Lăng vua Minh Mạng. (Ảnh: Tim Hill, Flickr, Wikipedia, CC BY-SA 2.0)
Quyền lực là thứ dễ khiến người ta va vấp. Trong lịch sử cũng có nhiều ví dụ về việc quan lại lạm quyền xử án oan sai, ở Triều đình trung ương thì nghi kỵ người hiền tài, ở địa phương thì lạm quyền dùng hình với dân chúng. Các vị Vua thấy rõ việc này và cũng có các chính sách thiết thực chống lại nạn quan lại lạm quyền, dưới đây là một vài ví dụ.
Giai đoạn đầu thời nhà Lê dưới thời vua Lê Thái Tổ, trong triều đình nhiều xung đột, không thiếu việc quan lại lạm quyền. Những người được trọng dụng giữ chức vụ cao như Lê Sát, Phạm Văn Xảo cũng vu oan những công thần khác, Triều đình nghi kỵ mâu thuẫn không được yên.
Khi vua Lê Thánh Tông lên ngôi, nhận thấy Triều đình đấu đá không ngớt là do nhiều công thần dưới thời nghĩa quân Lam Sơn cậy công mà lạm quyền, Vua bèn chỉ trọng dụng vài bậc hiền tài, còn lại thì cho hưởng bổng lộc phẩm tước cao chứ không giao quyền hành lớn. Vua cho bãi bỏ các chức quan cao nhất là Tể tướng đầu triều, Đại Hành khiển đứng đầu quan văn, và Tam tư (tư mã, tư không, tư khấu) để tước đi quyền lực .
Vua Lê Thánh Tông được sinh ra ở ngoài cung, cùng mẹ mình ở trong dân chúng nên hiểu được việc lạm quyền của các quan lại khiến dân chúng cơ cực. Để tránh các quan ở địa phương lạm quyền, Vua cho ban hành luật cấm ép cung, việc xét xử phải công khai, tạo điều kiện cho người dân được phúc kiện nhằm hạn chế tối đa sự lạm quyền gây oan trái cho người dân.
Vua Minh Mạng dùng chính người dân để giám sát các quan, người dân có quyền khiếu nại lên cấp cao hơn (ngoài địa phương) hoặc khiếu nại lên tận Triều đình. Để thuận tiện và khuyến khích dân từ các địa phương khiếu nại với Triều đình, vua Minh Mạng cho đặt một chiếc trống ở Tam pháp ty, gọi là trống Đăng Văn (tiếng trống đánh lên để thấu đến tai vua nghe). Khi có người dân đánh trống, Tam pháp ty cho người nhận đơn, rồi làm thành bản tấu dâng lên Vua, Vua xem bản tấu rồi tùy theo tình tiết mà phân cho Bộ liên quan đến vụ việc để xử lý. Việc người dân có thể khiếu kiện đến tận Vua giúp giảm được việc quan lại địa phương lạm quyền.
“Đại Nam thực lục” có ghi lại một vụ trọng án, trong đó quan tuần biển giết 76 mạng người, lại còn kể công đánh dẹp giặc biển lên Triều đình đòi thưởng. Nhờ có tiếng trống Đăng Văn mà vụ án được làm sáng tỏ. Đây là vụ án lớn và nổi tiếng nên được ghi chép lại khá chi tiết.
Năm 1847, Hoàng tử Nguyễn Phúc Hồng Nhậm lên ngôi, hiệu là Tự Đức. Lịch sử đánh giá vua Tự Đức không nghe theo các quan đại thần canh tân đất nước để chống Pháp, tuy nhiên ông là người nhân từ, quyết liệt chống tham nhũng và sự lộng hành của quan lại.
Theo “Đại Nam chính biên liệt truyện”, khi thấy quan lại lạm quyền dùng nhục hình với phạm nhân, Vua liền cải cách điều luật, cân nhắc đưa các công cụ được phép dùng để tra khảo phạm nhân. Theo đó khi dùng hình, có thể dùng roi nhưng không được loại roi lớn như roi mây và roi sắt, mỗi lần buộc phải đánh thì cũng không được đánh quá 50 roi. Các loại kìm chỉ được sử dụng đối với phạm nhân trộm cướp tài sản lớn mà không chịu nhận tội.
Các quan ở địa phương lạm quyền, không tuân theo quy định mà dùng roi lớn tra tấn khiến nạn nhân tử vong đều bị xử rất nặng. Nếu quan lại dùng nhục hình trái quy định sẽ bị phạt đánh 70 đến 100 gậy bằng roi mây, rồi bị đem lưu đày 1,5 năm hoặc bị giam 2 đến 3 năm. Nếu quan lại tra tấn phạm nhân đến gãy chân tay, tàn tật, thì tùy theo mức độ nặng nhẹ mà quan bị xử tội như trên nhưng tăng thâm một bậc, phải chu cấp tiền thuốc thang chữa bệnh cho người nạn nhân. Nạn quan lại lạm quyền dùng nhục hình với dân chúng nhờ đó mà giảm hẳn
Năm 1870, Chánh tổng Nguyễn Đình Huấn đánh chết một dân phu, vua Tự Đức cho điều tra và cho rằng Nguyễn Đình Huấn lạm quyền đánh chết người. Vua tức giận, lúc đầu cho mang Nguyễn Đình Huấn ra xử trảm. Nhưng sau Vua xét thấy trước đó Nguyễn Đình Huấn có công lao lớn, nên đã cho giảm nhẹ, xử phải nộp tiền mai táng cho nạn nhân, đồng thời phải chịu hình phạt bằng roi mây lớn.
Năm 1872, vua Tự Đức một lần nữa nhắc lại các quan khi tra khảo nạn nhân phải dùng đúng loại roi, đồng thời cũng nhắc lại các vụ án các quan dùng roi sai quy định đã bị xử nghiêm như thế nào, khiến các quan tuân theo luật lệ mà không dám vi phạm.
Trần Hưng
Xem thêm:
Mời xem video:
Những năm qua Đảng Cộng sản Trung Quốc đã áp dụng nhiều biện pháp để…
Giá mỗi lít xăng RON 95-III tăng 150 đồng, E5 RON 92 tăng 150 đồng…
Cựu phóng viên Tân Hoa Xã là ông Cố Vạn Minh đã đăng một bức…
Ruồi thường bay vo ve quanh bạn và dường như không dễ gì xua đuổi.
Khi đang trên đường đến bệnh viện, Sha'nya Bennett chuyển dạ nhanh nên đành phải…
Bộ Y tế yêu cầu Sở Y tế các địa phương xử lý nghiêm vi…
