Zelensky và thế khó trước bản kế hoạch hòa bình 28 điểm mới của Mỹ

Trong bối cảnh Washington dưới chính quyền Trump thúc ép Kiev phải tiến tới đàm phán, một chuỗi sự kiện tưởng rời rạc, thực chất đang kết nối thành một chiến lược thống nhất. Trong nội bộ, chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn tại Ukraine làm rung chuyển chính quyền Zelensky; trên trường quốc tế: Mỹ đe dọa ngừng cung cấp vũ khí cũng như thông tin tình báo, sự chia rẽ giữa Mỹ và các quốc gia EU trong NATO; cùng với tình hình chiến trường thực tế tồi tệ, đã buộc Tổng thống Zelensky không thể thẳng thừng nói KHÔNG trước kế hoạch hòa bình 28 điểm, với các điều khoản mà trước đây Kiev coi nó tương đương với việc ‘đầu hàng’, do phía Mỹ đưa ra. Đúng như lời nhận xét của Tổng thống Trump nói với ông trước đây: “Anh không có quân bài mặc cả nào hết”.

Tham nhũng làm chấn động Kiev

Vụ điều tra Energoatom – nơi Cục Chống Tham nhũng Ukraine (NABU) tố cáo một “tổ chức tội phạm cấp cao” do doanh nhân Timur Mindich cầm đầu, cùng những cáo buộc liên quan đến cựu Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov và các nhân vật thân cận Zelensky – đã gây chấn động Kiev.

Chưa dừng lại ở phạm vi nội bộ, Wall Street Journal cho biết, Kiev đã chủ động loại bỏ điều khoản chống tham nhũng khỏi dự thảo kế hoạch hòa bình 28 điểm do Washington đề xuất, thay bằng nội dung “ân xá toàn diện cho mọi hành vi trong thời chiến”. Động thái này bị xem là nỗ lực tuyệt vọng nhằm cứu phe cánh trước làn sóng điều tra.

Liệu việc phanh phui tham nhũng tại Ukraine có phải là đòn bẩy để buộc ông Zelensky phải ngồi vào bàn đàm phán trên các điều kiện do Mỹ thiết kế?

• Scandal tham nhũng suy yếu uy tín ông Zelensky, lung lay niềm tin dân Ukraine và đồng minh
• Cựu cộng sự của ông Zelensky bị cáo buộc dàn xếp vụ biển thủ 100 triệu USD

Kế hoạch hòa bình 28 điểm: Áp lực sinh tử đối với Kiev

Dự thảo hòa bình 28 điểm đề xuất những nhượng bộ sâu sắc:

• Ukraine phải trao lại phần lãnh thổ Donbas vẫn còn đang kiểm soát cho Nga,
• Giảm một nửa quân đội (giới hạn quân ở mức 600.000),
• Bỏ đơn xin gia nhập NATO,
• Chấp nhận kiểm soát của quốc tế đối với viện trợ và an ninh.

Những điều khoản này từng bị coi là “đầu hàng”. Nhưng điều gây chú ý nhất là Zelensky đã không ngay lập tức bác bỏ. Không một lời nói “không”, không nhắc lại “lằn ranh đỏ”, không nói về NATO – những chủ đề mà trước đây ông luôn kiên định.

Việc giữ im lặng chính là tín hiệu lớn nhất cho thấy ông đang cân nhắc.

• Kế hoạch hòa bình mới 28 điểm giữa Nga và Ukraine: Phản ứng các bên

Vì sao Zelensky không thể nói “không”? 3 yếu tố khiến ông buộc phải để ngỏ cánh cửa:

(1) Bê bối tham nhũng làm suy yếu tính chính danh

Vụ Energoatom chỉ là phần nổi của tảng băng. Những năm chiến tranh là môi trường lý tưởng cho tham nhũng nở rộ. Zelensky, vốn từng lên nắm quyền bằng lời hứa “thanh lọc hệ thống”, giờ lại bị bao vây bởi các cáo buộc tham nhũng liên quan đến những đồng minh thân cận.

Một tổng thống đang mất quyền lực nội bộ thì không thể chống lại áp lực quốc tế.

(2) Washington đã hết kiên nhẫn

Tối hậu thư từ Mỹ rất rõ: Nếu Kiev không có tiến triển đàm phán trong vòng vài ngày, toàn bộ hỗ trợ – kể cả vũ khí và tình báo – sẽ dừng ngay.

Ukraine không thể tồn tại nếu không có các trụ cột này. Khả năng “câu giờ” đã khép lại.

Tổng thống Donald Trump hôm thứ Bảy (22/11) cho biết nếu Zelensky bác bỏ kế hoạch mới do Washington đề xuất nhằm chấm dứt chiến tranh Nga–Ukraine, ông ta có thể “tiếp tục chiến đấu hết mình”, và dĩ nhiên là không còn sự hỗ trợ từ Mỹ.

Reuters trước đó đưa tin, Washington đã đe dọa ngừng cung cấp tình báo và viện trợ quân sự nếu Ukraine từ chối kế hoạch.

“Chà, đến một lúc nào đó anh ấy [Zelensky] sẽ phải chấp nhận điều gì đó,” Tổng thống Mỹ khẳng định.

Ông Trump giải thích rằng Ukraine đang phải đối mặt với “một mùa đông lạnh lẽo… nhưng nhiều nhà máy năng lượng lớn đã bị tấn công, nói nhẹ nhàng là vậy”.

“Bạn còn nhớ không, tại Phòng Bầu dục không lâu trước đây, tôi đã nói: ‘Anh không có con bài mặc cả nào hết’,” ông nhắc lại, ám chỉ cuộc gặp với ông Zelensky hồi tháng Hai, có sự tham dự của Phó Tổng thống JD Vance, trong đó cuộc gặp căng thẳng trước ống kính và kết thúc sớm khi ông Trump và ông Vance cáo buộc ông Zelensky thiếu lòng biết ơn đối với viện trợ từ Mỹ và không muốn hòa bình.

Washington đã cho Zelensky thời hạn đến Lễ Tạ ơn, tức thứ Năm, để trả lời.

Ông Vance viết trên X, phản bác lại ý kiến chống đối bản kế hoạch hòa bình 28 điểm của chính quyền Trump rằng:

“Bất kỳ kế hoạch hòa bình nào giữa Ukraine và Nga đều phải:

1. 1. Chấm dứt thương vong nhưng vẫn bảo toàn chủ quyền của Ukraine.

   2. Được cả Nga và Ukraine chấp nhận.

   3. Tối đa hóa khả năng chiến tranh không bùng phát trở lại.

Mọi chỉ trích đối với khuôn khổ hòa bình mà chính quyền đang xây dựng đều hoặc là hiểu sai về khuôn khổ này, hoặc là diễn đạt sai một số thực tế then chốt trên thực địa.

Có một ảo tưởng rằng nếu chúng ta chỉ cần bơm thêm tiền, thêm vũ khí hoặc thêm trừng phạt thì chiến thắng sẽ nằm trong tầm tay. Hòa bình sẽ không được tạo ra bởi những nhà ngoại giao thất bại hay những chính trị gia sống trong thế giới ảo tưởng. Nó có thể được tạo ra bởi những người thông minh đang sống trong thế giới thực.”

Lời ông Vance nói đã gián tiếp thừa nhận việc, những ai cho rằng Ukraine có khả năng thắng Nga trên chiến trường đều chỉ là đang ảo tưởng.

(3) Nỗi lo sụp đổ toàn diện

Phát biểu về kế hoạch hòa bình mới này, Zelensky đã đề cập đến những điều như “giữa kế hoạch và một mùa đông khủng khiếp”, nói về “giới hạn của ý chí”, về “làm mọi cách để kết thúc chiến tranh, chứ không phải kết thúc Ukraine”. Đây là những ngôn từ hiếm thấy ở ông – ám chỉ nhận thức rằng: Nếu không chấp nhận đàm phán, nguy cơ Ukraine mất khả năng tổ chức chiến tranh và mất cả chủ quyền thực tế là hoàn toàn có thật.

4. Zelensky chuyển sang ngôn ngữ “phẩm giá”

Trong bài phát biểu 10 phút, Zelensky lặp đi lặp lại từ “phẩm giá” – giống như giai đoạn Maidan 2014, khi thuật ngữ này được dùng để lãng mạn hóa các hành động bạo lực và chính biến. Giờ đây, ông dùng nó để che đi sự mất mát, sự kiệt quệ và đặc biệt là sự suy thoái đạo đức trong nội bộ chính quyền.

Nhưng lần này, lập luận mang màu sắc biểu tượng đó không còn che giấu được:

• Sự thật rằng hàng trăm ngàn người đã chết không đem lại lợi ích chiến lược nào cho Ukraine.
• Sự thật rằng phương Tây đã nhiều lần thất hứa – từ NATO đến viện trợ “bất cứ giá nào”.
• Sự thật rằng tương lai của Ukraine đang bị quyết định tại Washington, không phải Kiev.

5. Liệu Zelensky sắp phải chấp nhận một thỏa hiệp đau đớn?

Cả hai chuỗi sự kiện – vụ điều tra tham nhũng và bài phát biểu về kế hoạch hòa bình – cho thấy: Ông Zelensky đang bị dồn vào thế khó có thể cựa quậy.

Những áp lực kết hợp lại thành một bức tranh rõ ràng:

1. Về nội bộ: Bê bối tham nhũng làm lung lay nền tảng quyền lực.
2. Về quốc tế: Mỹ muốn kết thúc chiến tranh nhanh chóng để tập trung vào các ưu tiên khác.
3. Về quân sự: Ukraine không còn năng lực phản công và mất chủ động trên mọi mặt trận.
4. Về chính trị: EU–NATO chia rẽ, nhiều nước muốn chiến tranh tiếp tục “chiến đấu đến người Ukraine cuối cùng”, còn Mỹ muốn ngừng lại.

Những điều này khiến Zelensky hiểu rằng: Nếu không ký hòa bình, ông sẽ có thể mất cả chì lẫn chài.