Hà Nội và Bộ NN-MT bất đồng về tỷ lệ ô nhiễm không khí từ giao thông

Hà Nội cho rằng giao thông gây 60% ô nhiễm không khí, trong khi Bộ NN-MT ước tính 38% (15% từ khí thải, 23% từ bụi), nhấn mạnh cần chuyển đổi xe xăng sang xe điện để giảm phát thải.

• TP.HCM: Cứ 800m nội thành sẽ có 1 trạm sạc xe điện
• TP.HCM: Đề xuất mở làn đường riêng cho xe điện nếu tăng điện hóa 70%

Ngày 21/7, tại tọa đàm “Chuyển đổi xe xăng sang xe điện: Để không ai bị bỏ lại phía sau” do Báo Tiền Phong tổ chức tại Hà Nội, các chuyên gia và cơ quan quản lý thảo luận về tình trạng ô nhiễm không khí và giải pháp chuyển đổi phương tiện.

Bà Nguyễn Hoàng Ánh, quyền Trưởng phòng Quản lý chất lượng môi trường, Cục Môi trường (Bộ NN-MT), cho biết trong thời gian dịch COVID-19, không khí tại Hà Nội và TP.HCM rất sạch.

Tuy nhiên, sau khi kinh tế hồi phục, chất lượng không khí giảm mạnh, với 47 ngày ô nhiễm rất xấu trong 3 tháng cuối năm 2024, cao điểm chỉ số AQI đạt 246. Ngày 19/7, trước trận mưa giông, 3 điểm quan trắc của Bộ NN-MT ghi nhận chất lượng không khí rất xấu.

Về nguồn ô nhiễm, theo bà Ánh, báo cáo của Hà Nội cho rằng giao thông chiếm trên 60% ô nhiễm không khí. Tuy nhiên, Bộ NN-MT nhận định con số này là 38%, gồm 15% từ khí thải phương tiện và 23% từ bụi hoạt động giao thông. Các nguồn khác bao gồm bụi từ công nghiệp và xây dựng (29%, trong đó xây dựng chiếm 17-18%) và đốt rơm rạ, lốp xe (15-16%).

Bà Ánh nhấn mạnh dữ liệu của Bộ được tổng hợp từ nhiều nguồn và trình Thủ tướng, nhưng việc kiểm kê khí thải chưa chuẩn xác do nguồn khí thải động, thiếu kinh phí, và phương pháp chưa chuẩn. Hoạt động giao thông kết hợp với thời tiết được xem là nguyên nhân chính, với ô nhiễm gần đây tập trung vào khung giờ 9-12h, thay vì 6-8h như trước.

PGS.TS Hoàng Anh Lê (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết nghiên cứu của nhóm ông và chuyên gia Anh quốc chỉ ra rằng ô nhiễm từ giao thông tại Hà Nội phân hóa theo thời gian và loại phương tiện: xe máy là nguồn phát thải chính ban ngày, xe tải hạng nặng chiếm ưu thế ban đêm, với lượng phát thải biến động theo mùa.

Xe máy, với khoảng 6,9 triệu chiếc tại Hà Nội (95% chạy xăng), phát thải trực tiếp qua ống xả mà không có hệ thống xử lý, gây ô nhiễm cao hơn ô tô (được trang bị hệ thống xử lý khí thải). Tốc độ di chuyển trung bình 35 km/h tại Hà Nội làm tăng tiêu thụ nhiên liệu và phát thải.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2023 (trích dẫn bởi Tuổi Trẻ) cho rằng 1/3 bụi PM 2.5 tại Hà Nội bắt nguồn từ thành phố, phần còn lại từ bên ngoài; giao thông chiếm 25% bụi PM 2.5, công nghiệp 35%, khu dân cư 10%, amoniac từ chăn nuôi/phân bón 20%, và đốt phụ phẩm nông nghiệp 7%.

Về giải pháp, ông Phan Trường Thành (Trưởng Phòng Tài chính đầu tư, Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết thành phố đang khảo sát dữ liệu trong vành đai 1 (dân số 600.000, 450.000 xe máy tại chỗ), hoàn thiện chính sách, và phát triển giao thông công cộng.

Ông Nguyễn Đông Phong (Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải xe cơ giới đường bộ, Cục Đăng kiểm Việt Nam) nhấn mạnh cả nước có 70 triệu xe máy, chưa kiểm soát khí thải, trong khi ô tô đã kiểm soát từ năm 2006. Chuyển đổi xe xăng sang xe điện cần giải quyết các vấn đề như trạm sạc, xử lý pin thải, và hỗ trợ người dân, đặc biệt nhóm yếu thế.

TS Hoàng Dương Tùng (Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam) đề xuất cần chính sách chi tiết để người dân thấy lợi ích của xe điện.

Chỉ thị 20 của Thủ tướng (12/7/2025) yêu cầu Hà Nội đảm bảo từ 1/7/2026 không còn xe máy xăng trong vành đai 1, từ 1/1/2028 hạn chế ô tô xăng trong vành đai 1 và 2, và đến 2030 áp dụng cho toàn bộ phương tiện xăng trong vành đai 3.