Báo cáo cuối năm: Tình trạng tồi tệ của nền kinh tế TQ hiện nay như thế nào?

Năm 2025 sắp khép lại, thực trạng kinh tế Trung Quốc hiện nay ra sao, và xu hướng năm tới sẽ như thế nào? Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương của Bắc Kinh tìm cách làm dịu các vấn đề, trong khi giới chuyên gia cho rằng hội nghị này lại vô tình để lộ tình cảnh khó khăn nghiêm trọng.

Trong dân gian: suy thoái có thể nhìn thấy bằng mắt thường

Khi cuối năm cận kề, trên mạng internet Trung Quốc lan truyền dày đặc thông tin về việc các cửa hàng đóng cửa, vốn đầu tư nước ngoài rút đi, còn người thất nghiệp thì than thở về cuộc sống khó khăn.

Tại Bắc Kinh, nhiều blogger đăng video nói rằng: “Bắc Kinh từng náo nhiệt, giờ bỗng nhiên vắng hẳn người.” “Trung tâm chính trị và kinh tế của cả nước này đang rơi vào tình trạng suy thoái có thể nhìn thấy bằng mắt thường”.

Ngày 11/12, một blogger quay lại cảnh tượng tại ga tàu Bắc Kinh và đăng video lên mạng, nói rằng: “Sự suy thoái hiện rõ trước mắt. Tôi đã đến Bắc Kinh rất nhiều lần trong ngần ấy năm, nhưng đây là lần đầu tiên thấy cảnh tượng như vậy, ngay cả trong thời kỳ dịch bệnh cũng chưa từng như thế”.

Quảng Đông Đông Quan là một thành phố cửa ngõ của ngành sản xuất ở miền nam Trung Quốc. Gần đây, một người bạn ở Đông Quan nói với phóng viên Epoch Times rằng, do chịu tác động của cuộc chiến thương mại Trung–Mỹ, một lượng lớn doanh nghiệp đã chuyển ra nước ngoài, địa phương trở nên vắng vẻ, hoàn toàn khác với cảnh phồn thịnh trước đây.

Ngay cả những doanh nghiệp vẫn còn trụ lại tại địa phương cũng đang cắt giảm nhân sự theo nhiều hình thức trá hình như: luân phiên nghỉ việc, cho nghỉ dài ngày, “khuyên” nhân viên tự nghỉ việc… Những điều trên chỉ là những mảnh ghép rời rạc của bức tranh suy thoái trải dài từ nam ra bắc Trung Quốc.

Dữ liệu mới nhất cho thấy kinh tế Trung Quốc xấu đi

Nhiều số liệu trong tháng 11 cho thấy công nghiệp, tiêu dùng và đầu tư tài sản cố định của Trung Quốc đều thấp hơn kỳ vọng.

Theo số liệu mới nhất do Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc công bố ngày 15/12, sản lượng công nghiệp toàn quốc tăng 4,8% so với cùng kỳ, mức tăng thấp nhất kể từ tháng 8/2024, giảm so với mức 4,9% của tháng 10 và cũng thấp hơn dự báo 5,0% trong khảo sát của Reuters.

Doanh số bán lẻ, chỉ báo đo lường tiêu dùng, chỉ tăng 1,3%, mức thấp nhất kể từ tháng 12/2022 (thời điểm Trung Quốc chấm dứt các biện pháp hạn chế vì dịch), thấp xa so với mức 2,9% của tháng 10 và dự báo trước đó là 2,8%. Tính đến tháng 11, tốc độ tăng trưởng doanh số bán lẻ đã chậm lại liên tiếp 6 tháng, đánh dấu giai đoạn suy giảm kéo dài nhất kể từ năm 2020.

Chương trình trợ cấp tiêu dùng được triển khai từ năm ngoái đã tiêu hao trước một phần nhu cầu, khiến hiện nay khó duy trì đà tăng trưởng. Hiệu ứng trợ cấp đổi cũ lấy mới suy yếu thể hiện đặc biệt rõ trong các hạng mục chi tiêu của tháng 11: doanh số đồ gia dụng giảm 19% so với cùng kỳ, mức tệ nhất kể từ đầu năm 2020.

Đầu tư tài sản cố định trong 11 tháng đầu năm nay giảm 2,6%, mức giảm lớn hơn so với mức 1,7% của giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10, và được dự đoán sẽ trở thành lần suy giảm theo năm đầu tiên kể từ năm 1998 khi có số liệu thống kê.

Đầu tư bất động sản trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11 giảm 15,9% so với cùng kỳ, sâu hơn mức giảm 14,7% của giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10. Giá nhà trung bình tại 70 thành phố lớn và vừa trong tháng 11 giảm 2,8% so với cùng kỳ, so với mức giảm 2,6% của tháng 10.

Trên toàn quốc, diện tích bán nhà thương mại mới xây dựng đạt 787,02 triệu mét vuông, giảm 7,8% so với cùng kỳ; giá trị bán nhà thương mại mới đạt 7.513 tỷ nhân dân tệ, giảm 11,1%.

Chính quyền bị cho là làm nhẹ vấn đề

Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương của Bắc Kinh diễn ra trong hai ngày 10–11/12, theo thông lệ nhằm tổng kết tình hình năm nay, phân tích cục diện kinh tế và triển khai công tác kinh tế cho năm 2026. Phía chính thức thừa nhận rằng năm 2025 “những vấn đề cũ và thách thức mới vẫn còn không ít”, nhưng cho rằng nền kinh tế đang “tiến lên dưới áp lực”, “phần lớn là các vấn đề trong quá trình phát triển và chuyển đổi, có thể giải quyết được nếu nỗ lực”, đồng thời nhấn mạnh “những điều kiện nền tảng và xu thế cơ bản của kinh tế dài hạn vẫn tích cực, không thay đổi”.

Trả lời báo Epoch Times, ông Vương Quốc Thần, trợ lý nghiên cứu viên của Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung Hoa, nhận định rằng cách diễn đạt của chính quyền đã làm nhẹ mức độ nghiêm trọng của vấn đề, trong khi thực tế tình hình đã xấu đi. Theo ông, giới chức Bắc Kinh có thể cho rằng dù tình hình kinh tế đang suy giảm, rủi ro vẫn trong tầm kiểm soát nhờ hệ thống duy trì ổn định bằng biện pháp cứng rắn: “Cho dù có bất mãn, kinh tế có xấu đi, nhưng các sự kiện phản kháng đều bị đàn áp, nên họ cho rằng tình hình vẫn có thể kiểm soát.”

Giáo sư Khâu Vạn Quân, Khoa Tài chính – Kinh tế, Đại học Northeastern Boston (Mỹ), cũng nói với Epoch Times rằng chính quyền Trung Quốc đang che giấu những vấn đề nghiêm trọng. Ông cho biết trong năm ngoái và năm nay, nhà chức trách đã đưa ra nhiều chính sách, nhưng hầu như không mang lại hiệu quả. Theo ông, ĐCSTQ vẫn sử dụng các biện pháp mang màu sắc kinh tế kế hoạch, thiếu sức sống và tính linh hoạt của kinh tế thị trường.

Bắc Kinh cho biết nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của năm tới là “kiên trì lấy nhu cầu trong nước làm chủ đạo, xây dựng thị trường nội địa mạnh mẽ”, trong đó đề cập việc tối ưu hóa thực thi chính sách “hai mới” và tối ưu hóa triển khai các dự án “hai trọng”.

Kể từ năm ngoái, ĐCSTQ đã thúc đẩy cái gọi là “hai trọng, hai mới”. Trong đó, “hai trọng” là triển khai các chiến lược quốc gia trọng đại và xây dựng năng lực an ninh ở các lĩnh vực then chốt (được hỗ trợ bằng việc phát hành trái phiếu đặc biệt siêu dài hạn), còn “hai mới” là thúc đẩy một vòng обнов mới quy mô lớn về thiết bị và chương trình trợ cấp đổi cũ lấy mới đối với hàng tiêu dùng.

Ông Vương Quốc Thần cho biết, các chính sách đổi cũ lấy mới đối với hàng tiêu dùng hay cập nhật thiết bị quy mô lớn đã được triển khai từ trước; đến nay, thiết bị điện gia dụng của doanh nghiệp hoặc hộ gia đình về cơ bản đều đã là hàng mới, vì vậy hiệu quả của các chính sách này trong năm tới chắc chắn sẽ suy giảm.

Phía chính thức tuyên bố sẽ tối ưu hóa việc quản lý mục đích sử dụng trái phiếu chuyên biệt của chính quyền địa phương, nhằm “kích thích hiệu quả sức sống đầu tư của khu vực tư nhân”.

Theo ông Khâu, trong vài năm qua Trung Quốc luôn đặt mục tiêu bảo đảm tăng trưởng khoảng 5%, nhưng việc đạt được mục tiêu này là nhờ nhiều hình thức chi tiêu chính phủ, các chính sách kích thích, cùng với ngân sách thâm hụt chưa từng có tiền lệ và phát hành trái phiếu quy mô lớn. Tuy nhiên, ông cho rằng hiệu quả biên của việc thúc đẩy tăng trưởng bằng phát hành trái phiếu đang ngày càng giảm.

Năm 2024, thu ngân sách công chung toàn quốc của Trung Quốc khoảng 21,97 nghìn tỷ nhân dân tệ, trong khi chi ngân sách lên tới 28,46 nghìn tỷ nhân dân tệ, tạo ra mức thâm hụt rất lớn.

Theo báo cáo thống kê tài chính tháng 11/2025 mới nhất do Ngân hàng Trung ương Trung Quốc công bố, tính đến cuối tháng 11/2025, cung tiền mở rộng (M2) đạt 336,99 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 8% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, dư nợ cho vay bằng nhân dân tệ chỉ tăng 6,3%–6,4%, thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng của M2, cho thấy tiền tệ dồi dào nhưng nhu cầu tín dụng của nền kinh tế thực lại yếu.

Ông Khâu nhận định rằng doanh nghiệp Trung Quốc không muốn vay tiền vì “không nhìn thấy các cơ hội đầu tư có lợi nhuận”, còn người dân cũng không dám tiêu dùng. Trên thực tế, ngân hàng cũng không dám cho vay, bởi “chỉ cần cho vay ra là lo ngại sẽ phát sinh vỡ nợ”.

Ông Vương cũng cảnh báo rằng phát hành trái phiếu nhất định phải có người mua, nhưng trong khi đó ngân hàng trung ương để tránh đồng nhân dân tệ mất giá lại đang giảm nắm giữ trái phiếu chính phủ. Ông cho rằng “một khi lượng trái phiếu này được phát hành, tài khóa chắc chắn sẽ gặp vấn đề.”

Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương cho biết sẽ tiếp tục thực hiện “chính sách tài khóa tích cực hơn”. Tuy nhiên, Công ty Chứng khoán Trung Kim (CICC) nhận định rằng cách diễn đạt của hội nghị về chính sách tài khóa cho năm tới có phần thận trọng. Giới quan sát cho rằng điều này có thể liên quan đến yêu cầu tính bền vững tài khóa trong bối cảnh xử lý nợ, và có thể đồng nghĩa với việc tỷ lệ thâm hụt tài khóa theo nghĩa rộng trong năm tới khó có khả năng tăng mạnh.

Ông Vương Quốc Thần cho biết: “Chính quyền vẫn nhấn mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng hoặc công nghệ cao, nhưng những khoản đầu tư này đều kém hiệu quả, vì vậy tỷ lệ nợ tài khóa trên GDP tiếp tục leo thang, thậm chí tổng nợ của cả quốc gia cũng đang tăng lên. Với tốc độ hiện nay, sang năm tỷ lệ này rất có thể vượt 300%, vượt Nhật Bản để trở thành quốc gia có mức nợ cao nhất thế giới. Trong bối cảnh như vậy, cái gọi là tài khóa ‘tích cực hơn’ của năm tới chỉ còn mang tính khẩu hiệu tuyên truyền”.

Ông cho rằng mọi vấn đề tài chính của Trung Quốc về thực chất đều đang bị dồn ép lùi về phía sau. Hiện nay, dù nợ đã rất cao, Trung Quốc vẫn còn kiếm được tiền nhờ xuất khẩu; nhưng nếu năm tới xuất khẩu đột ngột sụp đổ, không còn nguồn thu, áp lực nợ sẽ tăng vọt.

Ông Vương giải thích thêm rằng, làn sóng xuất khẩu của Trung Quốc trong năm nay, ngoài khoảng một nửa là hàng tồn kho, thì phần lớn còn lại là thiết bị. Thực chất, đây là việc các doanh nghiệp Trung Quốc có ý định đầu tư ra nước ngoài bắt đầu chuyển thiết bị ra ngoài. Khi những “công cụ kiếm tiền” này không còn, lại thêm việc các quốc gia ngày càng siết chặt và bao vây xuất khẩu của Trung Quốc, thì triển vọng xuất khẩu của Trung Quốc trong thời gian tới chắc chắn sẽ xấu đi.

Ông nhấn mạnh: “Khi xuất khẩu không còn kiếm được tiền, áp lực tài chính trong nước sẽ tiếp tục gia tăng. Đây rất có thể sẽ là trục chính của năm tới”.