Thủ tướng Lý Cường ví Mỹ – Trung như vợ chồng, nhưng vừa đánh vừa kéo

Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường gần đây đã đến New York để tham dự kỳ họp lần thứ 80 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và có bài phát biểu được cho là ẩn ý chỉ trích Mỹ. Tuy nhiên, khi tham gia một buổi tọa đàm với giới doanh nghiệp và học giả Mỹ, ông lại ví quan hệ Mỹ – Trung như “mối quan hệ vợ chồng” – một cách nói từng được cựu Phó Thủ tướng Uông Dương đưa ra trước đây.

Giới quan sát nhận định, chuyến đi này cho thấy ông Lý Cường đại diện cho ông Tập Cận Bình thể hiện rõ hai bộ mặt với Mỹ, điển hình cho hiện tượng mà chính nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) gọi là “kẻ hai mặt”.

Phát biểu tại Liên Hợp Quốc: Ngụ ý chỉ trích Mỹ

Ngày 26/9, tại phiên họp toàn thể Đại hội đồng LHQ, ông Lý Cường phát biểu lên án “tư duy Chiến tranh Lạnh”, chỉ trích các biện pháp áp thuế, đồng thời lên tiếng bảo vệ chủ nghĩa đa phương và thương mại tự do. Mặc dù không nhắc tên cụ thể, nhưng nội dung phát biểu ám chỉ rõ ràng đến Hoa Kỳ.

Trong tọa đàm riêng: Ví “Mỹ – Trung như vợ chồng”

Tuy nhiên, theo Wall Street Journal hôm thứ Sáu (27/9), tại một buổi gặp gỡ với các lãnh đạo doanh nghiệp và giới học giả Mỹ ngày 25/9, ông Lý Cường đã ví quan hệ Mỹ – Trung như một cặp vợ chồng.

Ông Stephen Orlins, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ – Trung, chia sẻ rằng: “Lý Cường nói quan hệ vợ chồng thì không thể tránh khỏi mâu thuẫn, nhưng vẫn luôn gắn bó mật thiết.”

Đây là chuyến công du Mỹ đầu tiên của một Thủ tướng Trung Quốc trong gần một thập kỷ, cũng là lần đầu tiên Lý Cường tham dự kỳ họp Liên Hợp Quốc. Đáng chú ý, ông không có bất kỳ cuộc gặp chính thức nào với các quan chức Chính phủ Hoa Kỳ.

Phép ẩn dụ “vợ chồng” – cũ kỹ và đã lỗi thời?

Cách ví von “vợ chồng” trong quan hệ Mỹ – Trung từng được cựu Phó Thủ tướng Uông Dương sử dụng năm 2013, khi tham dự Đối thoại Kinh tế Mỹ – Trung tại Washington. Khi đó, ông nói:

“Quan hệ kinh tế Mỹ – Trung giống như vợ chồng, có cãi vã, có khác biệt, nhưng vẫn phải hiểu nhau, tin nhau và xây dựng cuộc sống chung.”

Nhưng theo Đài Phát thanh Pháp (RFI), tình hình hiện tại không còn như năm 2013. Khi đó, ông Tập Cận Bình mới lên nắm quyền, và chính sách ngoại giao vẫn còn chịu ảnh hưởng của tư tưởng “giấu mình chờ thời” của Đặng Tiểu Bình. Quan hệ Mỹ – Trung thời điểm đó cũng khá hòa hoãn.

Ngày nay, với ngoại giao chiến lang lên ngôi, Trung Quốc không thực hiện các cam kết khi gia nhập WTO, còn Mỹ thì xét lại toàn bộ chính sách “tiếp cận Trung Quốc”, khiến quan hệ song phương ngày càng căng thẳng. Vì thế, việc ông Lý Cường nhắc lại “vợ chồng luận” chỉ mang tính hình thức, không còn sự hài hước hay thiện chí như trước.

Một mặt “chỉ trích Mỹ”, một mặt “vỗ về doanh nghiệp Mỹ”

Giới phân tích cho rằng trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang sa sút, phát biểu của ông Lý Cường cho thấy Bắc Kinh không muốn làm sứt mẻ quan hệ với Mỹ, đặc biệt là với giới doanh nghiệp. Đây cũng là chiến lược lâu đời của Trung Quốc: “Mềm mỏng với dân sự, cứng rắn với chính trị”.

Bình luận với Epoch Times, nhà quan sát Lý Lâm Nhất nhận định, ông Lý Cường tỏ ra rất thận trọng, đặc biệt là khi gặp các lãnh đạo như Thủ tướng Canada Justin Trudeau hay Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen – tất cả đều trong khuôn khổ kín đáo.

Ông cho rằng thái độ của ông Lý Cường – một mặt phê phán Mỹ trên diễn đàn công khai, mặt khác nịnh nọt doanh nghiệp Mỹ phía sau cánh gà – rất phù hợp với chiến lược hai mặt mà ông Tập áp dụng những năm qua: Vừa đánh vừa kéo, vừa “chiến lang”, vừa “thống chiến” (thống nhất mặt trận dân sự).

Theo ông, điều này phản ánh rõ nét hiện tượng trong nội bộ ĐCSTQ thường gọi là “kẻ hai mặt”.

Liệu có thay đổi quyền lực trong nội bộ Đảng?

Việc ông Lý Cường dẫn đầu đoàn Trung Quốc đến Mỹ gây ra nhiều đồn đoán về biến chuyển trong quyền lực nội bộ.

Nhà bình luận Chu Hiểu Huy viết trên Epoch Times rằng với vị thế đứng đầu đảng – chính quyền – quân đội, đáng lý Tập Cận Bình phải là người tham dự hội nghị tại Mỹ. Tuy nhiên suốt 10 năm qua, ông chỉ một lần duy nhất đến dự Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào năm 2015, và sau đó đều gửi video phát biểu hoặc cử cấp dưới thay mặt.

Ông cho rằng lý do có thể liên quan đến sức khỏe, hoặc do nội bộ ĐCSTQ còn nhiều bất ổn, khiến ông không mặn mà với việc xuất hiện trước công chúng quốc tế, nhất là khi quan hệ Mỹ – Trung đang bế tắc.

Cũng theo ông, việc Lý Cường thay mặt đi Mỹ có thể cho thấy vị trí của ông này đang được củng cố, mở ra cơ hội “tỏa sáng” quốc tế.

Tập vẫn “không yên tâm” với Lý Cường?

Theo AP hôm 25/9, chuyến đi của ông Lý Cường được xem là dấu hiệu cho thấy ông Tập Cận Bình ngày càng ít đi công du, thay vào đó là ủy thác cho những thuộc hạ trung thành như Lý Cường.

Tuy nhiên, ngay cả khi ông Lý phát biểu trực tiếp tại Liên Hợp Quốc, ông Tập vẫn xuất hiện qua video tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu hôm 24/9, cho thấy ông không muốn hoàn toàn “vắng mặt”.

Nhà phân tích Lý Lâm Nhất nhận xét: “Điều này cho thấy Tập Cận Bình vẫn không hoàn toàn tin tưởng Lý Cường”.

Nhà bình luận Trần Phá Không: Tập cần “giữ hình ảnh”

Bình luận với Epoch Times, nhà quan sát chính trị lưu vong Trần Phá Không cho biết: “Việc để Lý Cường đến Liên Hợp Quốc, còn Tập Cận Bình thì phát biểu qua video, cho thấy Tập muốn khẳng định sự hiện diện của mình, dù thực tế là không cần thiết.”