Tổng thống Biden: Trát ICC đòi bắt Netanyahu là “thái quá”

Tòa án Hình sự Quốc tế ICC hôm Thứ Năm phát trát bắt Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vì tội ác chiến tranh gây ra tại Gaza. Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chỉ trích gay gắt trát bắt người này, gọi đó là “thái quá.” Thượng nghị sỹ Mỹ Lindsey Graham, một đồng minh của Tổng thống Đắc cử Donald Trump, kêu gọi rằng Mỹ phải có các biện pháp trừng phạt ICC. Trong trát bắt người về tòa xét xử, ngoài ông Netanyahu, ICC còn yêu cầu bắt Yoav Gallant, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel nhưng gần đây vừa bị ông Netanyahu cách chức, và Mohammed Deif, một chỉ huy của phiến quân Hamas, người mà theo nguồn tin của Israel đã bị họ giết chết từ hồi tháng 7.

Trong trát bắt người hôm Thứ Năm được thẩm phán của ICC, trụ sở La Hay (The Hague), liệt kê các tội ác khác nhau, trong đó có dùng hình thức gây nạn đói như một phương pháp chiến tranh, tội ác chống lại loài người, tội sát nhân, tội đàn áp dân thường, cùng một số tội ác liên quan tới vấn đề nhân đạo.

Đối tượng gồm có Benjamin Netanyahu, hiện là thủ tướng Israel, Yoav Gallant, trước là Bộ trưởng Quốc phòng Israel nhưng vừa bị cách chức bởi ông Netanyahu hôm 7/11, và Mohammed Deif, một chỉ huy của phiến quân Hamas mà Israel đưa tin rằng đã bị họ giết chết hồi tháng 7.

Thẩm phán tuyên bố rằng đã có “các cơ sở hợp lý” để ban hành trát bắt người.

Cả Israel và Hamas đều đã lên tiếng phản đối trát bắt người này.

“Tòa án La Hay buộc tội chúng tôi về chính sách cố tình bỏ đói,” Thủ tướng Netanyahu nói. “Nhưng chính chúng tôi đã cung cấp 700.000 tấn lương thực cho nhân dân Gaza. Chúng tôi đã gửi hàng triệu các thông điệp văn bản, gọi điện, tờ rơi, cho các công dân Gaza bảo họ di rời khỏi nguy hại, trong khi đó Hamas… dùng họ như những tấm chắn sống.”

Ông Netanyahu gọi hành động của tòa án là một “quyết định chống người Do Thái (antisemitic)” và nói rằng nó sẽ thất bại.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chỉ trích gay gắt cách làm này của ICC. Trong tuyên bố của Tòa Bạch Ốc, ông viết:

“Trát bắt người của ICC chống lại các lãnh đạo Israel là thái quá (outrageous). Tôi muốn làm rõ một lần nữa: Bất kể ICC muốn ám chỉ như thế hay không, thì tuyệt đối không có sự tương đương, tuyệt đối không, giữa Israel và Hamas. Chúng tôi sẽ luôn luôn sát cánh cùng Israel chống lại các đe dọa tới an ninh của họ.”

Thư ký báo chí của Nhà Trắng, Karine Jean-Piere nói với các phóng viên: “Chúng tôi hoàn toàn bác bỏ quyết định của tòa [ICC] đòi bắt các quan chức cao cấp của Israel. Chúng tôi cảm thấy vô cùng quan ngại về việc các công tố viên vội vàng tìm cách bắt người, và về những sai lầm trong quá trình dẫn họ tới quyết định đó.”

Thượng nghị sỹ Mỹ Lindsey Graham, Đảng Cộng hòa, được giới quan sát coi là một đồng minh lâu năm của Tổng thống Đắc cử Donald Trump, đã nói rằng chính phủ Mỹ cần ban hành các biện pháp trừng phạt nhắm vào ICC.

Trong một thông điệp trên X (Twitter), ông Graham chỉ trích ICC đã “hành xử một cách lố bịch và vô trách nhiệm nhất” và “trong khi một đám cáo buộc đang lơ lửng trên đầu công tố viên người đã thúc đẩy trát bắt người này.”

Đó là ông nhắc tới việc công tố viên Karim Khan đang phải đối mặt với cáo buộc hành vi sai trái tình dục, được ICC tuyên bố vào tuần trước.

“Tòa án là một trò hề nguy hiểm. Đã đến lúc Thượng viện Mỹ cần có biện pháp trừng phạt cơ quan vô trách nhiệm đó,” ông Graham nói. “[Thượng nghị sỹ dẫn đầu Đảng Dân chủ ở Thượng viện Chuck] Schumer cần thông qua đạo luật lưỡng đảng mà đã được Hạ viện thông qua để trừng phạt tòa án [ICC] vì hành động thái quá này, và [Tổng thống Mỹ Joe] Biden cần ký duyệt.”

Hồi tháng 6, Hạ viện Mỹ đã thông qua một dự luật trừng phạt một số quan chức của tòa án ICC, nhưng dự luật này chưa được thông qua bởi Thượng viện. Lệnh trừng phạt là trên cơ sở ICC có các nỗ lực tra tìm tội ác của quan chức Israel. Hiện nay, sau ngày bầu cử 5/11, thì Đảng Cộng hòa đã nắm cả Thượng viện và Hạ viện.

Âu Mỹ có các phản ứng khác nhau về trát bắt người này của ICC. Một số quốc gia EU, điển hình là Anh quốc, đã tuyên bố hợp tác với trát bắt người này của ICC. Ý, Hà Lan, Canada, và Jordan đã lên tiếng sẽ hợp tác với lệnh bắt người này.

Thủ tướng Viktor Orban của Hungary cho hay ông đã có kế hoạch mời Thủ tướng Netanyahu tới thăm, và trong chuyến công du theo “lời mời đó, tôi sẽ đảm bảo với ông ấy rằng nếu ông ấy đến, thì phán quyết của ICC sẽ không có hiệu lực ở Hungary và chúng tôi sẽ không tuân theo nội dung của nó.”

Nam Phi, vốn là một trong những quốc gia lên án Israel về tội diệt chủng ở Gaza, đã ca ngợi ICC về trát bắt người này, và hối thúc “tất cả các thành viên [tham gia Quy chế] hãy thực hiện trách nhiệm của mình theo Quy chế Rome.”

Hồi tháng 3 năm ngoái, ICC đã ban hành lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Vladimir Putin, cũng do công tố viên Khan cáo buộc, cáo buộc tổng thống Nga với tội danh “trục xuất bất hợp pháp người dân (trẻ em)” và “chuyển giao bất hợp pháp người dân (trẻ em) từ các khu vực bị chiếm đóng của Ukraine sang Liên bang Nga.”

Moskva đã bác bỏ các cáo buộc, gọi đó là vô lý, và nhấn mạnh rằng việc sơ tán dân thường khỏi các khu vực chiến sự – nơi họ bị pháo binh và máy bay không người lái của Ukraine nhắm tới – không phải là tội ác. Hơn nữa, cả Nga và Ukraine đều không ký Quy chế Rome, nền tảng của tòa án ICC, vì vậy ICC không có thẩm quyền tư pháp trong vấn đề này.

Tháng 9 năm nay, trong chuyến công du của Tổng thống Putin tới Mông Cổ, thì chính quyền nước này cũng không thực hiện theo lệnh bắt người của ICC, mặc dù Mông Cổ là thành viên tham gia Quy chế Rome.

Israel không tham gia Quy chế Rome, nhưng mà, về lý thuyết, ông Netanyahu và ông Gallant có thể bị bắt lên tòa quy án nếu đặt chân tới 1 trong 124 quốc gia thành viên tham gia Quy chế này.

Nhật Tân (t/h theo BBC, Al Jazeera, và một vài nguồn tin khác)