Slovakia quy định chỉ công nhận 2 giới tính vào hiến pháp

Hôm thứ Sáu (26/9), Quốc hội Slovakia đã thông qua một sửa đổi hiến pháp chỉ công nhận 2 giới tính, cùng với các biện pháp khác mà những người chỉ trích cho rằng có thể vi phạm các nghĩa vụ quốc tế của đất nước và làm suy yếu việc bảo vệ nhân quyền

Bản sửa đổi, do Chính phủ dân túy của Thủ tướng Robert Fico soạn thảo, đòi hỏi đa số 3/5. Nó đã được thông qua với 90 phiếu bầu trong số 150 ghế của Hội đồng Quốc gia. 12 nhà lập pháp đối lập bảo thủ đã giúp liên minh cầm quyền giành chiến thắng. 

Hiến pháp sửa đổi hiện chỉ công nhận 2 giới tính, nam và nữ, và nêu rõ Slovakia vẫn giữ chủ quyền trong các vấn đề về “bản sắc dân tộc”, vốn không được định nghĩa cụ thể, đặc biệt là trong “các vấn đề cơ bản về văn hóa-đạo đức”.

Động thái này đã đặt Slovakia vào thế đối lập với các chuẩn mực hiện hành của Liên minh châu Âu (EU), vốn nhấn mạnh việc công nhận bản dạng giới và bảo vệ quyền của cộng đồng LGBTQ.

Sửa đổi này làm dấy lên khả năng xảy ra xung đột giữa Bratislava và Brussels, do EU khẳng định luật pháp châu Âu phải được ưu tiên hơn các quy định trong nước. 

Những thay đổi này không chỉ dừng lại ở việc định nghĩa giới tính: Bản sửa đổi này cũng khiến cho việc nhận con nuôi gần như không thể xảy ra, ngoại trừ các cặp vợ chồng đã kết hôn. Hiến pháp đã định nghĩa hôn nhân là “sự kết hợp độc nhất giữa một người nam và một người nữ”. Chúng giới hạn quyền nhận con nuôi chỉ dành cho các cặp vợ chồng đã kết hôn, cấm mang thai hộ và hiện nay cần có sự đồng ý của phụ huynh để được tiếp cận giáo dục giới tính và đảm bảo bình đẳng về lương giữa nam và nữ. Các quy định mới dự kiến sẽ có hiệu lực từ ngày 1/11. 

Thủ tướng Slovakia Robert Fico coi cuộc cải cách này như một lá chắn chống lại “ý thức hệ cấp tiến” mà Brussels đang áp đặt, đồng thời khẳng định đây là sự thể hiện chủ quyền quốc gia. 

Liên minh Đảng Quốc gia Slovakia của ông cho biết cuộc bỏ phiếu đã chứng minh rằng “lý trí, giá trị và nguyên tắc vẫn có thể chiến thắng ngay cả trong EU”, theo hãng tin TASR. 

Bộ trưởng Tư pháp Boris Susko phát biểu trước quốc hội rằng sửa đổi này sẽ thúc đẩy các giá trị truyền thống.

Các nhà phê bình đã lên án bản sửa đổi này là một bước thụt lùi nguy hiểm đối với nhân quyền và bình đẳng, cảnh báo rằng nó sẽ mâu thuẫn với luật nhân quyền quốc tế và khiến những người chuyển giới, liên giới tính và phi nhị nguyên giới không được bảo vệ về mặt pháp lý. 

Ủy viên Hội đồng châu Âu về Nhân quyền Michael O’Flaherty trước đây đã kêu gọi các nhà lập pháp không nên bật đèn xanh cho những thay đổi này, ông cho biết chúng phủ nhận “thực tế của người chuyển giới và liên giới tính và có thể ảnh hưởng đến các đảm bảo nhân quyền, chẳng hạn như quyền tiếp cận công nhận giới tính hợp pháp”.

Ông nói thêm: “Việc tìm cách bãi bỏ một số quyền cụ thể vì chúng liên quan đến ‘bản sắc dân tộc’ về cơ bản sẽ không phù hợp với các nghĩa vụ quốc tế của Cộng hòa Slovakia”.

Tổ chức Ân xá Quốc tế lên án động thái này. “Hôm nay, Chính phủ Slovakia đã chọn đi theo con đường của các quốc gia, chẳng hạn như Hungary, với những chính sách dẫn đến sự xói mòn nhân quyền,” tổ chức này cho biết trong một tuyên bố. 

Hungary đã thực hiện một bước tương tự vào tháng Tư vừa qua, hiến pháp hiện quy định rằng Hungary sẽ bảo vệ chế độ hôn nhân như là “sự kết hợp tự nguyện giữa một người nam và một người nữ” và gia đình là nền tảng cho sự tồn vong của quốc gia. Mối quan hệ gia đình nên dựa trên hôn nhân hoặc mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái. “Mẹ phải là phụ nữ, cha phải là đàn ông,” văn bản viết.

Sửa đổi trong hiến pháp của Hungary cũng quy định lệnh cấm các sự kiện LGBTQ+ công cộng và định nghĩa giới tính một cách chặt chẽ là “giới tính khi sinh ra” và ưu tiên quyền được phát triển về đạo đức, thể chất và tinh thần của trẻ em cao hơn bất kỳ quyền cơ bản nào khác, ngoại trừ quyền được sống.

Xu hướng này cũng phản ánh những diễn biến bên ngoài EU. Trong bài phát biểu nhậm chức hồi tháng Một, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố rằng “chỉ có hai giới tính, nam và nữ”, trước khi ra lệnh cho các cơ quan liên bang ngừng công nhận các bản dạng phi nhị nguyên. Trong khi đó, Nga đã cấm việc chuyển đổi giới tính và “hệ tư tưởng giới tính phi truyền thống”, với việc Tòa án Tối cao nước này vào năm 2023 đã chỉ định “phong trào LGBT quốc tế” là một tổ chức khủng bố. 

Không giống như Slovakia và Hungary, cả Hoa Kỳ và Nga đều không có điều khoản hiến pháp nêu rõ rằng chỉ có 2 giới tính.

Những người chỉ trích Thủ tướng Fico cho rằng dưới sự lãnh đạo của ông, Slovakia đã từ bỏ đường lối thân phương Tây và đang đi theo hướng của Hungary dưới thời Thủ tướng Viktor Orban.

Hàng ngàn người đã nhiều lần biểu tình ở thủ đô và trên khắp Slovakia để phản đối lập trường thân Nga của Fico và các chính sách khác.