Tòa án phán quyết việc ông Trump tăng mạnh phí thị thực H-1B là hợp pháp

Hôm thứ Ba (23/12), một tòa án liên bang của Mỹ đã ra phán quyết cho rằng Tổng thống Donald Trump có thẩm quyền hợp pháp để nâng lệ phí thị thực H-1B dành cho lao động thuộc các ngành nghề chuyên môn (specialty occupations) lên mức 100.000 USD.

Trước khi chính sách mới có hiệu lực, mức phí này tùy theo quy mô doanh nghiệp, chỉ dao động từ 2.000 đến 5.000 USD.

Sau khi Phòng Thương mại Mỹ (U.S. Chamber of Commerce) và Hiệp hội các Đại học Mỹ (Association of American Universities) đệ đơn kiện nhằm ngăn chặn chính sách, Thẩm phán liên bang Beryl Howell tại Washington, D.C. đã đưa ra phán quyết này. Bà bác yêu cầu đình chỉ thay đổi chính sách và ra phán quyết rút gọn (summary judgment) có lợi cho chính quyền Trump.

Theo thông tin trên trang web của Sở Di trú và Nhập tịch Mỹ (USCIS), chương trình H-1B cho phép các doanh nghiệp Mỹ tạm thời tuyển dụng lao động nước ngoài làm việc trong những ngành nghề cụ thể, với yêu cầu tối thiểu là “áp dụng kiến thức chuyên môn hóa cao ở cả lý thuyết lẫn thực tiễn, và ít nhất phải có bằng cử nhân (hoặc cao hơn) trong lĩnh vực chuyên ngành liên quan trực tiếp, hoặc trình độ tương đương”.

Các lĩnh vực thuộc diện này bao gồm kỹ thuật, toán học, kiến trúc, y tế và chăm sóc sức khỏe, giáo dục, luật và kế toán.

Hiện mỗi năm Mỹ cấp tối đa 65.000 thị thực H-1B, cùng thêm 20.000 suất dành riêng cho những người đã tốt nghiệp chương trình sau đại học tại Mỹ.

Ngày 19/9, Tổng thống Trump ký ban hành Tuyên bố Tổng thống số 10973, yêu cầu các doanh nghiệp phải nộp khoản phí 100.000 USD trước khi nộp hồ sơ xin thị thực H-1B mới và đưa vào quy trình xét duyệt. Tuyên bố nêu rõ: “Việc lạm dụng có hệ thống chương trình này để thay thế quy mô lớn lao động Mỹ đã gây tổn hại đến nền kinh tế và an ninh quốc gia của Hoa Kỳ”.

Văn bản cho biết thêm: “Một số doanh nghiệp đã sử dụng những thông lệ quen thuộc — nay đã lan rộng khắp ngành — để lạm dụng các quy định H-1B và điều khoản liên quan nhằm ép lương xuống thấp một cách nhân tạo, khiến công dân Mỹ ở vào thế bất lợi trên thị trường lao động. Đồng thời, điều này cũng khiến việc thu hút và giữ chân lao động tạm thời ở trình độ kỹ năng cao nhất trở nên khó khăn hơn, đặc biệt là trong các lĩnh vực then chốt như khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM)”.

Trong ý kiến bằng văn bản, Thẩm phán Howell cho biết Phòng Thương mại Mỹ — liên minh doanh nghiệp với khoảng 300.000 hội viên trực tiếp — và Hiệp hội các Đại học Mỹ, đại diện cho 69 trường đại học nghiên cứu, lập luận rằng tuyên bố của tổng thống đã vượt quá thẩm quyền theo luật định của Bộ An ninh Nội địa (DHS) và Bộ Ngoại giao.

Nguyên đơn cũng cho rằng việc thực thi thay đổi chính sách này vi phạm Đạo luật Thủ tục Hành chính (Administrative Procedure Act) — đạo luật ban hành năm 1946 nhằm điều chỉnh các quy trình hành chính của các cơ quan liên bang và cơ quan độc lập. Thượng nghị sĩ liên bang Pat McCarran (Đảng Dân chủ, bang Nevada) từng nhận định đây là “một bản tuyên ngôn nhân quyền, bảo vệ hàng ngàn người Mỹ sống dưới sự quản lý hoặc điều chỉnh của các cơ quan liên bang”.

Nguyên đơn nhấn mạnh rằng người lao động H-1B có đóng góp cho quốc gia, “góp phần đáng kể nâng cao năng suất, mức độ thịnh vượng và năng lực đổi mới của Mỹ”. Theo họ, chương trình này giúp các trường đại học, bệnh viện, ngành sản xuất và doanh nghiệp STEM đối phó với tình trạng thiếu hụt lao động trong nước, đồng thời tạo thêm việc làm, cho phép doanh nghiệp Mỹ tiếp tục duy trì hoạt động tại Mỹ.

Thẩm phán cho biết phía nguyên đơn cũng đề cập rằng chương trình H-1B thúc đẩy đổi mới sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành sản xuất và có tác động tích cực đến thương mại đối ngoại của Mỹ.

Tuy nhiên, Thẩm phán Howell khẳng định: “Lập luận của bị đơn (phía Chính phủ) có sức thuyết phục hơn”.

Bà cho rằng tính hợp pháp của tuyên bố và cơ sở thực thi của nó dựa trên “việc diễn giải trực tiếp các đạo luật của Quốc hội, những đạo luật trao cho tổng thống thẩm quyền rộng rãi trong việc quản lý cả người nhập cư và không nhập cư khi vào Hoa Kỳ”.

Bà Howell nhấn mạnh, tuyên bố này được ban hành dựa trên thẩm quyền do Quốc hội trao và việc triển khai không vi phạm Đạo luật Thủ tục Hành chính.

Thẩm phán bổ sung rằng dù phán quyết nghiêng về phía Chính phủ, điều đó “không có nghĩa là phủ nhận hay xem nhẹ những đóng góp trong quá khứ và hiện tại của người lao động H-1B đối với nền kinh tế Mỹ”.

Bà cho biết tác động cụ thể của chương trình này đối với kinh tế hay an ninh quốc gia — dù tích cực hay tiêu cực — “không phải là vấn đề pháp lý cần xem xét trong vụ án này”.

Kết luận, Thẩm phán Howell nhắc lại quan điểm lâu nay của Tòa án Tối cao rằng các vấn đề liên quan đến kinh tế và chính sách đối ngoại thường thuộc thẩm quyền của các cơ quan chính trị, “thường không phải là lĩnh vực thích hợp để tư pháp can thiệp”.

Cùng ngày tòa án ra phán quyết, Bộ An ninh Nội địa cũng công bố các biện pháp cải cách quy trình thị thực H-1B. Từ ngày 27/2/2026, Mỹ sẽ áp dụng “quy trình tuyển chọn có trọng số” (Weighted Selection Process) để thay thế cơ chế bốc thăm ngẫu nhiên hiện nay, ưu tiên lao động nước ngoài có kỹ năng cao và mức lương cao.

Các quan chức cho biết động thái này nhằm tăng cường bảo vệ cơ hội việc làm cho người lao động Mỹ. USCIS trong tuyên bố đã chỉ trích cơ chế bốc thăm ngẫu nhiên hiện hành, cho rằng nó cho phép doanh nghiệp Mỹ lạm dụng hệ thống bằng cách “đưa số lượng lớn lao động nước ngoài có mức lương thấp và kỹ năng thấp vào danh sách bốc thăm, từ đó gây tổn hại đến quyền lợi của người lao động Mỹ”.

Gần đây, Google và Apple đã lần lượt cảnh báo các nhân viên đang nắm giữ visa Mỹ nên hạn chế hoặc tránh đi lại quốc tế, trong bối cảnh việc xử lý và gia hạn visa tại các đại sứ quán, lãnh sự quán Mỹ ở nước ngoài đang bị chậm trễ nghiêm trọng. Theo Business Insider ngày 20/12, hãng luật BAL Immigration Law – đại diện cho Google – cho biết thời gian chờ hẹn dán visa tại một số cơ quan ngoại giao Mỹ có thể kéo dài tới 12 tháng, khiến nhân viên đối mặt nguy cơ bị kẹt bên ngoài nước Mỹ nếu xuất cảnh.

• Google và Apple cảnh báo nhân viên có visa Mỹ hạn chế đi lại quốc tế

Theo 3 luật sư di trú chuyên xử lý hồ sơ visa H-1B, do các lãnh sự quán Mỹ đột ngột hủy lịch hẹn và dời thời gian phỏng vấn sang vài tháng sau, nhiều nhân viên Ấn Độ trở về nước trong tháng này để gia hạn visa H-1B đã bị mắc kẹt tại quê nhà. Một luật sư di trú đang hành nghề tại Mỹ cho biết, khoảng 100 khách hàng của ông hiện bị kẹt ở Ấn Độ.

Báo Washington Post ngày 19/12 đưa tin, các luật sư cho biết trong khoảng thời gian từ ngày 15 đến 26/12, lịch hẹn của hàng trăm, thậm chí có thể hàng ngàn lao động trình độ cao đã bị hủy. Nhiều người sở hữu visa H-1B lựa chọn gia hạn trong giai đoạn này vì trùng với kỳ nghỉ lễ tại Mỹ.