Thẩm phán phán quyết chính quyền Trump điều động Vệ binh Quốc gia tới Portland là phi pháp

Hôm thứ Sáu (ngày 7/11), Thẩm phán Tòa án Liên bang khu vực Hoa Kỳ – bà Karin Immergut phán quyết rằng việc chính quyền Trump vào tháng Chín năm nay sử dụng quyền lực liên bang để điều động lực lượng Vệ binh Quốc gia đến thành phố Portland, bang Oregon, là hành vi vi phạm luật liên bang và mang tính chất bất hợp pháp.

Tòa án xác định không có “nổi loạn hay nguy cơ nổi loạn”

Trong bản án dài hơn 100 trang, thẩm phán chỉ rõ: Chính quyền Trump viện dẫn Điều 12406, Chương 10 Bộ Luật Hoa Kỳ (10 U.S.C. §12406) để “liên bang hóa” Vệ binh Quốc gia là không có căn cứ hợp pháp. Điều khoản này chỉ cho phép tổng thống sử dụng Vệ binh Quốc gia khi không có cách nào thực thi luật liên bang hoặc khi xảy ra nổi loạn hoặc nguy cơ nổi loạn. Theo bằng chứng phiên tòa cùng lời khai nhân chứng, khi ông Trump tuyên bố điều quân vào tháng 9/2025, những điều kiện này đều không diễn ra tại Portland.

Bà nêu rõ, dù các hoạt động biểu tình bên ngoài tòa nhà ICE (Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan) ở Portland diễn ra gần như mỗi tối từ tháng Sáu, nhưng sau các cuộc biểu tình dữ dội giữa tháng Sáu, tình hình đã lắng dịu về cơ bản, chỉ còn những vụ xung đột nhỏ lẻ. “Những cuộc biểu tình quy mô nhỏ này không gây cản trở thực chất tới hoạt động thi hành luật di trú liên bang, và gây ảnh hưởng rất ít tới nhân viên thực thi pháp luật.” Do đó, tổng thống không có “căn cứ pháp lý hợp lý” khi điều động Vệ binh Quốc gia theo luật này, đồng thời vi phạm tu chính án thứ Mười của Hiến pháp Hoa Kỳ về quyền của các bang.

Trong tháng Mười, bà Immergut từng tạm thời ngăn ông Trump sử dụng Vệ binh Quốc gia tại Oregon; khi Nhà Trắng nỗ lực điều quân từ California và Texas, bà cũng tiếp tục ngăn chặn. Mệnh lệnh mới nhất của bà là cấm vĩnh viễn việc điều động Vệ binh Quốc gia liên bang hóa giữa các bang, cho phép một khoảng đệm 14 ngày để các binh sĩ đã được liên bang hóa nhưng chưa triển khai vẫn giữ nguyên hiện trạng.

Chính phủ biện hộ và lập trường của ông Trump

Bộ Tư pháp lập luận trước tòa rằng tòa nhà ICE tại Portland từng bị phá hoại, các nhân viên chấp pháp phải chịu áp lực kéo dài. Giám đốc địa phương ICE, bà Cammilla Wamsley làm chứng rằng bà ủng hộ việc liên bang hóa Vệ binh Quốc gia để giảm tải cho lực lượng. Bản thân ông Trump, trong tháng Mười, gọi Portland là “hỗn loạn không luật lệ”, đồng thời chỉ trích “Antifa và cánh tả cấp tiến” đã tấn công bạo lực nhân viên thực thi pháp luật liên bang.

Các quan chức liên bang làm việc trong khu vực đã làm chứng về tình trạng thiếu nhân sự và các yêu cầu bổ sung nhân sự vẫn chưa được đáp ứng. Trong số đó có một quan chức của Cơ quan Bảo vệ Liên bang, cơ quan thuộc Bộ An ninh Nội địa chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh tại các tòa nhà liên bang, người mà thẩm phán đã cho phép tuyên thệ làm nhân chứng với tên viết tắt là R.C., vì lo ngại về an toàn.

Tuy nhiên, bà Immergut nhấn mạnh trong phán quyết rằng Antifa là một “hệ tư tưởng”, không phải một tổ chức có thành viên cụ thể, những người biểu tình cũng không tìm cách chiếm đoạt chính quyền hay lật đổ thể chế bằng các hành động phi pháp, do đó không cấu thành nổi loạn.

Phán quyết này lần đầu tiên ra lệnh cấm vĩnh viễn đối với việc chính quyền Trump dùng quân đội can thiệp vào thực thi pháp luật địa phương, đồng thời cấm sử dụng Vệ binh Quốc gia trong các trường hợp tương tự trong tương lai. Chính phủ liên bang cho biết sẽ kháng cáo, khẳng định tổng thống có quyền hợp pháp để bảo vệ nhân viên và tài sản liên bang.

Tranh chấp kéo dài tới Tòa án Tối cao

Hiện tại, Tòa phúc thẩm vòng Chín đã ra lệnh dừng việc triển khai của ông Trump ở Oregon, còn Tòa án Liên bang Los Angeles, California cũng xác định việc xuất quân vi phạm “Đạo luật Cấm Quân sự can thiệp thực thi dân sự” (Posse Comitatus Act).

Một vụ án khác liên quan đến Chicago đã được trình lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ, và tòa yêu cầu làm rõ thêm ý nghĩa pháp lý của thuật ngữ “lực lượng thường trực” (regular forces) trong Điều 12406.

Bà Immergut cho biết, bà không cần xác định thuật ngữ đó trong vụ án này, vì Tòa Phúc thẩm Vòng 9 đã quyết định rằng “lực lượng thường trực” bao gồm cả lực lượng thực thi pháp luật liên bang, và lực lượng thực thi pháp luật liên bang lẫn địa phương ở Portland khi ấy đều đủ khả năng kiểm soát tình hình.

Phán quyết này không chỉ là một cú sốc lớn đối với chính sách triển khai Vệ binh Quốc gia toàn quốc của chính quyền Trump, mà còn trở thành án lệ mới nhất cho tranh chấp giữa quyền hạn tổng thống và chủ quyền các bang, dự kiến sẽ tiếp tục được tranh luận trong chính trị và hiến pháp tại Mỹ thời gian tới.

Ít nhất 32 người đã bị truy liên quan đến các cuộc biểu tình ở Portland

Một cuộc rà soát hồ sơ tòa án của Reuters cho thấy ít nhất 32 người đã bị truy tố tội danh liên bang liên quan đến các cuộc biểu tình ở Portland kể từ khi chúng bắt đầu vào tháng Sáu.

Trong số 32 người đó, 11 người đã nhận tội nhẹ và chỉ bị án treo. Một người ném dao vào cảnh sát (nhưng trượt) đã nhận tội “đe dọa” và có thể đối mặt với mức án lên tới 20 năm tù.

Khoảng một nửa số bị cáo bị buộc tội tấn công nhân viên liên bang, bao gồm 14 trọng tội và 7 tội nhẹ. Hai vụ án đã bị hủy mà không nêu lý do.

Trí Đạt (t/h)