Chính quyền Trung Quốc yêu cầu phụ nữ báo cáo ngày hành kinh

Cơ quan y tế tại một số khu vực của Trung Quốc đã bắt đầu yêu cầu phụ nữ trong độ tuổi sinh sản báo cáo ngày hành kinh gần nhất của họ, làm dấy lên làn sóng chỉ trích trên mạng và tái khơi lại tranh luận về mức độ mà nhà nước có thể can thiệp vào đời sống riêng tư của người dân.

Tại một ngôi làng ở thành phố Tuyên Uy (Xuanwei), tỉnh Vân Nam, một tin nhắn đã được lan truyền trong nhóm WeChat địa phương, yêu cầu “tất cả các bà mẹ” giao nộp “ngày hành kinh gần nhất” theo một định dạng cụ thể — “tên + ngày hành kinh gần nhất + số điện thoại” — và bổ sung vị trí hiện tại nếu họ đang sinh sống ngoài khu vực. Tin nhắn nói rằng thông tin này là bắt buộc đối với tất cả mọi người.

Cơ quan y tế địa phương cho biết việc báo cáo này là một phần của hoạt động “sàng lọc thai kỳ”, nhằm xác định sớm phụ nữ mang thai để các quan chức có thể cung cấp các dịch vụ y tế công cộng cơ bản. Tuy nhiên, người dân và các nhà hoạt động nhân quyền cho rằng phương thức này đã vượt quá giới hạn và phản ánh áp lực ngày càng gia tăng từ phía chính quyền trong việc nâng tỷ lệ sinh sau nhiều thập kỷ thực thi nghiêm ngặt chính sách kế hoạch hóa gia đình.

Vụ việc ở Vân Nam nhanh chóng lan rộng trên mạng sau khi các ảnh chụp màn hình được chia sẻ. Nhiều người dùng mạng xã hội Trung Quốc gọi thực tiễn này là xâm phạm quyền riêng tư và làm nhục người khác.

Một cư dân mạng viết: “Tôi đã sống đủ lâu để chứng kiến chuyện này”, và đùa rằng “cảnh sát kinh nguyệt đã xuất hiện”.

Những người khác đặt câu hỏi về các ưu tiên của chính quyền, cho rằng nhà chức trách tỏ ra háo hức thu thập dữ liệu kinh nguyệt trong khi lại che giấu thông tin về những vấn đề xã hội khác. Một người bình luận mỉa mai hỏi liệu một ngày nào đó các quan chức có bắt đầu thông báo cho phụ nữ về những ngày dễ thụ thai của họ và yêu cầu báo cáo theo dõi hay không.

Một số ý kiến trực tuyến so sánh động thái này với Romania thời cộng sản, sau khi chính phủ nước này ban hành Sắc lệnh 770 năm 1966, khi nhà chức trách tìm cách tăng số ca sinh bằng cách hạn chế nghiêm ngặt việc phá thai và tránh thai, đồng thời giám sát tình trạng sinh sản của phụ nữ thông qua các cuộc kiểm tra xâm phạm quyền riêng tư và theo dõi sát sao các thai kỳ.

Phụ nữ chưa kết hôn và sinh viên cũng bị yêu cầu

Theo lời kể của phụ nữ tại nhiều khu vực chia sẻ với The Epoch Times, thực tiễn này không chỉ giới hạn ở một tỉnh hay chỉ áp dụng cho phụ nữ đã kết hôn.

Một cư dân tại huyện Lộc Khuyến (Luquan), tỉnh Vân Nam, cho biết cô đã bị liên hệ dù chưa kết hôn.

“Tôi chưa kết hôn, nhưng năm ngoái, hội phụ nữ của làng đã gọi cho tôi để hỏi về ngày hành kinh và hỏi khi nào tôi dự định mang thai,” cô chia sẻ.

Cô cho biết mình không biết người gọi đã lấy số điện thoại của cô bằng cách nào và được thông báo rằng việc mang thai có thể giúp cô đủ điều kiện nhận một số phúc lợi nhất định.

“Họ muốn ngày cuối cùng của kỳ kinh nguyệt, nhưng tôi đã phớt lờ. Thật quá vô lý,” cô nói thêm.

Cư dân tại các tỉnh Giang Tô, Chiết Giang và Hà Nam — bao gồm cả nữ sinh viên đại học chưa kết hôn — cũng cho biết họ đã được yêu cầu báo cáo ngày hành kinh.

Một nữ sinh đại học ở Giang Tô nói với The Epoch Times rằng nhân viên đã gọi trực tiếp cho cô và hỏi nhiều lần. Cô cho biết việc này dường như không phải do nhà trường thực hiện.

“Dù là ai hỏi đi nữa, tôi nói với họ rằng đó là quyền riêng tư của tôi và tôi không trả lời,” cô nói.

Một sinh viên tại tỉnh Chiết Giang cũng nói với The Epoch Times rằng trường của cô yêu cầu sinh viên hàng tháng phải báo cáo ngày hành kinh của tháng trước.

“Tôi không biết họ làm vậy để làm gì,” cô nói.

Kiểm soát dân số chưa bao giờ thực sự chấm dứt

Nhà hoạt động nhân quyền nổi tiếng ở Trung Quốc, ông Trần Quang Thành (Chen Guangcheng) nói với The Epoch Times rằng các yêu cầu báo cáo mới này cần được nhìn nhận trong bối cảnh dân số Trung Quốc đang suy giảm — và di sản lâu dài của chế độ trong việc kiểm soát dân số bằng cưỡng chế.

Theo ông Trần, Trung Quốc đã ghi nhận dưới 10 triệu ca sinh trong 3 năm liên tiếp, và đất nước này đã trải qua sự sụt giảm đáng kể về dân số trong 5–6 năm qua, điều chưa được phản ánh đầy đủ trong dữ liệu chính thức.

“Cuộc khủng hoảng dân số do các chính sách kế hoạch hóa gia đình bạo lực, dựa trên việc giết chóc của chế độ Trung Quốc gây ra, đang ngày càng trở nên rõ ràng,” ông Trần nhận xét.

Khi tỷ lệ kết hôn tiếp tục giảm, ông Trần cho rằng số ca sinh “khó có khả năng phục hồi”. Ông nói rằng ngay cả việc duy trì “cân bằng xã hội và sinh thái cơ bản” cũng đang trở nên khó khăn.

Ông Trần cho rằng đây là “một bước tiến” khi ngày càng có nhiều người nhận ra các yêu cầu báo cáo này là vi phạm quyền riêng tư, nhưng nhấn mạnh rằng hoạt động giám sát xâm phạm quyền riêng tư, chưa bao giờ thực sự chấm dứt dưới thời Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Theo ông Trần, những thực tiễn tương tự từng rất phổ biến trong giai đoạn cao điểm của việc thực thi kế hoạch hóa gia đình.

Ông Trần nhớ lại một hệ thống trong đó phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, bị buộc phải kiểm tra thai định kỳ — đôi khi 3 tháng một lần — được gọi là “kiểm tra định kỳ tại trạm [y tế]”.

Phụ nữ làm việc xa nhà vẫn phải quay về địa phương để kiểm tra nhằm chứng minh họ không mang thai. Nếu có thai, theo ông Trần, họ có nguy cơ bị ép phá thai.

Các văn phòng kế hoạch hóa gia đình và trung tâm chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em thường được sử dụng để thực hiện các cuộc kiểm tra, đôi khi thông qua các phòng khám và nhân viên được chỉ định. Trong một số trường hợp, ông Trần cho biết, chính quyền đã cử các đội bắt giữ phụ nữ mang thai và cưỡng bức phá thai.

 “Đôi khi họ cử cả đội — 10 hay 20 người,” ông nói, những người này sẽ khống chế phụ nữ và tiêm hóa chất trực tiếp vào tử cung, “giết chết đứa trẻ”.

Ông Trần cho biết nhận thức quốc tế về những hành vi lạm dụng này, là chậm trễ trong nhiều năm.

Là một nhà hoạt động pháp lý sống tại Lâm Nghi, Sơn Đông, ông Trần, một người mù, đã ghi lại những cáo buộc về việc cưỡng bức phá thai, triệt sản và ép buộc thực hiện kế hoạch hóa gia đình một cách bạo lực vào đầu những năm 2000, ông đã thu thập lời khai, hỗ trợ người dân làng khởi kiện và chia sẻ bằng chứng với các nhà báo và các nhà quan sát nước ngoài. Vì hoạt động của mình, ông Trần sau đó đã bị bắt giữ, xét xử và bị bỏ tù.

Những hành vi lạm dụng mà ông Trần giúp phơi bày tại Lâm Nghi sau đó đã trở thành chủ đề của một cuộc điều tra năm 2005 của tờ Washington Post do phóng viên Philip Pan thực hiện.

“Chính sách kế hoạch hóa gia đình là lằn ranh đỏ đối với ĐCSTQ,” ông Trần nhận định.

Trước các bài điều tra đó, ông Trần cho biết nhiều người bên ngoài Trung Quốc đã đánh giá thấp mức độ cưỡng chế trong việc thực thi. Vào thời điểm đó, Washington vẫn đang tranh luận về việc tài trợ cho các chương trình phụ nữ và dân số trực thuộc Liên Hợp Quốc có liên quan đến Trung Quốc — nguồn tài trợ mà Bắc Kinh tuyên bố là nhằm hỗ trợ sức khỏe bà mẹ và “sinh nở tốt hơn”.

“Tất cả đều là dối trá,” ông Trần nói.

Từ hạn chế sinh đẻ sang gây áp lực sinh con

Ông Trần cho rằng sự chuyển đổi từ việc hạn chế sinh con sang thúc ép sinh con tạo ra một dạng áp lực mới — có thể được đưa vào các chỉ tiêu đánh giá thành tích của quan chức.

Theo ông, chính quyền có thể giao “trách nhiệm” cho cán bộ địa phương, trên thực tế là chỉ định các quan chức cụ thể theo dõi những phụ nữ hoặc hộ gia đình cụ thể.

Ông Trần so sánh điều này với hệ thống “phủ quyết một phiếu” trước đây, trong đó việc không đạt chỉ tiêu kế hoạch hóa gia đình có thể xóa bỏ mọi thành tích khác và chặn đường thăng tiến của các quan chức.

Trong một hệ thống đảo ngược, ông Trần nói, các quan chức có thể bị phạt nếu không đạt chỉ tiêu sinh con — tạo ra động lực để thúc đẩy mạnh mẽ hơn.

Ông Trần cảnh báo rằng các quan chức có thể chỉ tập trung vào việc đạt chỉ tiêu — đảm bảo trẻ em được sinh ra — trong khi lại cung cấp rất ít hỗ trợ cho các gia đình sau sinh.

“Trước đây, họ buộc người dân phải nộp ‘phí nuôi dưỡng xã hội’ cho những ca sinh ngoài kế hoạch,” ông Trần nói. “Giờ đây, nhà nước có thẩm quyền đạo đức nào để yêu cầu người dân sinh thêm con cho xã hội không?”

Một cư dân tại thành phố Lạc Hà (Luohe), tỉnh Hà Nam, nói với The Epoch Times rằng cô cảm thấy các cuộc khảo sát về ngày hành kinh, là vô cùng xúc phạm.

“Tôi hy vọng là chúng tôi đang suy diễn quá nhiều về điều này — có thể họ chỉ muốn thống kê phụ nữ mang thai,” cô nói.

Cô nói thêm rằng trong khi trước đây nhà nước có các công cụ để ngăn chặn sinh đẻ, thì việc thúc ép người dân sinh con có lẽ sẽ khó khăn hơn rất nhiều.

Theo ông Trần, nhà nước trên thực tế chỉ có thể dựa vào các biện pháp khuyến khích — như trợ cấp và hỗ trợ để giảm gánh nặng cho hộ gia đình — thay vì cưỡng chế công khai.

“Ép người ta phá thai hay sinh thêm con — chỉ có các băng đảng tội phạm mới làm thế,” ông nói, đồng thời cho rằng ĐCSTQ không phải là một “chính phủ bình thường” mà là một chế độ đảng–nhà nước.

Áp lực mới này không chỉ thể hiện qua việc thu thập dữ liệu và “vận động” ở cơ sở, mà còn qua thông điệp từ giới y tế công cộng.

Các nhà nghiên cứu từ Trường Y tế Công cộng thuộc Đại học Bắc Kinh gần đây đã công bố một bài báo trên Tạp chí Y học Trung Quốc, báo cáo về mối quan hệ hình chữ U giữa số con của một phụ nữ và nguy cơ tử vong, với nguy cơ thấp nhất ở những phụ nữ có từ ba đến bốn con, dựa trên một nghiên cứu kéo dài 12 năm với hơn 500.000 người tham gia.

Người dùng mạng phản ứng đầy hoài nghi, đặt câu hỏi làm thế nào những phát hiện này có thể phù hợp với nhiều năm hạn chế sinh đẻ nghiêm ngặt, và cáo buộc chính quyền đang dùng “khoa học” để quảng bá mức sinh cao hơn.

Ông Trần nói với The Epoch Times rằng trước đây các chuyên gia từng dùng lập luận y tế để biện minh cho việc sinh ít con và sinh muộn, và cho rằng thông điệp mới này đã đảo ngược hoàn toàn cách lập luận đó.

Ít trẻ sơ sinh hơn, lớp học trống rỗng

Các quan chức Trung Quốc cho biết nhiều thập kỷ chính sách kế hoạch hóa gia đình đã dẫn đến hơn 400 triệu ca sinh ít hơn tại Trung Quốc Đại Lục. Khi số ca sinh tiếp tục giảm, tác động hiện đã thấy rõ trong các trường học.

Dữ liệu từ các Bản tin Thống kê Phát triển Giáo dục Quốc gia năm 2023 và 2024 cho thấy khoảng 20.000 trường mẫu giáo đã đóng cửa trên toàn quốc trong năm 2024, và 15.000 trường tư thục cũng biến mất trong cùng năm.

Bắc Kinh đã đảo ngược chính sách giới hạn sinh chính thức.

Chính sách một con — được triển khai trên toàn quốc vào cuối thập niên 1970 và đầu thập niên 1980 và được thực thi cho đến năm 2015 — đã giới hạn hầu hết các cặp vợ chồng thành thị, chỉ được sinh một con. Từ năm 1980 đến 2014, hơn 300 triệu phụ nữ đã được đặt vòng tránh thai theo các chương trình kế hoạch hóa gia đình của nhà nước, và hơn 100 triệu người bị triệt sản.

Năm 2015, Bắc Kinh chính thức chấm dứt quy định một con và cho phép tất cả các cặp vợ chồng sinh hai con từ năm 2016. Khi thay đổi đó không tạo ra một làn sóng sinh nở bền vững, chính quyền lại chuyển hướng vào năm 2021, áp dụng chính sách ba con và bãi bỏ hầu hết các hình phạt đối với việc sinh “vượt hạn ngạch”.

Một cư dân tỉnh Sơn Đông, họ Đỗ, nói với The Epoch Times rằng các trường học địa phương vẫn đang chật vật để lấp đầy chỗ học dù giới hạn sinh đã được nới lỏng.

“Dù họ có kiểm soát hay không, cũng chẳng ai muốn sinh con,” ông nói.

Cư dân này nhớ lại đã thấy một quảng cáo trường mẫu giáo tư thục: “99 nhân dân tệ (khoảng 370.000 VNĐ) cho 2 tuần học thử”. Ông nói rằng lời đề nghị này được đăng ở một khu phố cổ thuộc trung tâm thành phố, được bao quanh bởi một khu dân cư lớn – điều này cho thấy số lượng trẻ sơ sinh đã giảm mạnh như thế nào.