Bộ GTVT tiếp tục xin Quốc hội dùng ngân sách mua lại dự án BOT ‘bất cập’

Bộ Giao thông vận tải (GTVT) cho hay loạt các trạm BOT bất cập, gồm các trạm đặt ngoài phạm vi dự án, thu phí cả tuyến quốc lộ và cao tốc, xây tuyến tránh nhưng thu phí trên quốc lộ, chiếm 21/63 dự án BOT. Hiện còn 4 trạm vượt thẩm quyền của Bộ GTVT và 3 trạm bị phá vỡ phương án tài chính, bộ này tiếp tục kiến nghị sử dụng ngân sách để mua lại. 

• Bộ trưởng GTVT tự ‘nghiêm khắc phê bình, rút kinh nghiệm’ vì chậm thu phí không dừng
• Thủ tướng yêu cầu báo cáo việc triển khai thu phí tự động không dừng

Ngày 9/6, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể sẽ trả lời chất vấn tại kỳ họp thứ 3 của Quốc hội khóa XV. Một trong các nội dung dự kiến là về bất cập, tồn đọng tại trạm thu phí BOT giao thông.

Tại báo cáo gửi đại biểu Quốc hội về các vấn đề liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn, Bộ GTVT cho biết tới nay bộ này đã huy động 63 dự án đầu tư theo hình thức BOT. Trong đó có 21 trạm thu phí có bất cập, phân thành 4 nhóm:

Trạm thu phí đặt ngoài phạm vi dự án, gồm 3 trạm: trạm Bắc Thăng Long – Nội Bài (Hà Nội), trạm Bỉm Sơn (trên Quốc lộ 1, tỉnh Thanh Hóa) và trạm Cầu Rác (trên Quốc lộ 1, tỉnh Hà Tĩnh).

Trạm thu phí đặt trên tuyến đường hiện hữu, thu phí hoàn vốn 2 hợp phần (cải tạo nâng cấp đường hiện hữu và xây mới tuyến tránh), gồm 7 trạm: trạm Nam Cầu Giẽ, trạm Tân Đệ, trạm Bến Thủy, trạm Quán Hàu, trạm Trảng Bom, trạm Cai Lậy và trạm TP Sóc Trăng.

Trạm thu phí trên cả tuyến quốc lộ và đường cao tốc song hành, gồm 6 trạm: 2 trạm thu phí trên quốc lộ 6 và trên cao tốc Hòa Lạc – Hòa Bình; 2 trạm trên quốc lộ 3 (trạm Bờ Đậu) và trên cao tốc Thái Nguyên – Chợ Mới; 2 trạm thu phí trên quốc lộ 5 hỗ trợ thu phí hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội – Hải Phòng.

Trạm thu phí có tính đặc thù, gồm 5 trạm: 2 trạm hoàn vốn dự án xây dựng các hầm đường bộ Đèo Cả, Cù Mông và Hải Vân (trạm trên tuyến La Sơn – Túy Loan và trạm đặt tại đường dẫn phía Nam hầm Hải Vân); trạm Km1747 trên đường Hồ Chí Minh, Đắk Lắk; trạm Ninh Xuân trên Quốc lộ 26 và trạm T2 trên Quốc lộ 91.

Tới nay, đã giải quyết được vướng mắc 16/21 trạm thu phí BOT có “bất cập, vướng mắc”. Riêng trạm thu phí Cai Lậy (Tiền Giang) chuẩn bị thu phí trở lại.

Bộ GTVT đánh giá nguyên nhân chủ yếu dẫn đến các bất cập nêu trên là hầu hết dự án BOT được triển khai từ giai đoạn pháp luật khuyến khích cải tạo tuyến đường hiện hữu theo hình thức hợp đồng BOT. Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 437, cách làm trên không còn được áp dụng.

Hiện còn 4 trạm thu phí vượt thẩm quyền Bộ GTVT nên chưa triển khai thu phí, gồm: Trạm thu phí Bỉm Sơn (thu phí tuyến tránh TP Thanh Hóa); trạm Bờ Đậu (QL3, Thái Nguyên); trạm La Sơn – Túy Loan (trên cao tốc Bắc – Nam qua Huế); trạm T2 trên QL91 (Cần Thơ). Với 4 trạm này, Bộ GTVT đã đề xuất Chính phủ báo cáo cấp thẩm quyền xem xét sử dụng vốn nhà nước thanh toán chi phí đầu tư và chấm dứt hợp đồng trước thời hạn (nhà nước mua lại trạm thu phí). Trong thời gian chờ đợi, cho phép các tổ chức tín dụng khoanh nợ với khoản vay đầu tư các dự án này.

Bộ GTVT cũng đề xuất sử dụng ngân sách nhà nước để mua lại 3 dự án BOT bị phá vỡ phương án tài chính (thu thấp), gồm: BOT cầu Thái Hà, BOT đường nâng cấp và mở rộng đường Hồ Chí Minh qua Đắk Lắk; dự án BOT cầu đường sắt Bình Lợi.

Theo tính toán do Bộ GTVT gửi Bộ Kế hoạch Đầu tư trong bản đề xuất Nhà nước mua lại 7 dự án BOT “mắc kẹt” do truyền thông nhà nước dẫn lại hồi tháng 11/2021, Bộ này đề nghị con số 9.427 tỷ đồng để xóa bỏ các trạm thu phí và hoàn trả kinh phí đã đầu tư cho doanh nghiệp BOT.

Đầu năm 2021, Bộ GTVT từng đề xuất sử dụng ngân sách mua lại 8 trạm thu phí BOT “vỡ” phương án tài chính do bị người dân phản đối vì bất cập về vị trí đặt trạm. Bộ GTVT kiến nghị cấp có thẩm quyền bố trí nguồn vốn ngân sách Nhà nước trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 để thanh toán, sau đó sẽ xóa bỏ các trạm này.

Phản hồi vào tháng 4/2021, Ủy ban Kinh tế Quốc hội phản đối, cho rằng việc mua lại dự án gây áp lực cho ngân sách nhà nước đang khó khăn, đi ngược với chủ trương huy động nguồn vốn xã hội hóa cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Đáng lưu ý, cơ quan này cho hay ngoài 8 trạm trên còn một số dự án khác bất cập về vị trí đặt trạm nhưng người dân không còn phản đối sau khi được miễn, giảm phí; nếu Nhà nước mua lại 8 dự án kia sẽ “thiếu minh bạch”, dẫn đến hiệu ứng lan rộng tại các dự án khác, gây khiếu kiện, mất an ninh, trật tự.