt nghiệp, Jessica chuyển đến Manhattan với hy vọng tìm được chỗ đứng trong ngành, nhưng mọi cánh cửa đều đóng lại.

Để trả tiền thuê nhà, cô phải làm nghề giao đồ ăn và tham gia diễn những vai nhỏ trong các buổi biểu diễn. Nhiều bạn bè của cô cũng trong tình cảnh tương tự — không tìm được việc làm đúng ngành học dù tốt nghiệp các trường danh tiếng như Columbia hay NYU, đồng thời phải trả khoản học phí và nợ vay khổng lồ.

“Chúng tôi đến đây để tìm cơ hội việc làm, nhưng phát hiện thị trường cạnh tranh khốc liệt và không như tưởng tượng”, Jessica nói với The Epoch Times. “Áp lực tài chính rất lớn và tôi không biết khi nào tình hình mới cải thiện”.

Thực tế của Jessica phản ánh một vấn đề rộng hơn trong xã hội Mỹ: niềm tin vào hệ thống giáo dục đại học đang suy giảm nhanh chóng. Theo khảo sát mới nhất của Pew Research Center, 7 trong 10 người Mỹ trưởng thành cho rằng hệ thống giáo dục đại học của Hoa Kỳ đang đi sai hướng — tăng mạnh so với mức 56% cách đây 5 năm.

Các chuyên gia chính sách, nhà lập pháp liên bang và cả Tổng thống Donald Trump đều nhận thấy sự nghi ngờ ngày càng lớn của công chúng về việc “liệu học đại học có còn đáng giá” và đang thúc đẩy các biện pháp tăng tính minh bạch và khả năng hoàn vốn cho người học.

Sự nghi ngờ gia tăng

Andrew Gillen, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Tự do Giáo dục của Viện Cato, nhận định rằng “bằng đại học không còn là tấm vé tự động dẫn đến giấc mơ Mỹ và tầng lớp trung lưu” như trước kia — điều này đã xảy ra từ lâu, chỉ là công chúng giờ mới nhận ra.

Khảo sát của Pew cho thấy trong 3.445 người tham gia, có 79% cho rằng các trường đại học không làm tốt việc giữ chi phí học tập ở mức hợp lý, và hơn 50% đánh giá khả năng chuẩn bị sinh viên cho việc làm có thu nhập cao là kém hoặc trung bình.

Theo báo cáo Education Pays của College Board, năm 2021, 39% người Mỹ từ 25–29 tuổi có bằng cử nhân, tăng mạnh so với 22% cách đây 40 năm. Thu nhập trung vị của người có bằng cử nhân là 73.300 USD/năm, cao hơn so với 44.300 USD của người chỉ có bằng trung học và 52.100 USD với bằng cao đẳng. Tuy nhiên, các con số này chỉ là trung bình tổng quát, không phản ánh sự khác biệt giữa các ngành học.

Preston Cooper, nhà nghiên cứu của Viện American Enterprise, chỉ ra rằng 23% chương trình cử nhân và 43% chương trình thạc sĩ thực tế mang lại “lợi suất âm”, nghĩa là sinh viên thu nhập không đủ bù chi phí học tập và vay nợ. Ông cho rằng các trường đại học nên tuân theo “Lời thề Hippocrates trong giáo dục”: không được khiến sinh viên tệ hơn về mặt tài chính sau khi học xong.

Minh bạch dữ liệu và vấn đề lợi nhuận giáo dục

Công cụ trực tuyến College Scorecard của Bộ Giáo dục Mỹ hiện cung cấp dữ liệu về thu nhập trung vị của sinh viên theo trường và ngành học. Tuy nhiên, phần lớn chương trình không công bố thông tin đầy đủ. Ví dụ, trong hơn 1.000 chương trình xã hội học toàn quốc, chỉ một số ít cung cấp dữ liệu, như Albertus Magnus College (Connecticut) — nơi sinh viên xã hội học có thu nhập trung vị 42.513 USD sau 4 năm, trong khi nợ trung vị lên đến 34.360 USD.

Năm 2020, Andrew Gillen công bố báo cáo cho thấy hơn 3.700 chương trình đại học không vượt qua bài kiểm tra “tỷ lệ nợ trên thu nhập”, và 7.000 chương trình khác đang ở mức rủi ro cao. Ông kêu gọi phải có công cụ tính lợi tức đầu tư giáo dục (ROI) dựa trên dữ liệu thuế liên bang, thay vì dựa vào khảo sát tự nguyện của sinh viên. “Điều đó sẽ giúp người dân suy nghĩ hợp lý hơn về ý nghĩa thật sự của việc học đại học”, ông nói.

Chính sách liên bang và phản ứng

Chính quyền Trump đã đưa ra sáng kiến “Hiệp ước Xuất sắc Học thuật trong Giáo dục Đại học” (Compact for Academic Excellence in Higher Education). Theo đó, các trường cam kết minh bạch về tuyển sinh, nhân sự, chi phí và hiệu quả đào tạo sẽ được ưu tiên cấp vốn liên bang. Một yêu cầu quan trọng là các trường phải công khai thu nhập trung bình của sinh viên tốt nghiệp từng ngành.

Nhiều giáo sư ủng hộ ý tưởng này. Trong hội thảo trực tuyến của Heterodox Academy ngày 28/10, các nhà học thuật kêu gọi tăng cường minh bạch, trách nhiệm và kiểm soát chi phí. Anna Krylov, giáo sư hóa học tại Đại học Nam California, cảnh báo rằng “tính xuất sắc trong học thuật đang bị xói mòn, và đây là vấn đề nghiêm trọng cần đối mặt”.

Ở Quốc hội, dự luật College Transparency Act được tái trình lên Hạ viện và Thượng viện vào tháng 7. Nếu được thông qua, Trung tâm Thống kê Giáo dục Quốc gia (NCES) sẽ chịu trách nhiệm tổng hợp dữ liệu về chi phí, viện trợ, tỉ lệ tốt nghiệp và kết quả việc làm sau đại học.

Nhiều nghị sĩ, đặc biệt là đảng Cộng hòa, bày tỏ lo ngại rằng cử tri trẻ trong khu vực của họ đang gánh nặng nợ vay khổng lồ mà không tìm được việc làm xứng đáng. Nghị sĩ Glenn Grothman (Wisconsin) nêu ví dụ: một tài xế xe tải của Walmart 21 tuổi có thể kiếm tới 135.000 USD/năm, trong khi một nhân viên thu ngân có bằng thạc sĩ mà ông gặp gần đây chỉ kiếm gần mức lương tối thiểu. “Tình trạng này quá phổ biến”, ông nói, “và đang trở thành điều bình thường”. Walmart sau đó xác nhận thu nhập tài xế trung bình là 110.000 USD/năm.

Thay đổi trong bức tranh giáo dục Mỹ

Dân số trong độ tuổi đại học ở Mỹ đang giảm dần, khiến nhiều trường đại học đối mặt với khủng hoảng tài chính và nguy cơ đóng cửa. Số lượng học sinh trung học tham gia các chương trình tín chỉ kép (dual enrollment) – vừa học phổ thông vừa lấy tín chỉ đại học – đang tăng nhanh, làm giảm lượng tuyển sinh ở bậc đại học truyền thống. Đồng thời, giáo dục nghề nghiệp và chương trình học nghề (apprenticeship) đang được khôi phục và thu hút sự quan tâm.

Gillen dự đoán rằng, dù nhiều trường đại học phản đối yêu cầu minh bạch của Tổng thống Trump, thị trường cuối cùng sẽ buộc họ thay đổi. Những ngành học có ít sinh viên và lợi suất thấp sẽ không thể duy trì lâu dài. “Các trường thường chỉ thay đổi khi khủng hoảng buộc họ phải làm thế,” ông nói, “và tôi nghĩ điều đó sẽ sớm xảy ra”.

Câu chuyện của người học

Không chỉ Jessica, nhiều người trẻ đang xem xét lại giá trị của bằng đại học. Nathan Sharpe, đến từ Rome (New York), từng học khoa học máy tính tại Mohawk Valley Community College, tin rằng sau khi tốt nghiệp sẽ kiếm được khoảng 60.000 USD/năm như trường quảng bá. Nhưng 10 năm sau, anh chưa từng nhận được lời mời làm việc trong lĩnh vực đó. Sharpe chuyển qua nhiều công việc — từ xử lý thanh toán đến phân tích kinh doanh tại ngân hàng địa phương, rồi làm kỹ thuật viên hóa học tại nhà máy sản xuất đồng.

“Tấm bằng đó chỉ có ý nghĩa duy nhất là tôi là người đầu tiên trong gia đình tốt nghiệp đại học, ngoài ra vô dụng”, anh chia sẻ. “Tôi sẽ khuyên con trai mình chọn nghề có kỹ năng như thợ điện, thợ ống nước… Tôi không muốn nó lặp lại sai lầm của tôi — mất nhiều năm cho một giấc mơ không có giá trị thực”.