TP.HCM: Đề xuất mở làn đường riêng cho xe điện nếu tăng điện hóa 70%

Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS) đề xuất mở “làn xanh” cho xe điện nếu tỷ lệ điện hóa giao thông đạt trên 70%, hướng tới cấm hoàn toàn xe xăng trong dịch vụ công nghệ và giao hàng vào cuối năm 2029.

• TP.HCM: Từ 2026, chỉ xe điện mới được chạy xe công nghệ và giao hàng
• Bộ Xây dựng đề xuất quy định bãi đỗ xe phải có trạm sạc cho xe điện

Ngày 17/7, ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn Ứng dụng Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM (HIDS), cho biết HIDS đã hoàn thiện dự thảo Đề án chuyển đổi xe 2 bánh từ xăng sang điện cho tài xế công nghệ và giao hàng tại TP.HCM.

Dự thảo được xây dựng sau hội thảo tham vấn ngày 18/6 với các đơn vị sản xuất xe điện, công ty công nghệ, công ty đầu tư hạ tầng sạc, và tổ chức tài chính.

HIDS dự kiến trình UBND TP.HCM ngày 18/7 để lấy ý kiến các sở, ngành trước khi hoàn thiện.

Dự thảo đề xuất mục tiêu đến tháng 12/2029, 100% xe 2 bánh dùng cho dịch vụ giao hàng và gọi xe công nghệ tại TP.HCM phải là xe điện, chuyển đổi khoảng 400.000 xe.

Lộ trình gồm từ tháng 1/2026: Ngừng cấp phù hiệu mới cho xe máy xăng trên các nền tảng công nghệ; tài xế xe xăng đăng ký trước thời điểm này vẫn hoạt động bình thường nhưng cần lên kế hoạch chuyển đổi.

Từ tháng 1/2027: Hạn chế xe xăng hoạt động trong giờ cao điểm tại các vùng phát thải thấp.

Từ tháng 1/2028: Siết chặt kiểm soát khí thải; cấm xe xăng hoạt động ở các vùng phát thải thấp.

Từ tháng 12/2029: Cấm hoàn toàn xe xăng tham gia dịch vụ công nghệ và giao hàng.

HIDS đề xuất trao quyền cho UBND cấp xã, phường mở “làn xanh” dành riêng cho xe điện nếu tỷ lệ điện hóa giao thông đạt trên 70% sau mỗi năm báo cáo, và cho HĐND cấp cơ sở ban hành nghị quyết “phủ xanh giao thông” nếu đạt trên 90%. Tài xế ngoại tỉnh được hưởng chính sách như tài xế địa phương nhưng phải tuân thủ quy định của TP.HCM.

Trong giai đoạn khởi động (đến hết 2026), TP.HCM sẽ thí điểm tại 6 phường trung tâm có mật độ tài xế công nghệ cao. Tài xế cần hoạt động ít nhất 6 tháng trên nền tảng để đánh giá tác động thực tế.

Năm 2027, các phường nội đô sẽ trở thành “Khu vực giao hàng xanh”, mở rộng chuyển đổi sang các xã và 2 tỉnh vệ tinh.

Đến năm 2028, TP.HCM sẽ hoàn thiện pháp lý, loại bỏ xe xăng trong giao hàng nội đô.

Mốc chuyển đổi gồm: 200.000 xe vào 2026, 320.000 xe vào 2027, và 80.000 xe còn lại vào 2028.

Để hỗ trợ hạ tầng, HIDS đề xuất dành tối thiểu 60 ha đất công khó khai thác để xây dựng trạm sạc và đổi pin, tích hợp lớp “EV Facilities” trong quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2.000, yêu cầu tỷ lệ nội địa hóa thiết bị trên 40%, xe điện đạt vận tốc trên 40 km/giờ và quãng đường trên 80 km/lần sạc.

HIDS cũng đề xuất tham chiếu bộ quy chuẩn quốc gia về pin, sạc, và giao thức dữ liệu mở trước quý IV/2025.

Tổng Công ty Điện lực TP.HCM cần đầu tư 8 trạm biến áp 110/22 kV (tổng 300 MVA) và 100 MWh pin lưu trữ BESS để đảm bảo công suất điện.

Về tài chính, HIDS đề xuất miễn thuế VAT và lệ phí trước bạ cho xe máy điện đến hết 2027, thiết lập cơ chế “green-window” cho vay vốn ưu đãi với lãi suất trần 6%/năm, hệ số rủi ro tín dụng 40%, và TP.HCM hỗ trợ ít nhất 2% lãi suất vay. Ngân hàng liên kết với tài xế hoặc doanh nghiệp vận tải sẽ trích nợ tự động từ cước vận tải để đảm bảo trả nợ.

HIDS nhấn mạnh cần phát triển thị trường tín chỉ carbon, với cơ chế rõ ràng về quyền sở hữu và phân bổ theo nguyên tắc “đầu tư nhiều – hưởng lợi nhiều”. Hệ thống dữ liệu MRV sẽ ghi nhận số km chạy điện và lượng CO2 giảm, công khai trên EV-Dashboard mỗi 6 tháng.

TP.HCM nên hợp tác quốc tế, đăng ký tín chỉ carbon với Singapore, và đề xuất Chính phủ ban hành khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon.

Dự án dự kiến tạo hơn 5.000 việc làm xanh trong lĩnh vực pin, sạc, và bảo trì xe điện, giảm khoảng 1.600 tỷ đồng chi phí y tế mỗi năm do ô nhiễm không khí, nâng tỷ lệ nội địa hóa trên 40%, và thu hút vốn đầu tư ESG.

HIDS đánh giá giai đoạn 2025-2028 là thời điểm thuận lợi khi chi phí pin giảm 10-12%/năm và Trung ương có ưu đãi thuế, phí. Nếu chậm hành động, TP.HCM có thể mất cơ hội cạnh tranh với các đô thị khác.