Pháp mở cuộc điều tra hình sự với TikTok, Shein, Temu và các tập đoàn thương mại điện tử

Thứ Ba (ngày 4/11), Bộ Tư pháp Pháp thông báo đã mở cuộc điều tra hình sự đối với TikTok – phiên bản quốc tế của nền tảng video ngắn Douyin của Trung Quốc, tập trung vào việc liệu thuật toán của ứng dụng này có thể dẫn đến xu hướng tự sát ở thanh thiếu niên hay không.

Cuộc điều tra bắt nguồn từ một báo cáo của Quốc hội Pháp cáo buộc cơ chế gợi ý nội dung của TikTok gây ra rủi ro tâm lý nghiêm trọng cho người chưa thành niên.

Công tố viên Paris Laure Beccuau cho biết, cuộc điều tra được tiến hành theo khuyến nghị của ủy ban đặc biệt của Quốc hội, nhằm xác định liệu TikTok có gây nguy hiểm đến tính mạng thanh thiếu niên thông qua nội dung mà thuật toán gợi ý hay không.

Khi công bố báo cáo cuối cùng ngày 11/9, Chủ tịch “Ủy ban đặc biệt về ảnh hưởng mạng xã hội và sức khỏe tâm lý” của Quốc hội Pháp, ông François Jolivet, cho biết cơ chế thiết kế của TikTok cố ý gây nguy hại đến sức khỏe và tính mạng người dùng.

Ông nhấn mạnh rằng thuật toán của ứng dụng này đẩy mạnh việc gợi ý nội dung được cá nhân hóa ở mức độ cao, khiến thanh thiếu niên bị cuốn vào các nội dung tiêu cực như tự hại và tự sát trong thời gian dài.

Ông khẳng định đây không phải là sự cố ngẫu nhiên mà là “rủi ro có tính cấu trúc” xuất phát từ logic vận hành của nền tảng. Vì vậy, ủy ban đã thống nhất chuyển báo cáo cho cơ quan công tố và yêu cầu khởi động điều tra hình sự.

Trước đó, ủy ban này đã mở cuộc điều tra về ảnh hưởng của TikTok đối với sức khỏe tâm lý của thanh thiếu niên, sau khi 7 gia đình khởi kiện TikTok vào năm 2024, cáo buộc nền tảng này gợi ý các nội dung tự hại và tự sát dẫn đến cái chết của con họ.

Báo cáo chỉ ra rằng TikTok thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc ByteDance, có hệ thống kiểm duyệt nội dung chưa đầy đủ, người chưa thành niên có thể dễ dàng truy cập, và thuật toán được thiết kế tinh vi đến mức có thể khiến người dùng tâm lý yếu đuối rơi vào “vòng lặp nội dung tự hại, tự sát” trong thời gian ngắn.

Theo công tố viện Paris, vụ việc đã được giao cho đơn vị tội phạm mạng của cảnh sát điều tra. Các tội danh có thể bao gồm “cung cấp nền tảng quảng bá phương pháp tự sát”, với mức án tối đa là 3 năm tù nếu bị kết tội.

TikTok phủ nhận cáo buộc

Người phát ngôn TikTok cho biết qua email, rằng công ty “kiên quyết phủ nhận cáo buộc” và sẽ tích cực tự bào chữa, nhấn mạnh rằng nền tảng có hơn 50 tính năng bảo vệ thanh thiếu niên, trong đó 90% video vi phạm được gỡ bỏ trước khi có người xem.

Công ty mẹ ByteDance của TikTok cũng đang đối mặt với các vụ kiện tương tự ở nhiều quốc gia. Nhiều vụ kiện tại Mỹ cáo buộc thuật toán của mạng xã hội này góp phần làm gia tăng lo âu và các vấn đề sức khỏe tâm lý ở thanh thiếu niên, khiến TikTok bị dư luận đặc biệt chú ý.

Quốc hội Pháp và các cơ quan quản lý nhiều lần cảnh báo

Ngoài báo cáo của Quốc hội Pháp, cơ quan công tố còn tham khảo báo cáo điều tra của Thượng viện năm 2023, trong đó cảnh báo rằng TikTok tiềm ẩn các rủi ro liên quan đến hạn chế tự do ngôn luận, thu thập dữ liệu và thiên lệch thuật toán.

Báo cáo năm 2023 của Tổ chức Ân xá Quốc tế (Amnesty International) cũng chỉ ra rằng thuật toán của TikTok có tính gây nghiện cao và có thể dẫn đến hành vi tự hại ở thanh thiếu niên.

Ngoài ra, trong báo cáo tháng Hai năm nay, Viginum, cơ quan quốc gia chống can thiệp kỹ thuật số nước ngoài của Pháp, đã cảnh báo rằng hệ thống gợi ý nội dung của TikTok có thể bị lợi dụng để thao túng dư luận, đặc biệt là trong thời gian bầu cử nhằm ảnh hưởng đến ý kiến công chúng.

Cơ quan này chịu trách nhiệm giám sát hành vi can thiệp kỹ thuật số từ nước ngoài và là một đơn vị trọng yếu trong nỗ lực của chính phủ Pháp, nhằm tăng cường an ninh mạng và bảo vệ dư luận.

Cuộc điều tra lần này được xem là bước tiến quan trọng của Pháp trong việc tăng cường quản lý mạng xã hội. Những năm gần đây, Liên minh châu Âu cũng thúc đẩy Luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA), yêu cầu các nền tảng lớn phải nâng cao tính minh bạch của thuật toán, nhằm ngăn chặn tình trạng tổn hại tâm lý và thao túng thông tin tiếp tục gia tăng.

Shein, Temu và các tập đoàn thương mại điện tử bị cáo buộc liên quan đến nội dung khiêu dâm trẻ vị thành niên

Giới chức Pháp đã mở cuộc điều tra quy mô lớn đối với các tập đoàn bán lẻ trực tuyến Shein, Temu, AliExpress và Wish, cáo buộc các nền tảng thương mại điện tử này không ngăn chặn hiệu quả việc trẻ vị thành niên dễ dàng tiếp cận nội dung người lớn, bạo lực hoặc “thông tin khiêu dâm khác”.

Cuộc điều tra được khởi động sau khi phát hiện trên nền tảng Shein có bán “búp bê tình dục có hình dáng giống trẻ em”, khiến công chúng phẫn nộ. Cơ quan giám sát người tiêu dùng Pháp vào cuộc, dẫn đến việc mở thủ tục xem xét pháp lý chính thức đối với các tập đoàn toàn cầu này.

Sự việc bắt đầu khi Cục Tổng vụ Cạnh tranh, Tiêu dùng và Chống gian lận của Pháp (DGCCRF) trong một cuộc kiểm tra cuối tuần trước đã phát hiện trên nền tảng Shein có rao bán “búp bê tình dục có hình dáng giống trẻ em”.

DGCCRF đã xem xét mô tả và phân loại sản phẩm, kết luận rằng chúng “hầu như chắc chắn mang bản chất khiêu dâm trẻ em”. Nhận định nghiêm trọng này khiến cơ quan lập tức gửi báo cáo cho viện công tố vào Chủ nhật (2/11), đánh dấu việc chính thức khởi động điều tra đối với các nền tảng thương mại điện tử nói trên.

Shein và AliExpress còn bị điều tra thêm vì nghi ngờ “phát tán nội dung khiêu dâm liên quan đến trẻ em”, khiến vụ việc vượt khỏi phạm vi quản lý nội dung thông thường và có thể vi phạm luật bảo vệ trẻ em. Vụ án đã được chuyển cho Văn phòng Bảo vệ Trẻ vị thành niên thuộc lực lượng cảnh sát Pháp, cho thấy mức độ nghiêm trọng và sự quan tâm cao độ của chính quyền.

Shein, Temu, AliExpress và Wish là đại diện cho xu hướng thương mại điện tử toàn cầu hiện nay – cung cấp khối lượng hàng hóa khổng lồ với giá cực kỳ cạnh tranh, phần lớn do các nhà bán hàng thứ ba cung cấp.

Mô hình “chợ trực tuyến” này giúp người tiêu dùng có nhiều lựa chọn và giá rẻ hơn, nhưng lại đặt ra thách thức to lớn trong kiểm duyệt nội dung. Với vai trò trung gian giữa người mua và người bán, các nền tảng không chỉ chịu trách nhiệm về giao dịch mà còn phải giám sát nội dung được đăng tải.

Cuộc điều tra này không chỉ xem xét khía cạnh kỹ thuật của việc kiểm duyệt nội dung mà còn là phép thử đối với trách nhiệm pháp lý và đạo đức của các công ty.

Tại Pháp và Liên minh châu Âu (EU), việc phát tán nội dung khiêu dâm liên quan đến trẻ em bị xem là tội phạm nghiêm trọng với hình phạt rất nặng. Các cáo buộc chống lại Shein và AliExpress – nếu được chứng minh – có thể dẫn đến án phạt tài chính khổng lồ và tổn thất uy tín nặng nề.