Bộ Công Thương từng tham mưu hàng trăm dự án điện mặt trời không có căn cứ

Phê duyệt bổ sung và tham mưu Thủ tướng phê duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời không có căn cứ, gây khó khăn cho quản lý vận hành hệ thống điện… là một trong những hoạt động thể hiện sự buông lỏng quản lý của Bộ Công thương, được Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.

Theo kết luận từ Thanh tra Chính phủ, Bộ Công thương phê duyệt bổ sung và tham mưu Thủ tướng phê duyệt bổ sung 154 dự án điện mặt trời (ĐMT) với tổng công suất khoảng 13.840MW không có căn cứ, cơ sở pháp lý về quy hoạch (không bao gồm 14 dự án với công suất 870MW được Bộ Công thương phê duyệt trong quy hoạch điện lực cấp tỉnh của 4 tỉnh trước năm 2016 cập nhật sang giai đoạn 2016-2020).

Trong đó, 123 dự án được duyệt với tổng công suất khoảng 8.500MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020 là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, mất cân đối về cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho quản lý vận hành hệ thống điện, lãng phí nguồn lực xã hội…

“Điều này thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng trong quy định tại Điều 360 Bộ Luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)”, Thanh tra Chính phủ xác định.

Bộ Công thương phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện lực cấp tỉnh 114 dự án ĐMT (tổng công suất 4.166MW) có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020. Trong số này, 92 dự án (3.194MW) được phê duyệt bổ sung riêng lẻ vào Quy hoạch phát triển điện lực của 23 tỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư.

Trong 23 tỉnh nêu trên, 15 tỉnh không quy hoạch đầu tư ĐMT trong Quy hoạch phát triển điện lực tỉnh và không có quy hoạch ĐMT đến năm 2020 của 63 tỉnh, thành phố được lập, phê duyệt theo quy định tại Quyết định 11/2017 của Thủ tướng.

Do đó, Bộ Công thương phê duyệt 92 dự án ĐMT trên được xác định là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Theo quy hoạch điện VII điều chỉnh, tổng công suất nguồn ĐMT đến năm 2020 được duyệt là 850MW. Tuy nhiên, Bộ Công thương đã tham mưu, trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án với tổng công suất 10.521MW vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư (23 dự án với tổng công suất 5.200MW tiến độ vận hành 2016-2020; 31 dự án 5.321MW vận hành 2021-2025) trong khi không lập Quy hoạch phát triển ĐMT quốc gia đến năm 2020 theo yêu cầu tại Quyết định 11/2017 của Thủ tướng.

54 dự án được phê duyệt cũng bị kết luận không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Liên quan đến phê duyệt 168 dự án ĐMT với tổng công suất 14.707MW (cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh) không có căn cứ pháp lý nêu trên, trong đó đáng chú ý là phê duyệt riêng lẻ 137 dự án (tổng công suất khoảng 9.360MW, tiến độ vận hành giai đoạn 2016-2020), đến cuối năm 2020 tổng công suất nguồn ĐMT nối lưới đã đầu tư thực tế là khoảng 8.640MW, cao gấp 10,2 lần so công suất đến năm 2020 được duyệt tại quy hoạch điện VII điều chỉnh (850MW), thậm chí vượt công suất quy hoạch đến năm 2045 (4.000MW).

Ngoài ra, kết quả thanh tra cho thấy, nguồn ĐMT mái nhà cũng được đầu tư nhanh với công suất lớn (khoảng 7.860MW), nâng tổng công suất nguồn ĐMT lên thành khoảng 16.500MW, cao gấp khoảng 19 lần so công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh.

Thanh tra Chính phủ cho rằng đã dẫn đến cơ cấu công suất nguồn ĐMT theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh tăng từ 1,4% lên gần 24%; ngoài ra còn có 6 dự án/phần dự án (khoảng 453MW) đã hoàn thành nhưng chưa được vận hành.

Nguồn ĐMT phụ thuộc vào thời tiết, tính ổn định thấp, do đó việc đầu tư nhiều ĐMT nối lưới, tập trung chủ yếu ở khu vực các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên có phụ tải thấp, cần phải có phương án truyền tải để giải tỏa công suất, thế nhưng lưới điện đã không được đầu tư kịp thời, đồng bộ, dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, cơ cấu nguồn điện, vùng miền… gây khó khăn cho quản lý vận hành hệ thống điện.

Những sai phạm trên đã gây ra các hậu quả không tốt. Điển hình, tổng công suất đặt nguồn ĐMT dự kiến vận hành thương mại trước năm 2020 đã ký hợp đồng mua bán điện là gần 5.100MW – vượt xa mục tiêu Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850MW).

Ngoài giá FIT trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cents/kWh (trong đó: chi phí truyền tải và phân phối đối với nguồn ĐMT khoảng 1.230 đồng/kWh, tương đương 5,2 cents/kWh; chi phí dịch vụ hệ thống liên quan đến nguồn dự phòng do nguồn ĐMT tính ổn định thấp khoảng 1,3 cents/kWh)…

Phạm Toàn