Phòng thí nghiệm vũ khí hạt nhân hàng đầu của Trung Quốc vẫn sử dụng chip của Mỹ

Ngày 29/1, tờ Wall Street Journal (WSJ) đưa tin độc quyền rằng trong hai năm rưỡi qua, viện nghiên cứu vũ khí hạt nhân hàng đầu của Trung Quốc đã có ít nhất mười mấy lần mua chip máy tính phức tạp của Mỹ, để lách luật kiểm soát xuất khẩu của Mỹ trong nhiều thập kỷ.

Ngày 13/1/2007, Intel Nhật Bản đã thông báo tại một cuộc họp báo ở Tokyo, Nhật Bản rằng, khi ra mắt bộ vi xử lý quy trình 45nm mới, bộ xử lý Xeon cho máy chủ và bộ xử lý Core2 Extreme cho máy tính để bàn, đã trưng bày một tấm wafer silicon 300mm trong quy trình 45nm. (Ảnh: Getty Images)

Một đánh giá của WSJ về các tài liệu mua sắm cho thấy, Viện Vật lý Kỹ thuật Trung Quốc (CAEP) kể từ năm 2020 đã tìm cách để có được chất bán dẫn do các công ty Mỹ sản xuất bao gồm Intel Corp và Nvidia Corp. Những chất bán dẫn này được liệt kê vào danh sách đen xuất khẩu của Mỹ năm 1997.

Các con chip, được sử dụng rộng rãi trong các trung tâm dữ liệu và máy tính cá nhân, được mua từ các đại lý Trung Quốc. Một số được mua làm thành phần của hệ thống máy tính, nhiều trong số đó được mua bởi phòng thí nghiệm tính toán động lực học lưu thể của viện này. Đây là một lĩnh vực khoa học rộng lớn bao gồm lập mô hình các vụ nổ hạt nhân.

Trong thời gian dài đến nay, vì để chặn các thế lực nước ngoài sử dụng bất kỳ sản phẩm nào của Mỹ cho nghiên cứu vũ khí nguyên tử, Mỹ đã thực thi các hạn chế xuất khẩu. CAEP là một trong những tổ chức đầu tiên của Trung Quốc được thêm vào danh sách đen của Mỹ, vì hoạt động liên quan đến hạt nhân của mình.

Một tạp chí bình luận đối với luận văn nghiên cứu do CAEP công bố đã phát hiện rằng ít nhất 34 bài báo trong 10 năm qua đề cập đến việc sử dụng chất bán dẫn của Mỹ trong nghiên cứu. Chúng được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, bao gồm phân tích dữ liệu và tạo thuật toán. Các chuyên gia hạt nhân cho biết, 6 trong số 7 luận văn nghiên cứu của CAEP được WSJ kiểm tra có liên quan đến bảo trì kho dự trữ hạt nhân, bao gồm một bài báo gần đây vào tháng 8 về phản ứng tổng hợp ràng buộc quán tính (ICF). ICF liên quan đến việc sử dụng tia laser công suất cao để tạo ra phản ứng nhiệt hạch trong vũ khí nhiệt hạch.

Năm 2017, các nhà nghiên cứu tại Viện Vật lý Ứng dụng và Toán học Tính toán Bắc Kinh, cơ quan thuộc CAEP, đã viết về vai trò chính của chip Intel trong siêu máy tính và phân tích lò phản ứng hạt nhân của Tianhe-2 của Trung Quốc. Cục Công nghiệp và An ninh Mỹ cho biết Tianhe-2 được các nhà nghiên cứu Trung Quốc sử dụng để tính toán hoạt động nổ hạt nhân.

Những kết quả điều tra phát hiện này làm nổi bật những thách thức mà chính quyền Biden phải đối mặt khi họ đang tích cực hơn trong việc tìm cách chống lại việc quân đội ĐCSTQ sử dụng công nghệ Mỹ. Vào tháng 10 năm ngoái, Mỹ đã mở rộng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu để ngăn chặn ĐCSTQ có được chip và công cụ sản xuất chip tiên tiến nhất của Mỹ. Những con chip và công cụ sản xuất chip này cung cấp động lực cho trí tuệ nhân tạo và siêu máy tính, đồng thời có ý nghĩa quan trọng đối với chiến tranh hiện đại.

Hầu hết các chip mà CAEP mua đều có tiến trình từ 14nm đến 7nm, nhiều loại trong số đó rất khó sản xuất hàng loạt ở Trung Quốc. Chúng phổ biến trên thị trường mở: các phiên bản chip Intel Xeon Gold và Nvidia GeForce RTX do CAEP mua có thể được mua trên trang thương mại điện tử Taobao. Các giao dịch mua này không bao gồm thế hệ chip mới nhất được giới thiệu trong vòng hai năm qua.

Nvidia cho biết, chất bán dẫn được sử dụng trong nghiên cứu của CAEP là chip đồ họa đa năng được sử dụng trong các sản phẩm tiêu dùng như máy tính cá nhân (PC). Nvidia cho biết hàng triệu PC đã được bán trên khắp thế giới và không công ty nào có thể giám sát hoặc kiểm soát nơi đến cuối cùng của từng chiếc. Intel cho biết họ tuân thủ các quy định và lệnh trừng phạt xuất khẩu, các nhà phân phối và khách hàng của họ cũng vậy.

Ông Kevin Wolf, cựu quan chức cấp cao của Bộ Thương mại Mỹ và hiện là luật sư thương mại quốc tế, cho biết “việc thực thi các hạn chế của Mỹ là vô cùng khó khăn” khi liên quan đến các giao dịch ở nước ngoài. Theo dữ liệu của Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn, Trung Quốc chiếm hơn 1/3 trong tổng số 556 tỷ USD doanh số bán chip toàn cầu vào năm 2021.

CAEP được thành lập vào cuối những năm 1950 và có trụ sở tại tỉnh Tứ Xuyên. Viện nghiên cứu này đã tuyển dụng một số nhà nghiên cứu vũ khí hạt nhân giỏi nhất của Trung Quốc và các nhà vật lý tại viện đã giúp phát triển quả bom khinh khí đầu tiên của Trung Quốc. Các lĩnh vực nghiên cứu bao gồm khoa học máy tính, kỹ thuật điện, v.v.

Bộ Thương mại Mỹ đã mở rộng các hạn chế đối với CAEP vào tháng 6/2020, bổ sung 10 thực thể do viện này sở hữu hoặc điều hành và 17 tên khác mà viện này sử dụng vào danh sách thực thể, ngăn không cho viện này mua các mặt hàng có nguồn gốc từ Mỹ để hỗ trợ hoạt động vũ khí hạt nhân của Trung Quốc.

Báo cáo thường niên của Lầu Năm Góc trước Quốc hội vào tháng 11 năm ngoái cho thấy, Trung Quốc đã đẩy nhanh việc mở rộng lực lượng hạt nhân và khả năng vận chuyển trong những năm gần đây. Với tốc độ hiện tại, Trung Quốc có thể dự trữ khoảng 1.500 đầu đạn hạt nhân vào năm 2035, tăng từ hơn 400 của hiện tại.

Cục Công nghiệp và An ninh Mỹ – cơ quan của Bộ Thương mại, giám sát việc bán các công nghệ nhạy cảm và lưỡng dụng (dân sự và quân sự), cho biết họ sẽ thực thi mạnh mẽ các quy tắc mới được đưa ra vào tháng 10, nhưng cũng thừa nhận rằng cùng với việc các sản phẩm thị trường đại chúng di chuyển qua nhiều bên thông qua chuỗi cung ứng toàn cầu, người dùng cuối được bảo vệ hoàn toàn. Do đó có thể thấy đây là một nhiệm vụ khó khăn.

Ông Gregory Allen, một thành viên cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết quân đội Trung Quốc và các nhà cung cấp của họ có thể lách các hạn chế của người dùng cuối thông qua các công ty vỏ bọc và các chiến thuật né tránh kiểm soát xuất khẩu khác.

Một số lượng lớn chip do Mỹ thiết kế được sản xuất ở nước ngoài, khiến chúng nằm ngoài tầm kiểm soát xuất khẩu của Washington. Vào tháng 11, Nvidia đã bắt đầu bán chip thay thế cho chip A100, loại chip có băng thông gửi và nhận dữ liệu hẹp hơn để có thể bán ở Trung Quốc theo các hạn chế xuất khẩu của Mỹ.

Các kêu gọi đấu thầu mua sắm của CAEP bao gồm một kêu gọi đấu thầu mua sắm vào tháng 11/2020 nhằm tìm kiếm một hệ thống máy tính với 60 bộ xử lý Intel và 49 chip Nvidia, bao gồm bốn đơn vị xử lý đồ họa V100 cao cấp của Nvidia, giúp tăng tốc xử lý lượng lớn dữ liệu cần phân tích.

Ngoài chip, tháng 9 năm ngoái, CAEP đã kêu gọi các nhà thầu cho bảng mạch in của họ, được thiết kế bởi công ty Cadence Design Systems, Inc. của Mỹ để kết hợp chip và các thành phần điện tử khác. CAEP cũng tìm cách mua các mạch tích hợp do các nhà sản xuất chip của Mỹ sản xuất từ ​​các công ty khác. Cadence cho biết họ tuân thủ tất cả các quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, bao gồm cả những quy định liên quan đến các công ty trong danh sách thực thể.

Ông Ian Stewart, giám đốc điều hành của Trung tâm nghiên cứu không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin, đã chỉ ra rằng để chính sách xuất khẩu của Mỹ có hiệu quả, thì cần kiểm soát công nghệ ICF bằng cách cấm các nhà phân phối bán nó mà không cho người dùng cuối biết.