“Sẽ giảm mạnh số bệnh nhân tử vong nếu…” – hai “tâm thư” của các bác sĩ đầu ngành

Liên tiếp trong hai ngày 29-30/8, TS BS Quan Thế Dân từ tâm dịch và PGS.TS BS Phạm Duệ, nguyên Trưởng khoa chống độc Bệnh viện Bạch Mai viết “tâm thư” nêu các giải pháp giảm tử vong cho bệnh nhân COVID-19. Từ trang Facebook cá nhân của các bác sĩ, và mong muốn bài viết được thêm nhiều người tìm đọc, Trí thức Việt Nam xin đăng tải nguyên văn hai bài viết.

“Lời thỉnh cầu của các bác sĩ hồi sức cấp cứu hơn 30 tuổi nghề!

Chúng ta muốn giảm tử vong, chúng ta đang cố gắng rất nhiều nhưng không giảm được bao nhiêu! ECMO là rất tiên tiến hiện đại nhưng rất đắt, khó sử dụng! Chúng ta đều biết điều trị tốt ở tầng 1 tầng 2 sẽ giảm tải cho tầng 3.

Sẽ giảm mạnh số bệnh nhân tử vong nếu:

1) Nếu chúng ta tăng số người chăm sóc

2) Nếu chúng ta chú ý đến cho bệnh nhân ăn, uống đủ nước và calo

3) Nếu chúng ta có người thường xuyên động viên tinh thần giúp bệnh nhân thay đổi tư thế kể cả nằm nghiêng, nằm sấp, kết hợp vỗ rung, bệnh nhân sẽ đỡ suy hô hấp.

Câu hỏi là người ở đâu ra? Tình nguyện viên tại địa phương là người đã khỏi COVID-19 hoặc người đã tiêm 2 mũi vắc-xin hay người nhà bệnh nhân là tốt nhất. Hãy tổ chức tập huấn cho họ rồi đưa họ vào phụ giúp y tá.

Các bệnh nhân mắc COVID-19 có thể ăn cháo thịt, sữa, bún phở hủ tiếu…, uống ORESOL tiêu chuẩn, nước dừa hoặc nước hoa quả , sinh tố có sẵn.  Cần huy động các quán sinh tố hoạt động và cung cấp cho bệnh viện! Dân mình và các nhà tài trợ sẽ giúp.

Nước dừa xiêm (hoặc dừa các loại) là rất tốt vừa cung cấp năng lượng và nước, điện giải thiên nhiên vừa là sản vật ta có sẵn. Dùng bình tiếp nước và ống hút (bình nước của xe đạp thể thao, bình tự chế).

Chăm sóc như thế nào? Các bác sĩ hồi sức cấp cứu sẽ hướng dẫn và làm mẫu cho các tình nguyện viên, sau đó sẽ cùng làm lần đầu.

Nếu làm được ngay từ tầng 1 tầng 2 của tháp điều trị tôi chắc bệnh nhân không phải leo tầng mãi lên tầng 5 rồi lên trời luôn!

Mong được nhiều bạn chia sẻ để có thể đến được các nhà chỉ đạo chiến lược!”

30/8/2021 – PGS. TS Bs Phạm Duệ

Đừng để người bệnh COVID-19 rơi vào vòng xoáy “suy hô hấp, suy kiệt, rồi tử vong”

“Trong bài này tôi không bàn về lý thuyết vì đã có nhiều chuyên gia nói rất đầy đủ rồi. Tôi muốn bàn về thực tế đang xảy ra trong đợt dịch khủng khiếp này.

Nhớ hôm huấn luyện đoàn tình nguyện ở Hà Nội trước khi lên đường, sau khi giảng xong, giảng viên hỏi: “Các anh chị có ai hỏi thêm gì không?” Tôi giơ tay hỏi: “Nếu ngoài phác đồ điều trị như trên, tôi có thể triển khai chăm sóc bệnh nhân như vỗ lưng, cho ăn uống được không?”

Nhưng thật lạ, một câu hỏi cốt chỉ hỏi cho vui thôi chứ ai mà chẳng biết trước câu trả lời, lại làm giảng viên bối rối. Anh vốn là người ra vào vùng dịch nhiều lần, vậy mà khá đắn đo trước khi trả lời. Anh nói: “Vâng, nếu anh triển khai được thì giúp ích cho bệnh nhân nhiều lắm”.

Đến hôm lần đầu tiên vào buồng bệnh, tôi choáng ngợp trước quy mô của đại dịch. Bệnh nhân nằm la liệt, khó thở đủ các mức độ. Mà trong các thể loại cấp cứu, cấp cứu suy hô hấp phải khẩn trương nhất, dễ chết nhất. Nhân viên y tế thì vô cùng thiếu, quay như chong chóng trước diễn biến của bệnh. Lúc này tôi mới hiểu sao giảng viên của chúng tôi lại ngần ngừ khi nói về việc chăm sóc bệnh nhân COVID.

Người quá thiếu, nhất là điều dưỡng, người trực tiếp chăm sóc. Nếu bác sĩ hiện nay đã làm 200% công suất thì các em điều dưỡng đang làm 300% sức lực, không biết sẽ gục ngã lúc nào. Vì vậy để duy trì công việc và giúp đỡ lẫn nhau, sau khi khám bệnh xong các bác sĩ đều làm luôn công việc chăm sóc bệnh nhân, thay bỉm, cho ăn, cho uống nước. Các công việc đó nếu trước kia thì không có gì khó khăn, nhưng bây giờ lại khác.

Cho ăn

Bệnh nhân COVID-19 thở gấp suốt ngày, phải gắng sức rất nhiều, nên mệt và càng không có sức để hô hấp dẫn đến khó thở hơn. Vòng xoáy này cứ đẩy dần bệnh nhân đến chỗ suy hô hấp không hồi phục rồi tử vong. Trong đại dịch này chưa ai thống kê được có bao nhiêu người chết vì bão cytokine, bao nhiêu người chết vì suy kiệt. Chịu, không thể biết được. Đại dịch mà.

Bác sĩ Phạm Minh Dân cùng khoa cho tôi biết một ví dụ rất cụ thể: bệnh nhân của anh oxy máu đang 85, cho ăn xong oxy lên ngay 92. Thật là vi diệu.

Tuy nhiên, cho người đang thở mặt nạ oxy ăn cứ như là trò chơi ú tim với COVID-19. Tôi bảo bệnh nhân: Nào, ăn nhé. Người bệnh gật đầu. Tôi liền nhanh tay nhấc mặt nạ ra, đưa nhanh một thìa cháo vào mồm người bệnh, người bệnh há mồm đớp lấy thìa cháo xong tôi rút vội thìa ra, ụp mặt nạ oxy xuống cho bệnh nhân, thở tiếp đi. Làm chậm một tý là oxy máu tụt re. Phút sau, nuốt hết chưa, lại ăn tiếp nhé…

Ngày đầu chưa có kinh nghiệm, đỡ bệnh nhân dậy, gỡ mặt nạ oxy ra ăn cho đàng hoàng, thì chưa được vài thìa đã lăn ra suy hô hấp dữ dội. Tôi gần 40 năm trong nghề mà bây giờ mới lần đầu gặp dạng khó thở dữ dội đến vậy. Đấy là với những người bệnh vừa phải. Còn nặng hơn thì chúng tôi đặt sonde dạ dày để bơm sữa nuôi ăn. Nặng nhất thì đặt ven truyền dung dịch dinh dưỡng, tuy nhiên mùa dịch này tìm được dung dịch nuôi dưỡng qua tĩnh mạch rất khó.

Uống nước

Bệnh nhân khó thở, thở gấp suốt ngày, cùng với thở oxy dòng cao, mất nước rất dữ, người khô lại, máu cô đặc, rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. Người bệnh tất cả đều rất khát. Người nào còn khỏe thì còn tự uống được, và uống rất nhiều nước.

Tuy nhiên, khi đang bận thở oxy thế này, uống nước còn khó hơn ăn, nhiều người môi khô nứt nẻ nhưng vướng mặt nạ oxy không uống được, nước đổ tung tóe mà không vào miệng. Dùng ống hút cắm vào cốc nước hút lên thì được, nhưng không có ai phục vụ. Các em điều dưỡng đã nghĩ ra cách cắt dây truyền dịch, cho vào chai nước để người bệnh ngậm mút.

Cách này khá hiệu quả. Tuy nhiên, cái chai nước này nhiều khi đổ chảy ướt giường. Chúng tôi nghĩ đến bình uống nước của người chơi thể thao, có vòi hút, để cạnh cho bệnh nhân tự hút. Bình lại kín khít, tha hồ lăn trên giường bệnh mà không sợ đổ nước. Thậm chí pha sẵn C sủi cho bệnh nhân uống tăng lực hoặc uống sữa. Nghĩ là làm ngay, có em Phạm Hà nhanh chóng tài trợ và gửi vào 20 bình dùng thử. Kết quả không được như mong đợi, không phải ai cũng dùng được, vì vòi hút quá ngắn. Thêm nữa vòi hút quá to, đòi hỏi phải rít thật mạnh nước mới lên, người yếu hút nước không lên.

Thành ra giải pháp này mới chỉ dùng được cho một số bệnh nhân tương đối khỏe. Tôi nghĩ đến bình uống nước của vận động viên đua xe đạp, có ống dẫn dài, luồn qua mặt nạ oxy cho bệnh nhân mút. Nếu có ai gửi tặng ngay để chúng tôi tiếp tục dùng thử, nếu được áp dụng rộng rãi ngay, hàng nghìn bệnh nhân đang chờ.

Cùng với nỗ lực điều trị, nếu chăm sóc tốt chúng ta sẽ dìu bệnh nhân qua những ngày cam go nhất và cứu được họ. Vì vậy nên các bạn có ý định từ thiện cứu bệnh nhân thì hãy chuyển cho chúng tôi sữa nuôi dưỡng qua sonde, bình uống nước có dây mềm dài, sẽ vô cùng hữu ích đấy”.

Ngày 29/8/2021 – TS.BS Quan Thế Dân 

Xem thêm:

Phù chính, khu tà: Triết lý dưỡng sinh Đông – Tây hội ngộ, cứu nguy thời thế