Phụ nữ với vấn đề học thức và chức nghiệp (1952)

Đăng trong Văn Hóa Nguyệt San số 2 (tháng 6 năm 1952), bài báo “Phụ nữ với vấn đề học thức và chức nghiệp” phản ánh tinh thần của xã hội Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX. Tác giả đặt ra những câu hỏi lớn về vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của người phụ nữ trên con đường học vấn và nghề nghiệp. Với giọng văn ôn hòa nhưng sâu sắc, bài viết khẳng định cốt lõi về giá trị đạo đức truyền thống, tinh thần nhân hậu và ý chí vươn lên của người phụ nữ Việt Nam trong sự chuyển biến văn hóa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến họ thời kỳ sau đó. Những lo lắng về sự trượt ngã, những trăn trở về khó khăn đối với họ trong cái gọi là phong trào “bình quyền” trong một bài báo hơn nửa thế kỷ trước, chẳng cũng rất thời sự đó sao?

*

Phụ nữ với vấn đề học thức và chức nghiệp

Từ mấy năm nay, ta thấy số trẻ em gái được đi học rất đông. Trong các trường trung học hỗn hợp, lớp nào số nữ sinh cũng chiếm hết một phần ba. Các em ấy sau này sẽ là những phụ nữ có học thức và chức nghiệp, một nhóm người sẽ sống một cuộc đời khác hẳn với khuôn mẫu đã hoạch định từ ngàn xưa cho phụ nữ là chuyên lo việc gia đình.

Với học thức và chức nghiệp, phụ nữ có làm chi lợi cho nhân cách của mình không?

Và những phụ nữ có chức nghiệp, vì phải làm việc bên ngoài, có lỗi gì với các thiên chức của mình trong gia đình không?

Sự giải phóng phụ nữ vẫn đi đôi với sự tiến bộ của họ trên con đường học thức và chức nghiệp.

Thời xưa, người đàn bà con gái phải phụ thuộc đàn ông không phải là lạ lầm. Phụ nữ ngày trước làm gì có học đường như bây giờ? Phong tục ràng buộc các chị em không bao giờ ra khỏi khuê môn. Ngọn gió học vấn chỉ hiu hiu thổi chốn lầu son gác tía, chớ mấy khi lại thổi đến thôn quê.

Sự học vấn chỉ dành riêng cho phái nam, thành thử phái nữ thất học không đủ kiến thức để định đoạt đời mình, nên bị xem khinh và muôn việc chỉ phải tuân theo người đàn ông.

Phái nữ lại không có nghề nghiệp, dành trọn đời ăn nhờ ở gởi nơi phái nam, dầu những người ấy là cha, chồng, con hoặc chú bác.

Ngày nay, đời sống càng ngày càng khó khăn, giá sinh hoạt càng ngày càng đắt đỏ, phụ nữ phải chung vai chia sẻ với nam nhi gánh nặng gia đình. Thời cuộc đã đưa phụ nữ ra khỏi nhà, cho dự vào công việc quốc gia xã hội: ta thấy phụ nữ đi bầu cử và cũng có người đi ứng cử: hễ ở đâu có phái nam đua tài so trí, thì cũng có phái nữ dự phần.

Nhờ sự thông minh, giỏi giắn, các chị em đã chiếm một địa vị quan trọng trong xã hội và đã được bình quyền với bạn trai, không còn bị xem là phụ thuộc nữa.

Vậy giờ giải phóng của phụ nữ đã đến, không phải hô hào, không phải đòi hỏi nữa; chẳng qua chị em tự trau giồi lấy nhân cách mình cho xứng đáng được hưởng những quyền lợi, những tự do hợp lý thôi. Và cái giá trị của cá nhân do nơi công việc làm hoàn hảo đến bực nào, phạm vi hoạt động và ảnh hưởng lan rộng đến đâu, sẽ là cái kết quả hiển nhiên của giai đoạn giải phóng ấy.

Tuy nhiên, ta nên tự hỏi: bước tiến trên con đường giải phóng của phụ nữ có hợp với thiên chức của chị em chăng, hay nó chỉ là một quái tượng trong xã hội văn minh này?

Con người không phân biệt nam nữ có cái sứ mệnh làm cho xã hội càng ngày càng tiến bộ, và đời sống của nhân loại càng ngày càng tươi đẹp và thanh cao.

Nhưng trời phú cho nam nhi và phụ nữ vài đặc tính khác nhau. Nam nhi thân thể cường tráng, thích hoạt động, phong khoáng và có não qui củ của đời sống về lý trí.

Phụ nữ thì thân thể yếu đuối, thích sống âm thầm, có tính nhẫn nhục, có não tinh nhuệ và hay bị tình cảm sai khiến.

Cho nên tự ngàn xưa, nam nhi vẫn tung hoành tứ hải, đoạt lợi tranh danh, còn phụ nữ thì nấp bóng phòng khuê, tề gia nội trợ.

Dẫu vậy, phụ nữ sanh ra cũng thông minh như nam nhi; chẳng vì lẽ gì mà phải mai một không cho tài trí phát triển, nếu sự học hỏi của họ ích lợi cho xã hội và nhân quần.

Có người lại e một phụ nữ có học thức và chức nghiệp không khéo sẽ ngã theo văn minh vật chất mà xa hẳn đạo lý luân thường.

Xin trả lời: sự học chính đáng chẳng bao giờ làm bại hoại luân lý cả. Trái lại, nó còn làm cho ta nhận định bổn phận mình và cho ta nhiều phương tiện để thực hành những thiện ý sẵn có.

Phụ nữ sinh ra có đức hy sinh và lòng nhân hậu; nếu chẳng phải là hạng vô nhân cách thì thường lấy sự sung sướng của kẻ khác làm vui, cho nên cả đời cố gắng đem tài trí làm cho đời sống của kẻ mình yêu mến được vui tươi, tốt đẹp.

Ta hãy noi gương nhà nữ văn sĩ Đoàn Thị Điểm mà ông Thuần Phong đã thuật tiểu sử một cách vắn tắt mà đầy đủ trong “Chinh phụ ngâm khúc giảng luận”:

“Bà chẳng những tư chất thông minh mà tính lại khoan hòa, thanh nhã và khiêm tốn. Bà là một người của phận sự. Sau khi cha anh chết, Bà đã phải khi bốc thuốc, khi dạy học, khi viết thư, thân yếu tay mềm mà vẫn cố sức nuôi lấy mẹ già, cháu dại. Thật là một bực hiếu hạnh hoàn toàn.

“Bà lại là người hiền nhu, một người biết khuất phục dưới phận sự đối với nhà, với nước. Chẳng thế sao bà đà ưng chịu ông Hạo Hiên đến hỏi bà, viện lẽ phải vì việc nước sang Trung Hoa đi sứ, nên việc nhà thiếu kẻ trông nom? Chẳng thế sao bà theo chồng chảy trận Nghệ An, chốn biên thành là chỗ địa đầu trong khi xứ sở gặp hồi nội biến?”

Ta thấy đó, thông thái cũng như thất học, người phụ nữ bẩm sinh vẫn lo thờ kính cha mẹ, chiều chồng, thương con.

Có người lại bảo: “Nội công việc gia đình mà lo cho chu tất thì đã hết ngày giờ rồi”. Chính vì trong gia đình trưởng giả, đời sống phiền phức, nên công việc mới bộn bề. Nhưng đối với kẻ nào muốn sống thanh đạm, giản dị, và biết xếp đặt thì việc nhà có là bao; lại nữa, sự tiến bộ của khoa học sẽ đem lại cho việc nội trợ nhiều sự dễ dàng, tiện lợi và mau mắn. Phụ nữ Việt Nam ta trong những giai đoạn bình dân đã chẳng sớm hôm buôn tảo bán tần, quán xuyến tất cả việc nhà mà nào có được kẻ ăn người ở giúp đỡ cho đâu. Bà Đoàn Thị Điểm mà ta vừa nhắc trên, đã một mình bốc thuốc, dạy học, viết thuê, nuôi mẹ, nuôi cháu, mà còn thêu may rất giỏi và tinh chuyên cách nhuộm tơ chỉ. Tục truyền bà có may 3 cái túi da, một cái thêu hình bát quái khéo thế nào mà có người đòi đổi một cái nhà gỗ năm gian.

Vậy nếu có óc tổ chức và tận tụy với gia đình, người phụ nữ có chức nghiệp chẳng hề phí bỏ công việc nội trợ chút nào.

Lại nữa, trong xã hội thiếu chi nghề rất hợp với tính tình và đời sống của phụ nữ.

Tôi nhớ hồi nhật báo đăng tin Nam Dương độc lập có thuật truyện một nhân viên của chính phủ vừa thành lập trả lời một cách hãnh diện với một ký giả ngoại quốc đến phỏng vấn ông: “Nội các chúng tôi có một phụ nữ giữ bộ Xã hội. Mấy năm vừa qua, cũng là một phụ nữ làm Bộ trưởng Giáo dục.”

Riêng về nghề dạy học, nó thật rất hợp và tiện cho phụ nữ mọi bề, vì nó mở rộng phạm vi hoạt động của phụ nữ trong gia đình mà không có đổi phương hướng gì cả; ở nhà nuôi nấng con của mình, vào trường họ lại dạy dỗ con dân đất nước.

Vả chăng, nghề giáo hóa đảm bảo nết hạnh phụ nữ được chính chắn, vì đã là nhà sư phạm thì luôn luôn phải là khuôn vàng thước ngọc cho đàn trẻ noi theo, thường ngày giữ mình nghiêm nhặt, đó là một bức rào che cho khỏi bị sa ngã.

Về thực tế, có một điều rất lợi là: nữ giáo viên hay giáo sư chỉ đến trường một số giờ bằng nửa của nhân viên các sở khác, vì vậy thường được ở nhà, vừa làm xong việc công, vừa trông nom việc nội trợ.

Dù sao, ta cũng phải nhìn nhận công việc nội trợ là phần chính; mà người đàn bà không bao giờ được chểnh mảng; nhưng ngày nay nhờ sự tiến bộ của xã hội phụ nữ được đưa lên bình quyền với nam nhi, tức nhiên phải gánh thêm nhiều nhiệm vụ: lo cho tròn nội trợ và chức nghiệp, hẳn không phải là việc dễ, cần phải nhiều cố gắng và kiên nhẫn.

Chẳng riêng gì nghề dạy học, chị em còn phải quả quyết bước qua ngưỡng cửa gia đình mà lo toan công việc xã hội khác, phải mạnh bạo gom tài góp sức, mỗi người tùy theo khả năng của mình để làm những công việc mà nam giới đang theo đuổi. Bình quyền ở chỗ đó.

Như thế, chị em mới có thể tự hào là đối với gia đình đã làm phận sự, và đối với xã hội, đã góp một phần nào vào công cuộc kiến thiết quốc gia…

B.

Đăng trên Văn Hóa Nguyệt San số 2 tháng 6-1952
Theo bản scan đăng trên Nhà Kho Quán Ven Đường do Huỳnh Chiếu Đẳng sưu tập và chia sẻ (ndclnh-mytho-usa.org)

Xem thêm: