Tập đoàn Trung Quốc mua lại công ty cung cấp bảo hiểm cho CIA và FBI

Ngày 20/11, truyền thông Anh BBC công bố một phóng sự điều tra quan trọng, tiết lộ rằng ngay từ năm 2015, tập đoàn Trung Quốc Phúc Hưng (Fosun) đã âm thầm thâu tóm công ty bảo hiểm Wright USA — đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ bảo hiểm cho các nhân viên của Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) và Cục Điều tra Liên bang (FBI). Thương vụ này nhận được khoản vay 1,2 tỷ USD từ 4 ngân hàng quốc doanh Trung Quốc. Việc thu mua một công ty nắm giữ lượng lớn dữ liệu nhạy cảm của giới tình báo cấp cao Mỹ không chỉ gây chấn động cộng đồng tình báo Hoa Kỳ, mà còn trở thành yếu tố then chốt thúc đẩy Washington từ năm 2018 siết chặt quy định thẩm tra đầu tư nước ngoài.

Một thương vụ bảo hiểm hé lộ phần nổi của tảng băng chiến lược toàn cầu của Bắc Kinh

Năm 2015, một thương vụ mua bán có vẻ bình thường lặng lẽ diễn ra tại Mỹ: Tập đoàn tư nhân Trung Quốc Phúc Hưng mua lại công ty bảo hiểm nhỏ Wright USA. Tuy nhiên, ý nghĩa sâu xa của thương vụ này vượt xa bề ngoài của nó. Thương vụ không chỉ chạm tới dây thần kinh an ninh quốc gia của Hoa Kỳ, mà còn trở thành bước ngoặt khiến phương Tây phải nhìn lại chiến lược đầu tư toàn cầu của Trung Quốc. Sự kiện này giống như một hòn đá ném xuống mặt hồ yên ả, những vòng sóng lan ra cho đến nay vẫn chưa dừng lại, buộc Mỹ và các đồng minh nâng cấp toàn diện cơ chế rà soát đầu tư nước ngoài, đồng thời phơi bày một bản đồ bành trướng ở nước ngoài được Bắc Kinh thúc đẩy bằng sức mạnh tài chính mang tính quốc gia.

Dựa trên phóng sự độc quyền của BBC, cơ sở dữ liệu mới nhất của viện nghiên cứu Mỹ AidData, cùng phân tích của nhiều chuyên gia, có thể thấy rõ vụ Wright USA không hề là sự cố đơn lẻ. Nó chỉ là một chương trong một câu chuyện lớn hơn — câu chuyện về cách Trung Quốc tận dụng hệ thống tài chính “tư bản nhà nước” đặc thù để tiến hành thu mua có hệ thống những tài sản chiến lược tại các quốc gia giàu có, nhằm đạt được các mục tiêu về công nghệ, kinh tế và địa chính trị.

Vụ Wright USA — kho dữ liệu cá nhân của nhân viên CIA và FBI rơi vào tay vốn Trung Quốc, hồi chuông cảnh báo an ninh quốc gia

Năm 2016, nhà báo kỳ cựu Jeff Stein — người theo dõi giới tình báo Mỹ nhiều năm — nhận được tin mật: Wright USA, công ty chuyên cung cấp bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho nhân viên FBI, CIA và các cơ quan nhạy cảm khác, đã bị tập đoàn Phúc Hưng thâu tóm từ năm trước. Phản ứng của ông — “Tôi choáng váng!” — phản ánh đúng mức độ lo ngại trong nội bộ giới tình báo Mỹ.

Tâm điểm rủi ro của thương vụ này không nằm ở hoạt động bảo hiểm, mà ở lượng dữ liệu cực kỳ nhạy cảm mà công ty nắm giữ. Danh sách khách hàng của Wright USA bao gồm:

• Thông tin danh tính nhạy cảm: họ tên thật, địa chỉ nhà, liên lạc, thông tin gia đình của hàng loạt cựu và đương nhiệm nhân viên tình báo, nhân viên liên bang.
• Lý lịch nghề nghiệp: cơ quan công tác, chức vụ, lĩnh vực chuyên môn, thay đổi vị trí làm việc — đủ để phác họa cấu trúc nhân sự của cộng đồng tình báo Mỹ.
• Điểm yếu tiềm ẩn: hồ sơ bồi thường bảo hiểm có thể hé lộ tình trạng tài chính, tranh chấp pháp lý hoặc áp lực nghề nghiệp — những dữ liệu cực kỳ hữu ích cho công tác chiêu dụ tình báo.

Khi quyền sở hữu một “mỏ vàng tình báo” như vậy rơi vào tay một doanh nghiệp bị cho là có quan hệ gần gũi với lãnh đạo Trung Quốc, tín hiệu cảnh báo lập tức vang lên tại Washington. Dù không có bằng chứng cho thấy dữ liệu đã bị chuyển giao hay lạm dụng, nhưng trong thế giới tình báo, chỉ riêng “khả năng xảy ra” cũng đã là mối nguy không thể chấp nhận.

Ngân hàng nhà nước đứng sau — ý chí nhà nước dưới vỏ bọc “hợp pháp”

Về mặt pháp lý, thương vụ không vi phạm quy định thời điểm đó. Phúc Hưng hoạt động như một công ty tư nhân, và việc mua lại công ty nước ngoài là hợp lệ. Tuy nhiên, BBC trích dẫn dữ liệu mới cho thấy sự thật phía sau: 4 ngân hàng quốc doanh Trung Quốc đã cùng cung cấp khoản vay khổng lồ 1,2 tỷ USD.

Khoản tiền này được chuyển qua một cấu trúc công ty phức tạp đặt tại Quần đảo Cayman, cuối cùng hỗ trợ Phúc Hưng hoàn tất thương vụ thâu tóm Ironshore — công ty mẹ của Wright USA.

Phát hiện này thay đổi hoàn toàn bản chất sự việc. Đây không còn là thương vụ thương mại của một doanh nghiệp tư nhân, mà là một khoản đầu tư chiến lược có sự hậu thuẫn trực tiếp từ sức mạnh tài chính của nhà nước Trung Quốc. Như Stein nhận xét: “Ở Trung Quốc, mọi thứ đều gắn chặt với nhau; về cơ bản, anh đang trao những thông tin đó cho cơ quan tình báo Trung Quốc”. Câu nói này chỉ ra thực tế rằng trong hệ thống “Đảng – Nhà nước” của Bắc Kinh, gần như không doanh nghiệp nào có thể hoàn toàn độc lập với ý chí chính trị trung ương.

Phản ứng nhanh của Washington và thay đổi mang tính hệ thống

Bài báo của Stein đăng trên Newsweek lập tức khiến cấp cao Washington hành động. Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS) nhanh chóng điều tra. Dù quá trình không được công khai, kết quả rất rõ ràng: Wright USA được bán lại cho một công ty Mỹ (Starr Wright USA).

Quan trọng hơn, vụ này trở thành một “bài học mẫu mực”. Nhiều nguồn tin trong cộng đồng tình báo Hoa Kỳ xác nhận rằng vụ Wright USA là một trong những trường hợp thúc đẩy chính quyền Trump năm 2018 thông qua Đạo luật FIRRMA, mở rộng đáng kể quyền hạn của CFIUS, cho phép xem xét mọi giao dịch liên quan đến công nghệ then chốt, hạ tầng trọng yếu, và dữ liệu nhạy cảm của công dân Mỹ. Đây là bước chuyển từ tư thế “chào đón đầu tư” sang “ưu tiên an ninh quốc gia”.

Từ một điểm đến toàn cảnh — bản đồ đầu tư toàn cầu bí mật của Trung Quốc

Phát hiện gây sốc của AidData: 2,1 nghìn tỷ USD đầu tư toàn cầu

Nếu vụ Wright USA là một điểm, thì cơ sở dữ liệu do AidData xây dựng trong 4 năm chính là toàn cảnh. Phát hiện chủ chốt của cơ quan này làm thay đổi hoàn toàn nhận thức trước đây: Kể từ năm 2000, tổng chi tiêu của Bắc Kinh ở nước ngoài đạt khoảng 2,1 nghìn tỷ USD.

Lâu nay, người ta cho rằng dòng vốn của Trung Quốc chủ yếu đổ vào các nước đang phát triển thông qua “Vành đai – Con đường”. Nhưng AidData cho thấy: Khoảng một nửa — tức hơn 1.000 tỷ USD — chảy vào các nước phát triển như Mỹ, Anh, Đức.

Giám đốc AidData Brad Parks thừa nhận, họ rất bất ngờ khi phát hiện hàng trăm tỷ USD đã âm thầm đổ vào ngay các quốc gia giàu có — điều mà công chúng và nhiều nhà hoạch định chính sách không hề hay biết.

Sự thức tỉnh của phương Tây và động thái phản công — bài học từ Nexperia của Hà Lan

Khi các thương vụ như Wright USA liên tục lộ diện, các chính phủ phương Tây dần nhận ra rằng đằng sau những giao dịch có vẻ thương mại lại là “hệ thống đảng – nhà nước Trung Quốc đang ký chi phiếu”. Từ Mỹ đến châu Âu và Úc, các nền kinh tế lớn lần lượt siết chặt cơ chế thẩm tra đầu tư.

Vụ công ty bán dẫn Hà Lan Nexperia là ví dụ điển hình.

Năm 2017, với khoản vay 800 triệu USD từ ngân hàng quốc doanh Trung Quốc, một tập đoàn Trung Quốc đã thâu tóm Nexperia. Hai năm sau, quyền sở hữu chuyển sang công ty Trung Quốc Wingtech.

Chính phủ Hà Lan ngày càng lo ngại công nghệ bán dẫn trọng yếu của Nexperia có thể bị chuyển sang các bộ phận khác của Wingtech để phục vụ mục tiêu quân sự hoặc chiến lược của Trung Quốc. Cuối cùng, tháng 9/2024, Hà Lan tuyên bố tiếp quản hoạt động của Nexperia, trên thực tế tách công ty tại Hà Lan khỏi phần sản xuất tại Trung Quốc.

Nhà nghiên cứu Xiaoxue Martin tại Viện Quan hệ Quốc tế Hague nhận xét rằng Hà Lan vốn là quốc gia thương mại mở, luôn ưu tiên lợi ích kinh doanh. Do đó, cách xử lý Nexperia khiến nhiều người bất ngờ, cho thấy ngay cả quốc gia đặt nặng thương mại nhất cũng phải chuyển hướng trước áp lực địa chính trị.

Tuy vậy, Martin cảnh báo không nên xem Trung Quốc như một khối thống nhất hay cho rằng mọi doanh nghiệp Trung Quốc đều có ý đồ tiêu cực. Nhiều doanh nghiệp tư nhân chủ yếu bị thúc đẩy bởi lợi nhuận. Thách thức nằm ở chỗ ranh giới giữa thương mại và chính trị trong hệ thống Trung Quốc quá mờ, khiến thế giới bên ngoài khó phân biệt và khó tin tưởng.

Câu chuyện về công ty bảo hiểm Wright USA cuối cùng đã trở thành một ẩn dụ của thời đại. Nó cho thấy rằng trong thời kỳ toàn cầu hóa va chạm mạnh với địa chính trị, dữ liệu chính là quyền lực, công nghệ chính là sức mạnh quốc gia, và bất kỳ giao dịch thương mại tưởng chừng bình thường nào cũng có thể hàm chứa rủi ro an ninh sâu sắc. Thế giới đã bước vào giai đoạn vừa phụ thuộc vừa cảnh giác với nguồn vốn Trung Quốc — và câu hỏi làm thế nào cân bằng giữa hợp tác và kiểm soát rủi ro sẽ là thách thức chung của các quốc gia trong thập kỷ tới.