Người rộng lượng và xem trọng nhân tài nhất Tam Quốc Diễn Nghĩa

Trong “Tam Quốc Diễn Nghĩa” có nhiều người rộng lượng và mến mộ nhân tài, tỷ như Tào Tháo mến mộ cái tài của Quan Vũ, Tôn Quyền mến mộ tài năng của Chu Du hay Lưu Bị ái mộ tài năng của Gia Cát Lượng. Nhưng người rộng lượng và mến mộ nhân tài nhất có lẽ phải thuộc về Gia Cát Lượng.

Lòng bao dung, rộng lượng và trọng dụng nhân tài của Gia Cát Lượng thể hiện qua hai ví dụ điển hình, đó là tiến cử Bàng Thống và trọng dụng Ngụy Diên.

Tiến cử Bàng Thống

Có thể nói cả Bàng Thống và Gia Cát Lượng đều nổi danh thiên hạ bấy giờ. Năm ấy, khi Từ Thứ từ biệt Lưu Bị đã tiến cử Gia Cát Lượng, mà Gia Cát Lượng lại rất rộng lượng tiến cử Bàng Thống. Dù sao Bàng Thống vẫn có một chút tâm đố kỵ với tài năng Gia Cát Lượng cho nên việc tiến cử Bàng Thống sẽ làm ảnh hưởng đến vị trí của Gia Cát Lượng. Nhưng Gia Cát Lượng không để tâm đến điều này.

Trong hồi 57 “Tam Quốc Diễn Nghĩa”, khi Khổng Minh ở bên bờ sông chuẩn bị lên thuyền, thấy một người mặc đạo bào, đầu đội mũ trúc, chân đi giày màu đen, một tay kéo ông lại rồi cười to, nói rằng: “Ông làm Chu Lang tức chết, lại còn đến viếng tang, rõ ràng coi thường Đông Ngô không còn ai nữa chăng”.

Khổng Minh vội vàng nhìn người này, ra là Phượng Sồ tiên sinh Bàng Thống. Khổng Minh cũng cười to. Hai người dắt nhau lên thuyền tâm sự. Khổng Minh đưa cho Bàng Thống một phong thư, dặn rằng: “Tôi chắc Tôn Quyền không trọng dụng được ông, nếu có điều gì không như ý, xin hãy sang Kinh Châu giúp Lưu Huyền Đức với tôi. Huyền Đức là người khoan nhân trung hậu, tất không phụ cái học của ông từ trước đến nay”.

Bàng Thống nhận lời rồi từ biệt, Khổng Minh trở về Kinh Châu.

Sau này Bàng Thống chết cũng là do ông đố kỵ với tài năng của Gia Cát Lượng, còn Gia Cát Lượng lại thể hiện ra tấm lòng rộng rãi và khoáng đạt của mình.

Trọng dụng Ngụy Diên

Ngụy Diên là người có tướng phản bội. Gia Cát Lượng biết Ngụy Diên có tâm tạo phản nhưng không những không giết mà lại mến tiếc tài năng của ông ta. Sau này giết Ngụy Diên cũng là việc vạn bất đắc dĩ, không còn cách nào khác.

Khi ra Kỳ Sơn lần thứ sáu, Khổng Minh lâm bệnh nặng, cho quân đóng ở gò Ngũ Trượng, tránh giao chiến với quân Ngụy. Ông bèn dùng phép dâng sao nhằm xin trời cao cho kéo dài mạng sống cho mình.

Khi Khương Duy bước vào trướng, nhìn thấy Khổng Minh đang xõa tóc cầm kiếm làm phép dâng sao. Đột nhiên nghe thấy bên ngoài doanh trại có tiếng hét lớn, Khương Duy định nhờ người ra hỏi thì đã thấy Nguỵ Diên bước vào như bay rồi nói: “Quân Ngụy đến rồi!”, không ngờ khi bước vào Ngụy Diên đạp mạnh quá làm tắt ngọn đèn chủ vị.

Khổng Minh vứt kiếm mà than rằng: “Sinh tử có mệnh, không thể cầu mà được!”

Nguỵ Diên sợ hãi vội vã quỳ sụp xuống đất thỉnh tội. Khương Duy tức giận cầm kiếm định giết chết Nguỵ Diên nhưng Khổng Minh can ngăn nói rằng: “Có lẽ mệnh của ta sắp tuyệt, không phải lỗi của Văn Trường”. Khương Duy nghe Khổng Minh nói vậy mới thu kiếm lại.

Khổng Minh thổ ra vài cục máu, nằm trên giường gọi Nguỵ Diên đến bảo: “Đó là Tư Mã Ý đoán ta có bệnh, cho nên sai người đến thám thính thực hư. Ngươi hãy nhanh chóng ra nghênh đón địch”.

Ngụy Diên vâng lệnh, ra khỏi trướng rồi lên ngựa, dẫn binh xuất trại. Hạ Hầu Bá thấy Ngụy Diên, sợ quá nên dẫn binh rút chạy. Ngụy Diên truy đuổi hơn 20 dặm mới quay về. Khổng Minh lệnh cho Ngụy Diên về bản trại để trấn thủ.

Gia Cát Lượng lại gọi Mã Đại – vị tướng thân tín của mình vào trướng, nói nhỏ vào tai và lấy mật kế đưa cho Mã Đại, dặn rằng: “Sau khi ta chết, ngươi có thể theo kế này mà làm”. Mã Đại lĩnh kế đi ra.

Thực ra, Gia Cát Lượng đã biết được đạo lý: “Con người không có lực nào có thể xoay chuyển được Trời đất”. Ông dùng phép dâng sao 7 ngày bày ra 49 cây đèn quay quanh cây đèn chủ mạng của ông nhằm xin trời cao cho kéo dài mạng sống cũng là có một chút do dự trong tâm. Còn về Ngụy Diên, Gia Cát Lượng biết chắc khi ông mất, Ngụy Diên sẽ làm phản. Chỉ là Nguỵ Diên cũng là người tài năng, lại theo ông bao nhiêu năm như thế, nên ông vẫn luôn không nhẫn tâm giết Ngụy Diên.

Việc Nguỵ Diên làm tắt thất tinh đăng, dường như cũng là ý Trời. Việc đó khiến cho rất nhiều người phẫn nộ, nhưng Gia Cát Lượng vẫn để cho Ngụy Diên một đường lùi. Nếu Ngụy Diên không tạo phản thì cũng không dẫn đến cái chết của ông ta. Điều này cũng đủ để thấy sự bất đắc dĩ của Gia Cát Lượng.

Gia Cát Lượng trong Tam Quốc Diễn Nghĩa sở dĩ có thể làm thành đại sự là vì ông có tấm lòng rộng lớn, yêu mến và trọng dụng mỗi một nhân tài, ngay cả như Bàng Thống có tâm nhỏ nhen và Nguỵ Diên có tâm tạo phản. So với Gia Cát Lượng, hai người đó ít nhiều không bằng.

Thực chất tiểu thuyết “Tam quốc diễn nghĩa” muốn nói ra một đạo lý, rằng muốn thành đại sự ắt phải bỏ đi tâm đố kỵ, nhỏ nhen, ắt phải trở nên rộng lượng.

An Hòa

Xem thêm: