Ông Trump bổ nhiệm đặc phái viên Greenland, bước ngoặt địa chính trị Bắc Cực

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức bổ nhiệm một đặc phái viên phụ trách Greenland đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của cộng đồng quốc tế, đánh dấu sự chuyển biến rõ rệt trong chính sách của Mỹ đối với hòn đảo lớn nhất thế giới. Động thái này cho thấy Washington đã chuyển từ những tuyên bố mang tính chính trị sang cách tiếp cận có tính thể chế và lâu dài, đưa Greenland trở thành một ưu tiên chiến lược trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc tại Bắc Cực.

Greenland là lãnh thổ tự trị thuộc Đan Mạch, có diện tích khoảng 2,16 triệu km² nhưng dân số chỉ hơn 56.000 người, chủ yếu là người Inuit. Dù dân cư thưa thớt, Greenland sở hữu vị trí địa chiến lược then chốt và nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, khiến nơi đây trở thành tâm điểm mới của cạnh tranh quyền lực toàn cầu trong thế kỷ XXI.

Ngày 21/12, ông Trump tuyên bố bổ nhiệm Thống đốc bang Louisiana Jeff Landry làm đặc phái viên Mỹ về Greenland, nhấn mạnh vai trò sống còn của hòn đảo này đối với an ninh quốc gia Mỹ. Ông Trump đồng thời nhiều lần công khai tuyên bố Mỹ cần “giành được và kiểm soát” Greenland, thậm chí không loại trừ các biện pháp cứng rắn, bao gồm quân sự, để bảo vệ lợi ích chiến lược.

Tham vọng của ông Trump đối với Greenland không phải là mới. Năm 2019, trong nhiệm kỳ đầu, ông từng đề xuất mua lại Greenland, coi đây là “một thương vụ bất động sản khổng lồ”, song đề xuất này bị Đan Mạch và chính quyền Greenland kịch liệt phản đối. Dù vậy, Mỹ vẫn từng bước gia tăng hiện diện, bao gồm việc mở lại lãnh sự quán tại Nuuk năm 2020 và cam kết hỗ trợ kinh tế, hạ tầng cho Greenland.

Sau khi tái đắc cử năm 2025, chính sách Greenland của Trump được đẩy lên mức cao hơn. Ông công khai gắn Greenland với mục tiêu mở rộng ảnh hưởng lãnh thổ, bảo đảm an ninh quốc gia, lợi ích kinh tế và kiềm chế sự trỗi dậy của các cường quốc khác tại Bắc Cực.

Giá trị chiến lược của Greenland thể hiện trên ba phương diện chính. Về quân sự, hòn đảo nằm tại giao điểm chiến lược giữa Bắc Mỹ, châu Âu và Bắc Cực, là nơi đặt căn cứ không gian Pituffik – mắt xích quan trọng trong hệ thống cảnh báo tên lửa và phòng thủ không gian của Mỹ. Về tài nguyên, băng tan do biến đổi khí hậu đã làm lộ ra trữ lượng lớn đất hiếm, dầu khí và khoáng sản chiến lược, có ý nghĩa sống còn với công nghiệp công nghệ cao và quốc phòng. Về địa chính trị, Greenland có thể trở thành trung tâm then chốt của các tuyến hàng hải Bắc Cực trong tương lai.

Phản ứng quốc tế trước động thái của Mỹ khá gay gắt. Đan Mạch và Greenland kiên quyết khẳng định quyền tự quyết của người dân Greenland. EU bày tỏ lo ngại, xem đây là thách thức đối với trật tự liên minh xuyên Đại Tây Dương. Nga chỉ trích Mỹ theo đuổi chủ nghĩa bá quyền, trong khi Trung Quốc kêu gọi tôn trọng luật pháp quốc tế, đồng thời gia tăng hiện diện tại Bắc Cực.

Nhìn về tương lai, Mỹ có thể thúc đẩy chiến lược Greenland thông qua đầu tư kinh tế, mở rộng hiện diện quân sự, hoặc thậm chí gián tiếp ủng hộ phong trào độc lập của Greenland. Dù con đường nào, việc bổ nhiệm đặc phái viên Greenland cho thấy Bắc Cực đã bước sang giai đoạn cạnh tranh địa chính trị mới, nơi Greenland trở thành một mắt xích quan trọng trong cục diện quyền lực toàn cầu thế kỷ XXI.