(Ảnh: Nhà giáo lịch sử Đoàn Thịnh, kiến trúc sư Đoàn Bắc sưu tầm)
Hà Nội được xem là trái tim của dân tộc, là thủ đô của nước Việt trong suốt nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau. Từ thời kỳ Văn Lang của các Vua Hùng đến nay nơi này có nhiều tên gọi khác nhau mà không phải ai cũng biết hết.
Theo truyền thuyết, năm 2524 TCN, Vua Hùng đổi tên nước từ Xích Qủy thành Văn Lang, chia đất nước làm 15 bộ. Khu vực thuộc Hà Nội thời đấy gọi là Long Đỗ (rốn rồng) nằm trong bộ Giao Chỉ. Long Đỗ còn được gọi là thần Bạch Mã, trong hai cuốn sách cổ “Lĩnh Nam chích quái” và “Việt điện u linh tập” đã ghi chép lại sự tích về thần Long Đỗ này.
Đến thời nhà Tần, Long Đỗ thuộc về Tượng quận. Sau này đổi tên thành Long Uyên.
Năm 111 TCN, Hán Vũ Đế đưa quân xâm chiếm được Nam Việt liền cho đổi tên, gọi nơi đây là bộ Giao Chỉ, chia đất nước thành 6 quận là Nam Hải, Uất Lâm, Thương Ngô, Hợp Phố, Giao Chỉ và Cửu Chân. Như vậy bộ Giao Chỉ có 6 quận, trong đó có quận Giao Chỉ trùng với tên bộ. Quận Giao Chỉ chia làm 10 huyện là Luy Lâu, An Định, Cẩu Lậu, Mê Linh, Khúc Dương, Bắc Đái, Kê Từ, Tây Vu, Long Biên và Chu Diên. Tên gọi Long Uyên được đổi thành huyện Long Biên.
Thời Tây Hán, trụ sở quận Giao Chỉ đặt ở huyện Luy Lâu, đến thời Đông Hán thì trụ sở được chuyển đến huyện Long Biên.
Đến năm 454 thời nhà Lưu Tống (420 – 479), phía nam huyện Long Biên được tách ra, gộp với một phần vùng đất nơi khác hình thành huyện Tống Bình trực thuộc quận Giao Chỉ.
Như vậy đến thời điểm này Hà Nội được chia làm 2 huyện: Huyện Long Biên ở phía bắc, huyện Tống Bình ở phía nam.
Năm 767 thời nhà Đường, Kinh lược sứ Trương Bá Nghi cho đắp thành đất ở Tống Bình và tên thành cũng được gọi là thành Tống Bình. Thành có chu vi hơn 6 km, phía bắc có sông Tô Lịch, phía đông có sông Cái (nay gọi là sông Hồng).
Năm 824 nhà Đường dời phủ đô hộ, viên quan trị vì là Lý Gia Nguyên cho dời phủ trị đến bờ sông Tô Lịch, cho đắp một thành nhỏ gọi là La thành, nhưng việc không thành.
Năm 866, Cao Biền cho đắp thành to lớn hơn gọi là thành Đại La.
Khi vua Đinh Tiên Hoàng lên ngôi, chọn Kinh đô ở Hoa Lư, chia đất nước làm 10 đạo, Hà Nội thuộc về đạo Giao Châu. Đến thời Tiền Lê đổi “đạo” thành “lộ”, Hà Nôi thuộc về lộ Giao Châu.
Năm 1010, vua Lý Thái Tổ lên ngôi, dời đô đến thành Đại La, và đổi tên thành Thăng Long – đây là Kinh đô của nhà Lý và nhà Trần.
Năm 1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần, lập ra nhà Hồ, định đô ở Tây Đô (Thanh Hóa), Thăng Long được đổi tên thành Đông Đô (để phân biệt với Tây Đô).
Năm 1407, nhà Hồ không thể chống nổi quân Minh, vua tôi đều bị bắt. Nhà Minh đổi tên nước là Giao Chỉ, chọn thành Đông Đô làm dinh trấn thủ và đổi tên thành Đông Quan. Chia đất nước làm 17 phủ, Đông Quan thuộc về phủ Giao Châu.
Năm 1428, vua Lê Thái Tổ lên ngôi, thành Đông Quan được đổi thành tên cũ là Thăng Long, đồng thời Vua cũng đặt thêm một tên mới là Đông Kinh và chọn làm Kinh đô. Cả nước được chia làm 5 đạo, Đông Kinh hay Thăng Long thuộc về đạo Nam.
Năm 1802, vua Gia Long lên ngôi, định đô ở Phú Xuân (Huế), miền bắc được gọi là Bắc Thành chia làm 11 trấn. Thăng Long được đổi tên là Bắc Thành và được chọn làm lỵ sở.
Năm 1831, vua Minh Mạng bỏ Bắc Thành, thành lập và đặt tên cho các tỉnh, trong đó có tỉnh Hà Nội bao gồm 4 phủ là Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hoà và Lý Nhân. Thành Thăng Long tức Bắc Thành được đổi tên theo tỉnh, gọi là thành Hà Nội.
Tên gọi Hà Nội đầu tiên xuất hiện từ đây. Hà Nội (河內), với Hà (河) nghĩa là sông. Hà Nội mang ý nghĩa là nơi được bao bọc bởi các con sông. Tện gọi này đúng với vị trí tỉnh Hà Nội bấy giờ khi được bao bọc bởi sông Nhị Hà ở phía đông bắc và sông Đáy ở phía tây nam.
Thành Hà Nội nằm ở huyện Thọ Xương và Vĩnh Thuận, cả hai huyện này đều thuộc phủ Hoài Đức.
Dưới thời thuộc Pháp, năm 1888, Pháp lấy toàn huyện Thọ Xương và một phần huyện Vĩnh Thuận để lập thành phố Hà Nội (trực thuộc tỉnh Hà Nội).
Năm 1896, người Pháp chuyển lỵ sở tỉnh Hà Nội về làng Cầu Đơ (nay là phường Hà Đông, thành phố Hà Nội).
Năm 1902, vì để tránh trùng tên tỉnh lỵ Hà Nội với thành phố Hà Nội, chính quyền Pháp đã đổi tên tỉnh Hà Nội thành tỉnh Cầu Đơ, đến năm 1904 thì đổi tên thành tỉnh Hà Đông.
Từ đó thành phố Hà Nội và tỉnh Hà Đông cũng không ngừng phát triển, các xã huyện lân cận cũng dần được sáp nhập vào Hà Nội và Hà Đông.
Năm 1965, tỉnh Hà Đông hợp nhất với tỉnh Sơn Tây thành tỉnh Hà Tây.
Năm 2008, Hà Tây chính thức sáp nhập vào Hà Nội.
Trần Hưng
Xem thêm:
Mời xem video:
Cơ quan Điều tra An ninh Nội địa Hoa Kỳ (HSI) mới đây xác nhận…
Một số lượng lớn người Hàn Quốc từng đến Campuchia gần đây được phát hiện…
Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương gần đây đã xuất hiện trước công chúng…
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ xác nhận nước này đã phá hủy xuồng của nhóm…
Thủ tướng Viktor Orban cho biết Hungary được chọn làm nơi đăng cai hội nghị…
Cựu tướng cấp cao Anh cho rằng Ukraine không có cơ hội đánh bại Nga.
